مقالات معماري

ساختمان دفتر نفت و گاز( Statoils Norway HQ)

ساختمان دفتر نفت و گاز Statoils Norway HQ که در فونبو و در نزدیکی اسلو نروژ واقع شده است، یکی از بهترین دفاتر کار جهان به شمار می‌آید.

 

این بنا پیش از اتمامش در اواخر سال ۲۰۱۲، مورد تمجید واقع شد.

در سال ۲۰۰۹،  این طرح به عنوان «پروژه آینده سال» در جشنواره معماری جهان شناخته شد.

 

 

 

 

سال گذشته این شاهکار معماری جایزه بهترین «ساختمان تجاری» در «جوایز اخبار معماری جهان» را از آن خود کرد.

 

 

بنای مزبور اخیراً در نمایشگاه سال جاری میلادی MIPIM در گروه «بهترین دفتر و توسعه تجارت» میلادی کاندیدا شد.

 

 

 

به جای طراحی یک جرم منفرد، معماران نروژی شرکت A-Lab دفتری را تجسم بخشیده‌اند که متشکل از پنج تیوب افقی آلومینیومی است.

 

 

 

هر یک از پنج بلوک دارای جهت و نمای منحصربه‌فردی است و فضای بین آن‌ها، توسط یک سقف شیشه‌ای مواج و پروانه‌شکل پوشیده شده است و یک برج پلکانی‌ آلومینیومی قابل توجه در مرکز این فضای دهلیزمانند وجود دارد.

 

 

ساخت سقف ساختمان هزینه‌بر بوده است، اما مزایایی از قبیل وسعت افزایش‌یافته برای تهویه طبیعی این هزینه را به نوعی جبران می‌کند. میزان مصرف نهایی انرژی ساختمان سالانه ۱۰۳ کیلووات/متر مربع تخمین زده شده که این رقم به طور قابل‌توجهی پایین است.

 

 

گروه مهندسین ایران معماری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

ریخت شناسی حیاط مرکزی در خانه‌های بوشهر 

نویسنده : ایمان رئیسی

خلاصه

در این پژوهش ریخت شناسی حیاط مرکزی در خانه‌های بوشهر مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ابتدا به شرح مختصر اهداف و روش تحقیق پرداخته می شود و با تعریف مورفولوژی به اقلیم بوشهر و گونه شناسی معماری مسکونی در آنجا اشاره خواهد شد، سپس جنبه‌های مختلف ریخت شناسی  حیاط مرکزی در خانه‌های منتخب بررسی شده و الگوی مناسب برای مسکن اقلیمی در بوشهر معرفی می شود و در پایان مهمترین ویژگی‌های حیاط مرکزی در قالب نتیجه‌گیری ارائه خواهد شد.

مقدمه

معماری هنری است که در اثر تکامل تجربیات مردمان دوره‌های مختلف تاریخ همواره غنی‌تر شده است و در این راستا بافت‌های تاریخی و سنتی دارای یک گونه‌ شناسی  معماری هستند که به نحو بسیار مطلوبی به مسائل اقلیمی و فرهنگی  پاسخ داده‌اند.

در این راستا، تصمیم‌ گرفتم که به مطالعه ی یکی از جلوه‌های بارز معماری ایرانی- که در گذشته بسیار بدان توجه می‌شد و اکنون به فراموشی سپرده شده است- بپردازم. حیاط مرکزی، الگوی جاویدان معماری ایران است که همواره جایگاه بسیار مهمی در تاریخ معماری ایران داشته است. حیاط بسته به شرایط اقلیمی و فرهنگی هر منطقه دارای گونه‌شناسی متفاوتی است و از آنجا که بحث این مقاله پیرامون حیاط مرکزی در خانه‌های بوشهر است، لذا بطور خاص به آن می‌پردازیم و جنبه‌های مختلف مورفولوژیکی آنرا مورد بررسی قرار می‌دهیم. منظور از مورفولوژی در اینجا شناخت جنبه‌های کالبدی و بیولوژیکی با همدیگر است و به عبارت دیگر در مورفولوژی، دوری یا نزدیکی، به بدنه‌های آب، گیاه، صحرا، رودخانه و دریا مورد توجه قرار می‌گیرد.

“اگر معماری مسکونی مکانهایی چون گیلان، مازندران و آبادیهای خاص چون ماسوله، زیارت و ابیانه کاملاً برونگرا هستند و مناطق مرکزی ایران مثل یزد، اصفهان، کاشان و شیراز درونگرای کامل می‌باشند، بوشهر را می‌توان حلقه‌ی اتصالی بین این دو نوع معماری دانست.

چه عواملی باعث ایجاد این ویژگی در بوشهر شده است؟

در معماری مسکونی این شهر افزون بر بکارگیری حیاط در سازماندهی  فضاهای مختلف، از عناصری چون طارمه (نوعی ایوان) و شناشیل (نوعی پیشگاه یا بالکن) در نمای بیرونی و روبه فضای باز شهری استفاده شده است. ” [i] قرارگیری در کنار دریا سبب شده است تا معماری انطباق بسیار زیادی با اقلیم پیدا کند.هدف ما در این تحقیق، شناخت ویژگی‌های اقلیمی حیاط مرکزی در خانه‌های بوشهر است که با بررسی موردی نمونه‌های مطالعاتی و مقایسه‌ی ویژگی‌های آنها به راه کار اقلیمی مناسب در خانه‌های بوشهر دست خواهیم یافت.

موقعیت و ساختار بافت قدیم بوشهر

” شبه جزیره‌ی بوشهر ویژگیهای جغرافیایی جالبی دارد. در فصل بالا آمدن آب دریا، شهر تقریباً از همه طرف محصور آب می‌شود و تنها راه ارتباطی به برازجان است که این جزیره فصلی را با دنیای خشک بیرون متصل می‌کند… در محدوده‌ی بوشهر ناهمواریهای ناحیه‌ی جنوبی تنگستان، کنگان و رشته کوههای شمالی رودخانه خشک و ارتفاعات گچ‌ترش قرار گرفته‌اند. مهمترین رودخانه‌های دائمی استان مند و دالکی می‌باشند.

عواملی که باعث شده است بوشهر در مکان فعلی، محلی مناسب برای زندگی باشد عبارتند از:

-خور سلطانی به عنوان بستری آرام برای پهلو گرفتن مرکب‌های دریایی.

-ارتفاع مناسب بین دریا و لنگرگاه که باعث می‌شود وسایل حمل و نقل دریایی در کنار شهر لنگر بیاندازند. شکل طبیعی اراضی بوشهر به نحوی است که در دو نقطه‌ی بوشهر کنونی و ریشهر قدیم دو نقطه مرتفع قرار گرفته که بین آنها دو گودی به وجود آمده است. این ارتفاع مناسب باعث شده که آبهای سطح الارضی و تحت‌الارضی مزاحم ساخت و ساز و زندگی مردم نشود در حالی که بناهایی که در دوره معاصر در این گودی طبیعی ساخته شده‌اند با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند.

-ورزش بادهای فصلی مطبوع مثل باد شمال در تابستان.

-سهولت در استفاده از مصالح سنگی محلی متشکل از لایه‌های به هم فشرده و رسوبی مرجانی . 

شهر قدیم در محدوده فعلی بافت قدیم از سه طرف به دریا و از طرف جنوب به باروئی که از غرب به شرق امتداد داشته محدود می‌شده است. در شرق آن تأسیسات بندر، تجارتخانه‌ها، کاروانسراها و بازار قرار داشته است و در قسمت غربی بندر بخش اداری- حکومتی شامل امارت امیریه، کنسولگری انگلستان و چند کنسولگری دیگر مستقر بوده‌اند و فاصله بین این دو بخش را محلات مسکونی به خود اختصاص داده بودند. این بخش شامل چهار محله بهبهانی، شنبدی، دهدشتی و کوتی بوده که هر کدام دارای مرکز محله‌ای در کنار مسجد بوده‌اند و تمام فعالیت‌های اجتماعی مردم حول این مراکز قرار داشته است. این محله‌ها هنوز با همان نام‌ها و مشخصات باقی مانده‌اند.

برونگرائی و دارا بودن کمترین بدنه‌های مشترک در همسایگی‌ها با هدف بیشترین استفاده از جریان هوا، بافت شهر را به بلوکهائی مجزا که هر یک از یک یا چند واحد مسکونی تشکیل شده‌اند تفکیک کرده است. بلوک‌هایی به هم تنیده با شبکه‌ای نامنظم از کوچه‌های متقاطع که از میادین کوچک بافت عبور کرده و در آخر به دریا می‌رسند.

یکی از ویژگیهای مهم معماری بوشهر، ایجاد حیاط مرکزی همراه با برونگرایی است. “تراکم زیاد خانه‌ها و کوچه‌ی باریک، امکان عبور جریان هوا و گذر آن از داخل خانه‌ها را میسر نمی‌ساخته است. با توجه به گرما و رطوبت زیاد هوا در این شهر، با ایجاد روزنهای متعدد در پوسته بیرونی خانه و اتصال روزنها با حیاط، مسیری مناسب برای گردش جریان باد مناسب در نظر گرفته شده است. بخشی از این وظیفه‌ به عهده‌ی طارمه‌ها و شناشیل‌های بیرونی است.

افزون بر این با توجه به منظره‌ی زیبای ساحل نیلگون خلیج فارس، این دو وسیله‌ی مفیدی برای بهتر دیدن این چشم‌انداز زیبا می‌باشد. پس در واقع حیاط علاوه بر سازماندهی فضاهای مختلف در جوار خود و ارتباط با فضاها با هم، یک نوع هواکش مصنوعی نیز محسوب می‌شده است .

خانه‌های بوشهر برای استفاده از ورزش باد مناسب در طبقات گسترش یافته‌اند ولی خانه‌های بندر لنگه، کنگ و عباس به وسیله باد گیر این عمل را انجام داده‌اند. بادگیرهای چهار طرفه هدایت می‌نمودند. این بادگیرها از نوع ساده چهار طرفه بوده و قسمت قفسه و ساقه‌ی آن به چند شکل ساخته شده است. یک بادگیر هشت وجهی نیز در خانه‌ عباسیان در محله بلوکی بندرلنگه مشاهده شده است.

با استفاده از اطلاعات آب و  هوایی این شهر و تطابق آن با تقسیم بندی کوپن (koppen) به این نتیجه می رسیم که شهر بوشهر به لحاظ تقسیم بندی اقلیمی در منطقه ی AW (آب و هوای گرم و مرطوب با زمستان خشک) قرار می گیرد.

گونه‌شناسی

خانه‌های بوشهر بر مبنای فضاها و عناصری که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت، سازماندهی شده‌اند. این فضاها در اطراف یک حیاط قرار گرفته‌اند. “همین فضاها در عمارات یا خانه‌های اعیانی بزرگ به چند حیاط اندرونی، بیرونی و نارنجستان تقسیم شده‌اند. بخش‌های مختلف خانه‌های یک حیاطه در چند گونه رایج زیر سازماندهی شده است:

۱-فضاها در یک جبهه سازماندهی شده‌اند.

۲-فضاها در دو جبهه حیاط و روبروی هم قرار گرفته‌اند.

۳-فضاها در دو طرف حیاط به صورت عمود بر هم (L) سازماندهی شده است.

۴-فضاها در سه طرف حیاط به صورت (U) سازماندهی شده‌ است.

۵-فضاها در چهار جبهه حیاط قرار گرفته‌اند.

ویژگی‌های فضاهای خانه

در خانه‌های بوشهر فضاهایی وجود دارد که در اکثر آنها مشترک است. این فضاها عبارتند از: ورودی، حیاط، اتاق، طارمه، شناشیل، پلکان، بون، آب انبار.

ورودی:در بوشهر مانند سایر نقاط ایران ورود به خانه با هدایت و دعوت سر در انجام می‌گیرد. یکی از تفاوتهای سردر خانه‌های بوشهر با مناطق دیگر، ایجاد روزنی در بالای در است که هم به عنوان نورگیر و هم هواکش عمل می‌کند. این روزنها در انواع مختلف سنگی، چوبی و فلزی می‌باشند. دیگر اینکه در تعداد قابل توجهی از خانه‌ها عمل ورود به حیاط مستقیماً بعد از در و با ارتباط بصری مستقیم با آن صورت می‌گیرد. که این ویژگی‌هم در راستای اقلیم منطقه و برای هدایت سریع جریان هوا از کوچه به حیاط است.

حیاط: ” عناصر مختلف حیاط نسبت به عملکرد مورد نیاز و نوع خانه‌ متفاوت هستند. در خانه‌های معمولی با اندازه‌ نه چندان بزرگ، باغچه‌، چاه آب، حوض و آب انباری کوچک عناصر اصلی در حیاط می‌باشند. باغچه در خانه بوشهری فضای سبز کوچکی با مساحتی در حدود یک یا دو متر مربع است. فضای سبز بزرگتر باغ نامیده می‌شود (همان باغچه در نواحی مرکزی ایران). در این فضای سبز انواع درختان و گلها مثل: نارنج، لیمو و ترنج (لالنگ)، نخل، کنار (سدر)… و گلهای زمستانی
مانند: لادن، جعفری و غیره کاشته می‌شود.

حوض‌ها نیز در ابعاد و شکل‌های متفاوت ساخته‌ شده‌اند. بیشترین نوع آن چهارگوش کشیده است. در بعضی خانه‌های کوچک چاه آب در حیاط است ولی در خانه‌های بزرگتر چاه در یکی از جبهه‌های خانه در فضایی به نام چاهخانه قرار دارد.

ابعاد حیاط نسبت به مساحت زیر بنای خانه متغیر است. نکته جالب توجه در تعدادی از خانه‌ها، کوچکی حیاط نسبت به فضاهای اطراف آن می‌باشد. این مورد شاید فقط خاص بوشهر باشد چه، در خانه‌های شیراز و یزد با افزایش سطح زیر بنای خانه در طبقه‌ هم سطح حیاط، ابعاد و تناسب حیاط نیز تغییر می‌کرده است. علت این امر را باید در ارتباط با عملکرد حیاط جستجو کرد. در اینجا حیاط افزون بر فضایی مهم در سازماندهی فضاهای مختلف و ایجاد ارتباط بین آنها، عملکرد یک هواکش برای جریان هوایی که از روزنهای مختلف وارد خانه می‌شوند را دارد.

اتاق: بر مبنای سازماندهی کل فضاها و تقسیم آن به فضاهای تابستان نشین و زمستان نشین، اتاقهای مختلف شکل گرفته است. ارتفاع دادن به خانه، جهت رسیدن به مسیر حرکت بادهای مناسب سبب شده است که اغلب اتاقهای تابستان نشین در طبقات بالا و اتاقهای زمستانی در طبقه همکف یا کمی‌ پایین‌تر از سطح حیاط قرار گیرند.

اتاق زمستانی،‌ اتاقی کوچک با تعداد کمی بازشو است و گودی آن در سطح زمین و بسته بودن آن از چند جهت باعث گرم شدن سریع آن می‌شود. بر عکس اتاق‌های تابستانی فضاهایی هستند که در جبهه‌های مختلف آن بازشوهای کامل یا نیم دری‌ها قرار گرفته‌اند. در بسیاری از خانه‌ها این اتاق مانند یک بادگیر عمل می‌کند و در بعضی نیز تعداد بازشوهای آن در هر چهارجبهه اتاق به شانزده عدد می‌رسد… عناصر مختلف یک اتاق، شامل بازشو، در انواع در و نیم‌دری،  گلجام، ارسی، طاقچه، درو، حصیرهای کف و غیره است.

ویژگی‌ مهم درها در برخی از اتاقها دو جداره بودن آن است. معمولاً جداره بیرونی از نوع کرکره‌ای (کرکری) بوده و در جداره داخلی، مثل درهای مناطق دیگر دارای دو لنگه است. با باز کردن در داخلی می‌‌توان بدون تابش نور شدید و دید مستقیم از بیرون، جریان باد مطبوع را به داخل اتاق هدایت کرد.

طارمه: ” بطور کلی طارمه همان ایوان یا صفه است که در معماری بیشتر ایران رواج دارد. طارمه فضایی است که از یک طرف باز و گاهی بدون سقف و به عنوان نشیمن موقت فصلی، دالان و ارتباط دهنده‌ی چند فضا مورد استفاده قرار می‌گیرد … اندازه طارمه نسبت به نیاز و ابعاد خانه متغیر و حداقل عرض آن به اندازه عرض یک راه‌پله دو طرفه یا مدور است. این اندازه از عرض یا طول یک اتاق تا چند اتاق و حتی طول و عرض یک خانه در نوسان است.

شناشیل: این عنصر در مقایسه با سایر فضاها، عملکرد حاشیه‌ای‌ تری دارد اما بعنوان عامل مهمی در انتخاب خانه‌های بوشهر به عنوان حلقه‌ای از برونگرایی و درونگرایی مطرح است.

شناشیل دارای چند کارکرد مهم است: نخست مکانی برای استفاده از نسیم و وزش بادهای مطبوع است. در خانه‌های کنار ساحل جنوب می‌توان بوسیله‌ی شناشیل از منظره‌ی زیبای خلیج

نیلگون فارس استفاده کرد. شناشیل‌های داخلی که در یک یا چند جبهه‌ی طبقات بالا و مشرف به حیاط ساخته‌ شده‌اند، رابط فضاهای مختلف نیز می‌باشند.

پلکان: به علت گسترش در ارتفاع، پلکان در خانه‌های بوشهر نقش ویژه‌ای دارد. محل استقرار پلکان‌های خانه را می‌توان به سه دسته کلی در طبقه همکف در طبقه اول و بام تقسیم نمود.

بون: بام (بون) محلی مناسب برای خوابیدن در شبهای تابستان بوده است. بدین منظور گاهی اتاقی کوچک جهت قرار دادن وسایل به نام سرپله داشته است. در برخی خانه‌های اعیانی دستشویی نیز در بام تعبیه شده است. بام دارای دو حصار خارجی و داخلی بنام معجر است. حصارهای خارجی در اشکال متنوع زیر ساخته‌ شده‌اند:

-حصارهای کاملاً بسته سنگی با اندود گچ.

-حصارهایی با مصالح سنگی و اندود گچ با شبکه‌های کوچک.

-حصارهایی با ستونهای سنگی و اندود گچی و نرده‌های ساده فلزی یا چوبی بین آنها.

-حصارهایی با ستونهای سنگی و اندود گچی و کرکری‌هایی بین آنها.

خانه‌های بوشهر علاوه بر فضاهای یاد شده، قسمتهای دیگری مانند مطبخ، انباری، حمام و چاه خانه نیز داشته است. از آنجا که کارکرد اقلیمی خاصی نداشته‌اند بطور خاص به آنها نمی‌پردازم.

نمونه‌های مطالعاتی

جهت بررسی جنبه‌های مورفولوژیکی حیاط در خانه‌های بوشهر، چهار نمونه مسکن انتخاب شد که همگی دارای فضا در چهار جهبه‌ی حیاط می‌باشند. این گونه تکامل یافته‌تر از سایر گونه‌ها در بوشهر بوده و دارای تنوع فضایی بیشتری است، لذا این گونه جهت بررسی انتخاب شد. جدول شماره۲

جنبه‌های ریخت‌شناسانه حیاط

موقعیت حیاط در خانه و همجواری

برای بررسی این جنبه‌ی حیاط باید به رابطه‌ی فضای باز و بسته و همچنین همجواری و همسایگی آن‌ها توجه نمود. در چهار نمونه‌ی مورد مطالعه، حیاط بوسیله‌ی بدنه‌های معماری محدود شده است. اما همجواری‌های آنها در بافت دارای ویژگی‌های متفاوتی است که در جدول زیر نشان داده شده است. جدول شماره ۳

جهت قرارگیری و کشیدگی

به طور عمده جهت قرارگیری و کشیدگی حیاط‌ها بگونه‌ای است که حداکثر استفاده را از باد مناسب شمال و جریان‌های مناسبی که در روز از دریا به ساحل و در شب از ساحل در دریا در حرکت‌اند، ببرند. همچنین حداکثر سایه‌اندازی در طول روز از مهمترین عوامل کشیدگی ساختمانها در این اقلیم به شمار می‌آید.

از آنجا که نمونه‌های شماره یک و دو در میان بافت محله کوتی قرار گرفته‌اند، بعلت محدودیت‌های بافت، دارای زاویه‌ی چرخشی نسبت به محور شمال- جنوب‌اند. نمونه‌های شماره سه و چهار که در کنار ساحل قرار گرفته‌اند کاملاً در راستای شمال- جنوب می‌باشند. جدول شماره ۴

نسبت ابعاد

برای دریافت ویژگی‌های کالبدی نمونه‌های انتخاب شده در راستای افق و در راستای قائم محاسباتی صورت گرفته است که در جدول شماره ۵ ارائه می‌شوند:

فرم حیاط

بطور کلی در معماری ایران فضاهای بازدارای فرم هندسی منظمی هستند و اگر فرم زمین هم نامنظم باشد، سعی شده است فرم حیاط هندسی و منظم باشد. با توجه به این خصوصیت، فرم حیاط در خانه‌های بوشهر هم بصورت منظم و چهار ضلعی، سازماندهی شده است.

فرم حیاط در خانه‌های شماره یک، دو و چهار مستطیل شکل و در خانه شماره سه، مربع شکل است.

بدنه‌های حیاط

حیاط به عنوان یک فضای زیستی زنده و مطلوب در خانه‌های ایرانی، از دو جهت قابل بررسی است:

۱- بدنه‌های طبیعی ۲- بدنه‌های مصنوع.

بدنه‌های طبیعی شامل خاک ( و مواد معدنی دیگر)، آسمان، آب، گیاه حیوان و انسان می‌شود و بدنه‌های مصنوع شامل کالبد و معماری ساخته شده‌ی موجود می‌شود.

بدنه‌های طبیعی

خاک به عنوان بستر هر معماری در نمونه‌های مورد مطالعه به گونه‌ای توانسته‌ است در زیر، رو و بالای خود فضاهایی را سازمان دهد تا بتواند از ویژگی‌های محدوده‌ی دمایی ثابت، و محدوده‌ی رطوبتی ثابت که منجر به تبادل حرارتی- رطوبتی با محیط و بدنه‌های اطراف خود می‌شود و در نهایت منجر به جریان هوا می‌شود، بهره گیرد. آسمان نیز به عنوان عاملی که می‌تواند مهمترین تأثیرات محیطی را در اختیار فضای حیاط و استفاده کنندگان آن قرار دهد، شناخته می‌شود.

حیاط موقعیتی را برای خانه فراهم می‌کند که فضای خانه را در برابر نور روز، سیاهی شب، باد،‌ باران، صدا و ویژگی‌های فضای باز قرار دهد.

آسمان چه در طول روز و چه در طول شب محدوده‌ی دمایی- رطوبتی متغیری را در فضای باز خانه قرار می‌دهد که این محدوده‌ها منجر به تبادل حرارتی- رطوبتی، و در نهایت جریان هوا می‌شوند. برای شناسایی چگونگی کیفیت این بدنه‌ی طبیعی حیاط شاخصی وجود دارد تا بتوان ابعاد این موضوع را که مجرای عبور و ورود طبیعت به داخل ساختمان است بررسی کمی کرد.

این شاخص نسبت وضعی (Aspect Ratio) است. نسبت وضعی، نسبت سطح کف حیاط به مجذور میانگین ارتفاع دیوارهای محصور کننده‌ی آن است. (این نسبت در مطالعات Baker, Fanchiotti, steemers  در سال ۱۹۹۳ آمده است. در مقایسه، بزرگی این نسبت بیانگر گشودگی بیشتر آن رو به آسمان است. که این گشودگی به ورود تابش آفتاب به داخل حیاط در طول روز، و به خنکی بر اثر تشعشع سرمای آسمان در طول شب و اجازه‌ی ورود و وزش باد به داخل فضا کمک می‌کند.

در نمونه‌های مورد مطالعه این نسبت محاسبه شده است.

این محاسبه نشان می‌دهد که حیاط خانه شماره یک نسبت به سایر خانه‌ها از مجرای بزرگتر و ویژگی‌ دعوت کنندگی بیشتری برای نور و گرمای روز، سیاهی شب، باران و باد برخوردار است. با توجه به ویژگی‌های اقلیم بوشهر، هر چه این نسبت پایین‌تر باشد، خانه کارکرد اقلیمی بهتری دارد.

گیاه در خانه‌های بوشهر نقش سایه‌اندازی دارد و گیاهانی که در حیاط خانه‌های بوشهر قرار گرفته‌اند دارای حداقل رطوبت‌دهی به محیط‌اند و در مجموع جایگاه بسیار کمی را در حیاط اشغال می‌کنند.

آب نیز به دلیل رطوبت بالای اقلیم بوشهر، دارای جایگاه بسیار کمی در حیاط خانه‌ها است. وجود حوض‌های کوچک آب در وسط حیاط بیشتر جنبه‌ی نمادین یا عملکردی دارد تا اینکه مانند مناطق دیگر ایران دارای کارکرد اقلیمی باشد. با توجه به جدول شماره ۶ مشاهده می‌شود که در نمونه‌های بررسی شده جایگاه آب بسیار ناچیز است.

بدنه‌های مصنوع

بدنه‌ی بسته و باز از اجزای مصنوع حیاط هستند که بوسیله‌ی مصالح ساختمانی مانند خشت، آجر، شیشه و … ساخته شده‌اند. نسبت این سطوح از چند جنبه قابل بررسی است. سایه‌اندازی، جرم حرارتی، جذب یا باز تابش نور از مسائلی هستند که با کارکرد اقلیمی بدنه‌های مصنوع نسبت مستقیم دارند. محاسبه‌ی نسبت سطوح بدنه‌ها به سطح کف و نسبت باز و بسته بودن بدنه‌ها نمایانگر تدبیرهای اقلیمی منطقه است. همچنین محاسبه‌ی شاخص سایه‌گیری در این منطقه حائز اهمیت است.

” شاخص سایه‌ی خورشیدی مرتبط است با در معرض بودن حیاط در برابر خورشید در زمستان. این شاخص بیانگر نسبت ارتفاع دیوار جنوبی به پهنای شمال- جنوبی حیاط است. در مقایسه، بزرگی این نسبت بیانگر عمق زیادی است که دیوار حیاط آن را پوشش می‌دهد و مقدار کمتری تابش آفتاب به کف حیاط و یا حتی دیوار شمالی می‌رسد.

این نسبت‌ها در نمونه‌های مطالعاتی محاسبه شده و در جدول شماره ۸  زیر ارائه شده است:

S-C معرف نسبت سطح دیوار جنوبی به سطح کف حیاط است.

N-C معرف نسبت سطح دیوار شمالی به سطح کف حیاط است.

W-C معرف نسبت سطح دیوار غربی به سطح کف حیاط است.

E-C معرف نسبت سطح دیوار شرقی به سطح کف حیاط است.

مصالح بکار رفته در بدنه‌های حیاط همگی بگونه‌ای‌اند که حداقل جذب حرارتی را داشته باشند و رنگ جداره‌ها هم به بازتابش نور کمک می‌کند. رنگ بدنه‌ها همگی سفید یا کرم روشن است و درب و پنجره‌ها همه از چوب ساخته شده‌اند. سطح باز شو در بدنه‌ها به حداکثر ممکن رسیده است تا جایی که در خانه‌ی مهربان (نمونه‌ شماره ۳) فقط سطوح تیر‌ها و ستونها پراند و بقیه سطوح همگی خالی شده‌اند، دیگر اینکه باز شوها از سطوح جداره عقب‌تر نشسته‌اند تا ورود نور خورشید به درون فضاها کنترل شده‌تر باشد. یکی دیگر از ویژگی‌های بارز بدنه‌ها در معماری بوشهر، قرینه بودن جداره‌های  مقابل هم است. این ویژگی باعث می‌شود تا جریان هوا به راحتی از فضاها عبور کرده و تهویه صورت پذیرد.

کف حیاط در خانه‌های بوشهر پایین‌تر از اولین کف مسکونی خانه قرار می‌گیرد. این فاصله ایجاد شده در بعضی خانه‌ها بوسیله‌ی سنگ‌های متخلخل مرجانی که در محل به وفور یافت می‌شود پر شده و در دیگر خانه‌ها از آن فضاها بعنوان انبار استفاده می‌شود. اختلاف ارتفاع ایجاد شده هم از نفوذ رطوبت به سطح سکونت جلوگیری می‌کند و هم فضایی برای انبار در خانه بوجود می‌آورد.

نکته‌ی قابل توجه دیگر که در ابتدا هم به آن اشاره شد، نسبت سطح حیاط به کل سطح خانه است، این نسبت با افزایش سطح کل خانه افزایش نمی‌یابد، بلکه تابع خاصیت اقلیمی حیاط می‌باشد.

 

با توجه به مطالب ارائه شده در می‌یابیم که الگوی مسکن در بوشهر بسیار با اقلیم منطقه هماهنگ بوده و کلیه‌ی مسائل اقلیمی در آن رعایت شده است، تا جایی که می‌توان گفت معماری در آنجا تحت تأثیر اقلیم شکل گرفته است و مسائل فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی نقش بسیار کمرنگ‌تری در معماری آنجا داشته است. و در این میان حیاط مرکزی بعنوان اصلی‌ترین عنصر اقلیمی خانه نقش به سزایی در کنترل اقلیم منطقه به عهده دارد.

نتیجه‌گیری:

با توجه به بررسی نمونه‌های مطالعاتی نتایج زیر استخراج شده است:

۱-حیاط علاوه بر نقش سازماندهی فضاها، بعنوان یک هواکش مصنوعی هم عمل می‌‌کند.

۲-کشیدگی غالب خانه‌ها در راستای شمال- جنوب است، مگر در مواردی که محدودیت‌هایی از جانب بافت به خانه وارد شده باشد.

۳-شکل حیاط عمدتاً چهار ضلعی منظم است.

۴-بدنه‌های آب و گیاه نقش اساسی در کارکرد اقلیمی حیاط ندارند.

۵-ارتفاع دیوارهای شمالی و جنوبی و شرقی و غربی عمدتاً یکسان است.

۶-بعلت محدودیت سطح حیاط، نگهداری حیوانات اهلی در آنجا مشاهده نشده است.

۷-نسبت سطح دیوارهای شمالی و جنوبی به سطح حیاط بیشتر از نسبت سطح دیوارهای شرقی و غربی به سطح حیاط است.

۸-میانگین شاخص سایه ۱۳/۱ است. یعنی تقریباً تمام سطح حیاط پوشیده از سایه است.

۹-بازشوها در اکثر جداره‌ها بصورت قرینه قرار گرفته‌اند.

۱۰- سطح کف حیاط پایین‌تر از سطح مسکونی است.

۱۱- گسترش مساحت خانه با گسترش سطح حیاط رابطه مستقیم ندارد.

 

منابع :

• معماریان، غلامحسین- آشنایی با معماری مسکونی ایران– گونه‌شناسی درونگرا- انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران- مهرماه ۱۳۷۶
• مفیدی شمیرانی، سید مجید- اقلیم شناسی، جزوه درسی شماره ۲
• بذرافکن، کاوه- ریخت‌شناسی معماری حیاط ایرانی و رویکرد اقلیمی آن– پروژه‌ درس اقلیم و معماری، استاد راهنما دکتر سید مجید مفیدی شمیرانی- تیر ماه ۱۳۸۱
• زندگی جدید، کالبد قدیم– گزیده‌ای از بناهای با ارزش تاریخی- عکاس: جاسم غضبانپور- نشر وزارت مسکن و شهرسازی- چاپ اول ۱۳۷۲
• کولیوند، علی- بافت قدیم بوشهر– مجله آبادی- شماره ۳۶- دور دوم- پاییز ۱۳۸۱

·        کسمایی ، مرتضی ـ اقلیم و معماری ـ شرکت خانه سازی ایران ـچاپ اول ۱۳۶۳

 

معماریان، غلامحسین- آشنایی با معماری مسکونی ایران- گونه‌شناسی درونگرا- صفحه ۵۵

برای مطالعه بیشتر درباره‌ی ویژگی‌های طبیعی بوشهر مراجعه کنید به: سید جعفر حمیدی، نهضت ابوسعید گناوه‌ای- موسسه خدماتی فرهنگی رسا- صفحه ۱۳۶

معماریان- غلامحسین- آشنایی با معماری مسکونی ایران- گونه‌شناسی درونگرا. ص ۵۹

کولیوند، علی- بافت قدیم بوشهر- ص ۵۷

همانجا- صفحه ۵۹

معماریان غلامحسین- معماری مسکونی ایران- گونه‌شناسی درونگرا- ص ۷۲

همانجا- ص ۷۷

همانجا- صفحه ۱۰۷

همانجا- ص ۹۰

همانجا- صفحه ۹۴ و ۹۵

همانجا- ص ۹۶

همانجا- ص ۱۰۴

همانجا- ص ۱۰۵

بذرافکن، کاوه- ریخت‌شناسی  معماری حیاط ایرانی و رویکرد اقلیمی آن- صفحه ۸ و ۹

بذرافکن- کاوه- ریخت‌شناسی معماری حیاط ایرانی و رویکرود اقلیمها آن- ص.۱۰

کلمــــات کـلیدی : ریخت شناسی، حیاط مرکزی، خانه، بوشهر، معماری

منــــــــــــــــــابع : • معماریان، غلامحسین- آشنایی با معماری مسکونی ایران- گونه‌شناسی درونگرا- انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران- مهرماه ۱۳۷۶ • مفیدی شمیرانی، سید مجید- اقلیم شناسی، جزوه درسی شماره ۲ • بذرافکن، کاوه- ریخت‌شناسی معماری حیاط ایرانی و رویکرد اقلیمی آن- پروژه‌ درس اقلیم و معماری، استاد راهنما دکتر سید مجید مفیدی شمیرانی- تیر ماه ۱۳۸۱ • زندگی جدید، کالبد قدیم- گزیده‌ای از بناهای با ارزش تاریخی- عکاس: جاسم غضبانپور- نشر وزارت مسکن و شهرسازی- چاپ اول ۱۳۷۲ • کولیوند، علی- بافت قدیم بوشهر- مجله آبادی- شماره ۳۶- دور دوم- پاییز ۱۳۸۱ • کسمایی ، مرتضی ـ اقلیم و معماری ـ شرکت خانه سازی ایران ـچاپ اول ۱۳۶۳

منبع انتخاب مقاله:

این مقاله پیش از این در فصلنامه شارستان – شماره ۱۴-۱۳ چاپ شده است .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گروه مهندسین ایران معماری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

نقش اندیشه در فرآیند طراحی:
مقدمه
روند طراحی یک معیار شامل تعداد زیادی تقسیم‌ها وفرآیند تکامل آنهاست که منجر به تولد مفهومی خیالی با پتانسیل واقعیت در ذهن می‌شود که در آینده تحقق می‌پذیرد . این مفهوم خیالی به واسطه الزاماتی خاص مانند توجه به فرم، عملکرد، فن‌آوری ،‌  مقررات دولتی با کمک ترسیمات، گام به گام به طرح نهایی نزدیک می‌شود.
در سالهای اخیر معماران درگیر بحث‌هیا نظری طراحی و نحوه اعمال نظر طراح در فرآیند طراحی هستند. ا ین روند نشان می‌دد که اهداف و اصول حاصله از بحث‌های نظری به سادگی قابل اجرا در یک طرح واقعی نیستند اما کشف این اصول جزء الزامات جهت ارتقاء طراحی معماری می‌باشند. یکی از این موارد، آشنایی با نوع اندیشه طراح و در پی آن، مهارت به کارگیری اندیشه در طراحی می‌باشد، در پی این هدف لازم است که انواع اندیشه شناخته شود و نسبت هر یک در روند طراحی مورد کنکاش قرار گیرد.

چکیده :
مقاله حاضر، ضمن معرفی انواع اندیشه و نگاهی به جایگاه آن در معماری به ردیابی دوره تعادل سه اندیشه علمی،‌ فلسفی و شهودی در تاریخ که همان دوران طلائی اسلام می‌باشد می‌پردازد. در راستای این کنکاش تاریخی تنها اسلامی به جا مانده از قرن ۱۰ و ۱۱ هـ.ق به عنوان ماحصل معاصری می‌شود.
اندیشه و انواع آن:
اندیشه ناب لازمه پیشرفت است چرا که مصرف زدگی در تولید اندیشه، از مصرف زدگی در تولیدات صنعتی خطرناکتر است.
اولین قدم در استقلال فکری،‌ و جایگزین کردن اندیشه مفهومی با اندیشه تولیدی، فراگیری مهارت اندیشیدن است. اندیشیدن از کجا شروع می‌شود. سلامتش کدام است و چه شرایطی پیدا می‌کند که تبدیل به اندیشه زمان می‌شود؟
اندیشه‌‌ای ماندگار و در انتقال از نسلی به نسل دیگر چه خصوصیاتی باید داشته‌ باشد.
۱- اندیشه‌ای علمی اندیشه‌ای است که ذهن در شرایط عادی به سمت آن گرایش دارد . علم به آن بخش از معرفت بشری گفته می‌شود که از طریق یک نوع تجزیه قابل اندازه‌گیری، کسب می‌شود. اکتشاف آن اندازه‌گیری، در فضای علمی صورت می‌گیرد.
نوع اندیشه با ۲ آیتم شناخته می‌شود. اول موضوع و دوم روش آن اندیشه است. موضوع اندیشه علمی یافتن قوانین طبیعت و کشف قوانین عالم مادی با روش تجربی می‌باشد در این بین نظریه‌ها خلق می‌شوند که هدف آنها نزدیک کردن انسان به دید برتر و پیشبرد علم بشر امید اثبات در آینده می‌باشد. (اوج اندیشه علمی قرن ۱۸ میلادی می‌باشد. ) گاهی موضوع اندیشه علمی طبیعت و گاهی روانشناسی و کارکرد انسان است. علوم انسانی هم جزئی از اندیشه علمی به شمار می‌آیند و در نتیجه بخش عمده‌ای از معماری نیز متکی بر اندیشه علمی است.  اما سوال اینجاست این اندیشه تا چه حد در تفکر طراح و خقل یک جانمایه طراحی اجازه نفوذ دارد اندیشه علمی در کدام قسمت از طراحی به کار می‌آید. این سوالی است که در جمع‌بندی به آن پرداخته می‌شود.
یکی از مهمترین گرایش‌های معماری قرن بیستم که معماری نیمه دوم این قرن را تحت تأثیر قرار داده است استفاده از داده‌ها و سیستم‌های جدید علمی برای تدوین فضای معماری است که از آن با  ؟؟ معماری علمی یا تولید علمی معماری یا تولید علمی معماری یاد می‌شود هدف آن خارج ساختن روند طراحی معماری از شهودی و مبتنی بر احساسات و تجربیات طراح و به نظم درآوردن آن در قالب یک نظام و دستورالعمل طراحی می‌باشد این نوع معماری در تلاش برای کشف رابطه بین عناصر یا بخش‌های سازنده نظام طرح می‌باشد معمارانی چون الکساندر با توسل به علوم ریاضی در کتاب عرصه‌های زندگی خصوصی و زندگی جمله‌ وینچ در کتاب سیمای شهر به این مقوله پرداخته‌اند. آن امری که باعث حرکت معماران علم گرامی می‌شود عقش و باور به علم و شیوه‌های علمی برای ادراک و آفرینش معماری به عنوان روشی تدوینی می‌باشد که بهتر می‌تواند گذر از جهان ذهنیات (مرحله در دسته بندی علم روانشناسی) به جهان عینیات (مرحله )  و بالعکس را ممکن سازد.
اندیشیدن به معماری به عنوان یک علم در سال ۱۹۳۱ توسط هانس مدیر از بنیانگذاران با و هانس اینگونه توجیه می‌شود:
۱- معماری اصیل کلاسیک دیگر معماری نیست، ساخته علم است و ساختن مساله احساس نیست بلکه مساله شناخت است.
۲- ساختن عملیاتی ترکیبی نیست که از احساس الهام بگیرد و انسان قرن ۲ دیگر نمی‌تواند به فرآورده‌ای بیاندیشید که در آن آفرینش، به دست اتفاق رخ دهد این نوع تفکری تک بندی خواهد بود که مرحله خالق جانمایه طراحی مرتبط با شهود درونی معماری را نفی می‌کند. تفکر شرقی معتقد به وجود مرحله و خلق از درون جعبه سیاه ذهن یا همان اتفاق می‌باشد که می‌تواند ناشی از شهود قبلی معمار باشد.
اندیشه فلسفی مبتنی بر تعقل تجریدی است که موضوع آن رسوخ به تدوین عقلی هستی می‌باشد که توسط آن تنها بخشی از حقایق عالم به دست اندیشه درز می‌آید زیر که در این نوع اندیشه محک عقل است و در تلاش جهت پیدا نمودن تصویری عقلانی از عالم تنها به قدر طاقت کسی که می‌اندیشد می‌باشد فیلسوف تمرکزی بر جزئیات و ماهیت بیرونی اشیاء ندارد بلکه به کل هر اشیاء می‌پردازد . در طول تاریخ اندیشه فلسفی در جستجوی پاسخ به دو سوال عام بود.
۱- هستی چیست؟ ۲- معرفت چیست ؟ آنچه مسلم است آن است که سوالات فیلسوفان در طی قرون، همان سوالات درونی همه ما می‌باشد که در فلسفه بزرگ شده است روشی که اندیشه فلسفی به کار می‌برد تعقل در فضای عقل و صحت و سقم کلام با محک منطق است.
پس از آنکه انسان محور همه چیز شد و تفکر وی نشان بودن او نه صفاتی که پیش از این مظهر انسانیت بود ارزش هر تفکری تخیل سنجیده می‌شد و آنچه بواسطه ادراک شهودی و حضوری درک می‌شد همه رنگ اوهام و خیالات به خود می‌گرفت و رفته رفته این تحلیل مکانیکی تفکر جایگزین ادراکات درونی شد و بدین ترتیب انسان به یک ماشین که همه چیز را تجزیه و تحلیل می‌کرد تبدیل شد در نتیجه تفکر از آسمان به زمین آمد. انسانی که زمانی همه چیز را در آسمان می‌جست حتی تفکر خویش را شهود می‌دانست اینک همه چیز را در زمین می‌جست زمینی بی‌پناه که او می‌بایست از نو می‌ساخت. تفکر فلسفی اساساً رسالتش مشخص کردن چرایی امور است نه چگونگی آنها و بنابراین از تفکر سنتی نیز خارج است زیرا در تفکر سنتی پاسخ از پیش در منابعی چون وحی مشخص است اما در گردونه تقدیر تاریخی ،‌ ما با پرسشی بدون پاسخ رو به روئیم و به ناچار به تفکر فلسفی رو می‌آوریم.
اندیشه شهودی قدمتی به اندازه بشر دارد لذا همه‌ انسانها  آنرا تجربه نموده‌اند این اندیشه از طریق شهود و درک درونی حاصل می‌شود. و در خیلی از زمینه‌ها قادر به حل مشکلات است به طوریکه این عقیده وجود دارد که خیلی از اکتشافات حاصل منطق یا علم نبوده است بلکه از طریق رسیدن راه جدیدی به ذهن از جائیکه گمان برده نمی‌شود به صورت جرقه‌ای ظهور می‌یابد علم روانشناسی محل ظهور آنرا از طریق جعبه سیاه ذهن می‌داند که قانونی ندارد و مرکز ظهور خلاقیت فردی به شمار می اید عارفان از آن به معرفت شهودی یا معرفت عرفانی یاد می‌کنند که روند حرکت آن در جهت وقوف به حقیقت هستی می‌باشد در حالیکه حقیقت هستی شاید هرگز توجه علم فلسفه نباش و هستی خود به تنهایی برای ظرف وجود فلسفه کافی بنماید اما آنچه مسلم است این است که تبیین عقلانی هستی، معرفت شهودی را سیراب نمی‌نماید.
تفکر ذن از این دست است . ذن گرایان اعتقاد دارند که انسان باید همه چیز را بدون آنکه چیزی به آن بیفزاید یا از آن کم کند بنگرد یعنی اینکه همه چیز را بایستی بدون اینکه از خود ارزش بیشتری بدان افزوده شود یا چیزی از آن کم شود دیدن عین واقعیت و حقیقت و دور ریختن الحاقات آن بینی علوم به کارگیری ذهن در تحلیل و تجزیه وقایع از این تفکر ذن از شهود پیروی می‌کند زیرا زیرا که شاگرد ذن گرا باید همیشه منتظر تحول ناگهانی خویش بماند  زیرا که ذن همکف تحول ناگهانی است یعنی تحول انساندر این مکتب دفعتا حادث می‌شود ژرچه برای رخ دادن این تحول طی مراحی لازم می‌نماید این تحول چیزی جز ظهور شهود بر قلب ذن گرانیست که از آن به تفکر شهودی یاد می‌شود. در حقیقت انسان در عالم شهود گونه‌ای از آزادی را تجربه می‌کند که در قلمرو فلسفه امری محال است از این جاست که بسیار از متفکران مانند کانت و هایدگرا، مقام هند را مقام آزادی بشر تلقی کرده‌اند. در قلمرو علم چنین خیالات و آمال‌هایی نامعقول است. بسیاری ازاختراعات و صنایع مستطرفه در عالم خیال تکوین پیدا می‌کنند . بسیاری از فرضیه‌های تخیلی علمی نیز در عالم خیال حسی (شهود) شکل می‌گیرند، زمانی که شهود کارتصویرسازی جهان را در قلمرو علم شکل می‌دهد. .
در اینجا بد نیست که از حوزه علم روانشناسی تفکر شهودی را بازبینی نمائیم.
به طور کلی ذهن واگرا در جمع‌آوری Data‌های خویش از معیارها می‌گذرد چون ذهن به بستن آنها علاقه‌ای ندارد اما ذهن همگرا مساله را در ابتدا باز می‌کند و با معیارها دوباره می‌بندد ذهنی خلاق است که از صفت همگرا بودن و واگرا بودن به موازات یکدیگر بهره‌برد به عنوان مثال مولوی ابتدا با ذهنی واگرا و استفاده از مثالهای قیاسی با ذهنی در عالم محسوسات و خاکی محشور می‌شود، سپس به ملکوت می‌رود و ذهن را به سوی وحدانیت همگرا می‌نماید لذا در عالم بالا (شهود) تفکر همگرا می‌شود معمارها شاید همینگونه باشند . تفکیک هرچه به سمت شهودی پیش رود همگراتر است پروژه‌هایی که اثری از ردپای شخصی و درونی معمار درونی خود دارند. از تفکر همگرا شکل می‌گیرد اما اندیشه علمی حاصل تفکری واگراست . به نظر می‌رسد که اندیشه واگرای علمی ریشه در چند بستری و چند فرهنگی بودن ملل حاصل تفکری واگراست. که به نظر می‌رسد که اندیشه واگرای علمی ریشه در چند بستری و چند فرهنگی بودن ملل تازه متولد شده دارد به دلیل وجود فرهنگهای متنوع جهت پذیرفته شدن یک پدیده در جامعه نیاز به علم و اثبات به روش علمی که زبان مشترک همه فرهنگهاست می‌باشد در واقع تفکر واگرا در یک جامعه حاصل عدم یگانگی و تنوع عقاید و نظرات دارد.
نتیجه‌گیری:
به ندرت می‌توان نمونه‌ای یافت که در آن فقط یک نوع اندیشه به تنهایی به کار رفته باشد همه نوع اندیشه ملازم یکدیگرند و شیوه اندیشیدن بسیار وابسته به طبیعت موقعیت است اما گاهی در دوره‌های تاریخی یکی بر دیگری غلبه می‌کرده است. تنها زمانی می‌توان به صحت اندیشه اطمینان حاصل کرد که هر سه نوع تفکر در توازن و توازن یکدیگر باشند. (خیر الامور اوسطها)
در معماری نیز تک روی در هر شاخه به گونه‌ای تک بعدی پیش رفتن است زمانی می‌شود در هر سه نوع اندیشه غوطه‌ور شد که داده‌ها به صورت اسلیمکاهای ذهنی درآمده باشند تا بتوان بدون طی مرحله آمادگی و تمرین (Prepration به مرحله خلق (incubation) رسید. و این مستلزم تمرین بر روی قسمت شهوری (خلق طرحمایه) می‌باشد و شهود چیزی نیست جز همگرا کردن فکر به سوی ماوراء و آرامش درون در نتیجه جانمایه‌اثر از دل جعبه سیاه ذهن خلق خواهد شد. همان جرقه بدون تمرینات بیش از حد یا کشنده.
«ای کم ایمانان چرا هراسانید»  آیه ۱۳ باب ۲۴ صفحه یوشع در اینجا ایمان یعنی همان اعتقاد به شهود «اذا دعوت فظن ان حاجتک باالباب» وقتیکه خواسته‌ای داری پس خیال و تصور و شهود بپندار که نیاز ت پشت در است . (امام جعفر صادق)‌ در اینجا خیال و تصور و اعتقاد به شهود
همان طی کردن مرحله Pnepration از طریق تخلیه درون و ممارت در تزکیه نفس یا همان تقویت ایمان به غیب است.
همانطور که دیده می‌شود تفکر شهودی نه تنها در معمار بلکه در دستورالعمل‌های اصلی زندگی مشکل گشا خواهد بود. کنترل و آمیختن اندیشه ‌منطقی و خیال پردازانه (شهود پردازانه) یکی از مهمترین قابلیت‌های طراح است.
در فرایند طراحی معماری هر اندیشه جایگاهی ویژه دارد در عین حال اینکه نمی‌توان ادعا کرد هر مرحله از مرحله دیگر مجزاست و فردی برای آنان قابل تعیین نیست . معمار در فضای شهودی است که جانمایه اصلی طرح را خلق می‌نماید او خمیر مایه‌ای از معرفت می‌سازد مرحله Pnepration – Incubation| هنگامیکه به عماری به عنوان یک اکتشاف و یا نقد نگاه می‌کنیم وارد عرصه فلسفه شده‌ایم و در نهایت در بخش انتقال از ذهن به عمل بر علم نیازمندیم.
طبق نظر کن پنیگ «من به احساس درونی اعتماد می‌کنم» به دست شهود به حس شهودی درباره پروژه … مسائل کارکردی را از نظر فنی می‌توان حل کرد مسائل چشم انداز و غیره را نیز …. اما این که کدام مسئله را ابتدا باید حل کرد احساس درونی است… آن را نمی‌توان توصیف کرد اما می‌توان احساس کرد که درست است و از هر ده بار نه بار آن واقعا درست در می‌آید.
الهی است؟
و اکنون دستورالعمل آینه شدن در بیانیه‌ای معمار تحت عنوان قنون نامه بنایان چگونگی پرورش فکری و رشد استادان معمار را از مرحله خرمد تا استاد بنا نشان می‌دهد (برگردید به عقب)
با حمد خدا و ثنای خدای یگانه شروع می‌شود قنوت را معنی می‌کند و ۸ خسیسه جوانمردان را در ۲ دسته خاص و عام نام می‌برد نخستین تواضع است و آنرا اولین مرتبه شجاعت می‌داند و شجاعت را مغلوب عقل کردن نفس معنا می‌کند و راه رسیدن به آنرا توجه به خویش می‌داند. توجه به نفس به عبارتی همان تلاش برای آینه شدن در راه تفکر شهودی است دومین را امن نام ترس را از خواص تاریکی یم‌داند. سومین صدق است که آنرا اولین درجه حکمت می‌بیند و هیچ چیز را در طریق جوانمردی بدتر از دروغ نمی‌داند . چهارم و از اشرف خصایص وفا و صدق عهد و و عهده نام می‌برد شرایط عام قنوت را ذکور بودن و بلوغ بلاغت ،‌ داشتن عقل که آنرا وسیله بندگی حق و واسطه کسب کمال می‌داند. در ا ینجا این دیدگاه قابل مقایسه با فطریه ذکاوت است . ذکاوت عقل را خود کمال می‌دانست من می‌اندیشم پس هستم – در حالیکه هنرمند معمار خود را به مثابه ظرفی می‌داند که تنها می‌خواهد کمال مطلق را در غالب هنر به مردمان انتقال دهد. تفاوت بین این دیدگاه در طی تاریخ و تا معماری اسلامی و در مقابل معماری غربی قابل ردیابی است. شروط بعدی دین داری که قنوت کمال دین داشتن است : و کمال این داشتن نیز توکل به خدا یا همان شهود درونی است،‌ دیگر اصل ، صحت و سلامت جسم ؛‌ششم مروت داشتن و هفتم حیا و دلیل نجابت جوهر نفس است.
در بخش بعدی در تقدم ابزار اصلی کاربنایان از لوازمی یاد می‌نماید که همگی لازمه بهداشت جسم است و چه نیکو استفاده از آنان را جزء ادب می‌داند که سلامت جسم کمکی است به سلامت روح و قدمتی در راه زلالی درون کار دو ناخن چینی و سرتراش و شانه و مسواک  میل و منقاش . و این نکته بسیار قابل توجه می‌باشد که دلیل لزوم هر یک را تک به تک ذکر می‌نماید. به عنوان مثال مسواک را سنت پیامبر و دیانت اسلام و سنت جوانمردان می‌شمرد اساب خاص بنایان را در مرحله بعد ذکر می‌کند شیشه، ماله ، قالب ، ناوه ، ریسمان ،‌ شاغول . اما در آخر ذکر نمی‌نماید که «بنای نیک آنست که اینهمه در راه رضای خداوند و خلق خداوند به کار رود و از طریق صلاح منحرف نگردد.» این دیدگاه با تفکر بساز بفروشی جامعه ما قابل مقایسه است . در همین نکات و اصول است که می‌توان نتیجه گرفت چقدر از مسیر اصلی منحرف شده‌ایم تغییر در نوع نگرش معماران و انسانهاست که معماری چنین بر هم ریخته و آشفته را به مردمان هدیه می‌دهد.
رساله جوانمردان (قنوت نامه)
دستورالعمل‌های عقیدتی و اجرائی متعلق به اهل هر حرفه را قنوت نامه می‌نامیدند که تعیین کننده روابط بین خود و بین خود و جامعه آن دوران بود. ریشه‌های قنوت نامه‌ها به جنش‌های رهایی بخش ایرانیان در مقابل خلفای ظالم اموی و عباسی بر می‌گردد. به طور خاص بعد از حمله مغول به ایران ، هدف عمده آن حمایت از توده‌های رنج دیده جامعه بود و با نیت ترمیم خرابی‌ها شکلی جدی به خویش گرفت.
قنوت نامه بنایان تنها متن شناخته شده در یکی از کتابخانه‌های ترکیه موجود است که تاریخ آن به قرن ۱۰ یا ۱۱ هجری قمری باز می‌گردد و محل نگارش آن را به یکی از ناحیه‌های مسلمان نشین فارسی زبان عثمانی نسبت می‌دهند.
این قنوت نامه در ۲ بخش اول عمومی که خود شامل ۱۲ مورد است و شامل تاکید بر کسب فضایلی چون ایثار، تواضع، امن ،‌ صدق و وفا می‌باشد و بخش دوم تخصصی که بصورت سوال و جواب امور ارشادی و سخنانی از پیرامون و مرشدان را مطرح می‌کند.
رسیدن به اندیشه‌ای که متعادل باشد و ۳ نوع آن به طور هماهنگ و نه الزاما یکسان در کنار یکدیگر به کارآیند بسیار مشکل می‌نماید. اما در دوره‌ای از تاریخ که همان دوران طلائی اسلام می‌باشد این امر تحقق پذیرفته و اکنون قابل بررسی می‌باشد. دوره‌ای که تفکر شهودی در قالب اعتقاد به خداوند یکتا در قلب مردمان نفوذ کرد و خود را در تمامی هنرهای آن زمان اعم از معماری نشان داد . در اینجا غرض مرور صفات مثبت معماری آن دوره نیست. بلکه از این نظر این معماری قابل بازبینی است که پاسخی برای سهوال از این دست باشد معمار آن دوره چطور بارون وقوف به علوم آکادمیک امروزه و یا بدون وجود تکنولوژی چه در طراحی چه در ساخت بناها به خلق تابلوی عظیم هنری در فضای سه بعدی نائل آمده است. اگر نظریه به میراث رسیدن همه این هنرها را از پدران آنان محفوظ بدانیم باز هم این پرسش وجود خواهد داشت که با چه انگیزه و دیدگاهی ، این میراث ماندگار مانده و تبدیل به اندیشه زمان وقت خویش گشته است که به خلق آثاری بدیع چون مقبره سلطانیه یا مدرسه نمائید و بسیاری از بناهای دیگر منجر شده است؟ آیا این چیزی جز همان آینه شدن درون معمار برای انعکاس عشق در مرحله بعد مراتب بنایان را می‌شمرد پائین‌ترین مرتبه را ؟‌ که بر سر گیرنده ناوه است و کننده کارگل می‌داند در رده‌بندی کنونی به گونه‌ای از نظر مبتدی بودن می‌توان آنرا با دانشجوی کاردانی معماری مقایسه نمود. گرچه حضور در کنار استاد بر سر کار و آشنایی  حضوری با افت و خیزهای کار قطعا مبتدی آن دوره را بسی قدرتر از کاردان امروزه می‌ساخته است . بعد از آ‌ن صاحب است که حدواسط میان استاد و مزبور بوده است و اندک مایه‌ای از بنایی کسب کرده است و آخرین مرحله استاد بناست که واند هر وسیله چگونه به کار برد و خشت را چگونه بر سر خشت نهد و چگونه از عهده قوس و ستون برآید.
بخش بعدی بخش سوال و جواب است نکته قابل توجه در این بخش انتخاب ادبیات پرسش و پاسخ است. به گونه‌ای ساختار پرسش و پاسخی ساختار قوی‌تری در ذهن می‌سازد و اهمیت تک تک مطالب ملموس‌تر می‌شود.
اگر پرسند اول بنا که بود بگو ابراهیم خلیل که خانه کعبه بنا نمود یا نوح که چون طوفان ؟ شهرها و روستاها دیگر بار بساخت » و … مجالی برای بیان کل قنوت نامه نمی‌باشد فقط همین بس که به گونه‌ای تمام اصول و فروع دین در این پرسشها مرور می‌گردد. و معمار باید همه آنها را در دل و جان می‌سپرده و درونی می‌نموده است. همان چیزی که در روانشناسی از آن به Prepration (آمادگی) و طی مرحله و رسیدن به مرحله ظهور یاد می‌کنند.
احکامی که از بنایی یاد می‌کند بر خلاف انتظار عام احکامی است که شامل هر فردی که مقصد عارف یا صوفی یا فردی که در جست تزکیه نفس خویش قدم برداشته است، می‌شود «هر صبح که برخیزد از علم شریعت و طریقت با خبر باشد.»
هر کس را در خود حوصله و توانایی کار فرماید…. » و مهمترین خصلت بنایان و احیاء ذکر می‌کند در حایلکه امروز کسی معمار خوبی است که خوب خط بکشد یا نهایتا خوب و خلاقانه تفکر نماید. اما این قنوت از معمار خویش اصول انسانیت می‌طلبد و در ادامه ذکرهایی در همان زبان پرسش و پاسخ خوش آموزش می‌دهد که هر حرکت بنا را متبرک گرداند. چون بر سر کار روی کدام آیه از کتاب خدا را قرائت می‌کنی؟  بگو:‌ لیس الانسان اما با سقطی . چون ناوه بر دست دیگری بگو ما من ثقلت موازینه فهوفی عیشه و اخیرا سوره القارغه آیه ۶ و ۷ اما هر که اعمال وزن شده‌اش گرانست در عیشی پسندیده است. چون رسیمان بدست گیری …. چون طرح گنبداندازی… و الی آخر
در تحلیل بیانیه حاضر و آشنایی با فضای فکری و رشدی معماران آن دوره می‌توان اطلاعات زیر را افزود:
مصادیق هنر در معنای اخص در آن دوره به ۲ دسته تقسیم می‌شد ادبیات و فنون و معماری فنی بود که وابسته به فنون دیگر مانند کاشی‌کاری گروه چینی نجاری ، حجازی ،‌فلزکاری از سوئی و فنون وابسته به کتابت شامل خوش نویسی، تذهیب، تشعیر و نگارگری به حساب می آمد. بسیار این نکته حائز اهمیت است که ارتباط با ادبیات در کنار ارتباط با کاشی کاری یا نجاری و …. پر اهمیت می‌نمود و اشرف هنرها در میان مسلمانان ادبیات بود که تأثیر  عمیق غیرمستقیمی بر معماری می‌گذاشت زیرا که زبان فرهنگ پیش از مدرن درممالک اسلامی و بارزترین جلوه آن فرهنگ به شمار می‌آمد. معمار از جریان فرهنگی تصوف ارتزاق می‌کرد و چون زبان تصوف ادبیات بود بدون آشنایی با ادب نمی‌توانست آنرا وسعت و عمق بخشد
ارتباط معماری با علوم بدین صورت بود که علم الحیل (مکانیک) ترفند در مسائل آبرسانی و جراثقال و مهندسی نظامی به کار معماری می‌آمد علمی که پیوند ناگسستنی با معماری داشت هندسه خاصه هندسه علمی (کاربردی) بود چرا که معماری در جزء و با کل با هندسه سامان می یافت از طرح استقرار بنا در زمین و ترکیب فضاهای باز و بسته گرفته تا شکل سطوح و حجم‌ها، جزئیات و نقوش گاه استاد معماری چنان در هندسه عملی جسارت می‌یافت که او را هم نظر از «مهندس» (یعنی عالم هندسه)  می‌شمردند. به عنوان مثال کتیبه سر در مسجد امام مسجد استاد علی اکبر اصفهانی را جزء مهندسان شمرده‌اند. کسی به منصب معمار باشی می‌رسید که علاوه بر مهارت خویش در هندسه و یا علم الحیل علم مدیریت را نیز در آستین خویش داشته باشد. انسانی آگاه و اجتماعی
نگاه به هستی در آموزش معماری : معمار عقیده داشت که با ساختن بنا عالمی صغیر بر صورت کائنات بنا می‌کند از این رو معماری او مانند نظام کائنات بر نظم و ریاضیات استوار است. این مشابهت بین انسان و آفرینش خدا در تفکر یونان نیز ریشه داشته است که هنرمندان آفریند   ؟؟؟ و این نخستین رویکرد کلامی (مانیفست) به شمار می‌آید.
افلاطون عقیده داشت که هنرمند مانند آفریننده‌ای است که با آینه‌ای که در دست دارد،‌ تصویر خورشید و زمین و آسمان را منعکس می‌کند و اثرات این تفکر را چه در بناهای یونانی و چه بناهای دوره اسلامی و نقوش ستاره و خورشید بر بنا می‌توان دید. (معماران خداوند را معمار می‌دانستند که گنبد کبود و عظیم جهان را برافراشته و همه جهان را چنان زیبا و کارآمد آفریده که هیچ سستی در آن نیست پس در معماری نیز باید بنای خلق خدا را با خلقی خدایی ساخت و در نظم و کارآیی و زیبایی و خلل ناپذیری از عمارت الهی تقلید کرد) این تنها تفکری است که در قید زمان نیست که پس از قرنها از تاریخ ظهور آن به درمان درد جامعه معماری امروز ما نیاید) این عبادت با تفکر پس خودش در بند مکان یا زمان نیست و لازمه بازسازی تفکر معمار امروز می‌باشد.
اثر معماری در عالم پیش از مدرن ، اثری مصنوع و منفک از خلقت مانند امروزه نبود : بلکه جزئی از خلقت الهی شمرده می‌شد از این رو معمار در پی آن نبود که اثری متباین با طبیعت بسازد، بلکه نهایت هنر خود را در آن می‌دانست که اثر او در عمل آسیبی به طبیعت نرساد و متباین نباشد و یکی از معانی شهود و سیالیست هنری همین است هماهنگی با جریان طبیعت برای معماری منشأ قدسی قائل بودند بطوریکه شاگرد معماری در بدو آ‌موزش خود راهکار و پیرو انبیاء می‌دانست و جایگاه خود را در سلسله‌ای قدسی می‌یافت که از طریق آن به معمار جهان متصل می‌شد او در نظام هستی معلق نبود بلکه با همه خلقت و ناموس الهی پیوند داشت از این رو چه در زندگی شخصی و چه حرفه‌ای خود را مجاز به هر کاری نمی‌دید. بر خلاف دانشجوی امروز معماری که ساعات کار و تحصیلیش کاملا منفک از زندگی جاری او به حساب می‌یاد بطوریکه صبح در محل‌های آکادمیک به فراگیری تئوری معماری می‌پردازد و بعد از آن در محل کار خود مغازه یا اداره‌ای به کاری کاملا بی‌ارتباط با معماری اشتغال دارد.
نظام صنفی فقط برای حفاظت معمار نبود بلکه معمار را در عمل و کار دنیا با نظام هستی از منظر دینی پیوند می‌داد و به زندگی او مقنی می‌بخشید. آموزش نظری به مشتاقان فن معماری در حاشیه وجود داشت خواندن و نوشتن و اطلاعات مهم فرهنگی (آشنایی با فروع دین و ادبیات) در سطوح پائین و تکمیل آموزش هندسه در سطوح پائین و تکمیل آموزش هندسه در سطوح بالا آموزش داده می‌شد . آغاز کار با شاگردی و غلامی بود که اصول اولیه بنایی، ضوابط کار ، روابط فرهنگی و اصول اخلاقی را می‌فهمید رابطه استاد و شاگرد بالاتر از رابطه پدر و فرزند بود جوراستاد به زمهر پدر و استاد پدر معنوی شاگرد بود. که تربیت معنوی وی را بر عهده می‌گرفت. استاد هم نگاهش برده مانند یا مثال دانشجویی که برای معامله علم نزد او می‌آید نبود بر همه امور زندگی شاگر و ناظر و مسئول بود زیرا در آن دوره زندگی به ساحت‌های مختلف کار ، درس ، حرفه ، استراحت و … تقطیع نشده بود تربیت اخلاقی در حین تربیت حرفه‌ای بود مردم معمار خویش سیرت را خوش نفس و خوش دست و مبارک می‌شمردند. اخلاق امری عرفی نبود ، امری دینی و لازمه تقرب به خدا به حساب می‌آمد. با توجه به اندیشه پیوستگی همه ساحات نظام هستی به اعمال آدمی، در امور دنیوی و اخروی این اعتقاد وجود داشت که محصول کار همه فنون متأثر از دل پدید آوردنده آنهاست (یعنی همان شهود) نویسندگان هنگام ذکر کسان ،‌ از صفات خدایی بهره‌ می‌بردند به عنوان مثال ،‌نصرآبادی، ادیب صفویه ، راجع به استاد علی اکبر اصفهانی می‌گوید. «استاد علی اکبر معمار باشی اصفهانی، مردکدخدایی در نهایت آرامی و صلاح و درویشی است مسجد جمعه کبیر واقع در میدان نقش جهان به عمایر او به اتمام رسید.»
و نکته آخر اینکه فنون خویشاوند با معماری به جای نقاشی و مجسمه‌سازی امروز، نجاری ، حجازی ، کاشی‌کاری ، طراحی هندسی و خوش نویسی بود. همه این فنون زمینه ارتباط بهتر وی را با درک شهودی و عرفانی فراهم می‌کرد.
معماری معاصر و نقش اندیشه:
در این بخش به بررسی آثار چند معمار که در دسته‌بندی انواع اندیشه، به زعم نگارنده در یکی از رشتهپ‌های معمارگرا و معمار فلسفی یا معمار شهودی قرار می‌گیرند پرداخته می‌شود. لازم به ذکر است که در اینجا هدف بیان بیوگرافی معمار نیست بلکه تلاش می‌شود نحوه تفکر وی مورد بازیابی قرار گیرد.
کریستوفر الکساندر:
الکساندر تحمیل کرده رشته ریاضی دانشکده کمبیریج بوده و به دلیل علاقه‌ای که به معماری پیدا کرد در این رشته در ابتدا در دانشکده کمبیریج لیسانس و هاروارد مدرک دکترای خویش را اخذ نمود. این دلیل اعتقاد پیدا کرد که معمار با دیاگرامهای ریاضی قابل طراحی است.
لذا کتاب یادداشتهای بر ترکیب فرم را نوشت و در آن یک روستا را بر اساس الگوهای ریاضی طراحی نمود.
اگر عبارتست از یک سلسله اپینرورهای رفتاری که از یک گذشته بسیار دور در جامعه‌ای وجود داشته و برای جامعه اکنون هم به محضر روبه رو شدن با آنها قابل شناسایی است. مانند مفهوم پذیرائی کردن از میهمان برای که هم برای فقیر معنی داراست و هم برای غنی و معنی آن حفظ شدن شأن میزبان و میهمان است. طبق نظر الکساندر الگوها باید در یک جامعه حفظ شوند و تشکیل اکوسیستم بدهند مانند الگوی نشستن در کوچه.
الکساندر در Case Study خویش در طراحی روستا با شیوه‌ای عمل کرد که طرح وی با روشهای علمی دیاگرامی قابل اندازه‌گیری شد.استفاده از این روش و به عرصه ظهور رساندن آنها در طراحی گرچه او را به یک طرح رساند ولی چون تفکر وی تک بعدی و با گرایش شدید به محاسبات ریاضی بود (بدون کمک از شهود خویش و یا تفکر فلسفی) حتی از نظر خود وی کاری تمام و کمال نبود. حاصل کار شکلی بود فقط عملکرد واگرا، فضایی که فاقد هرگونه خلاقیت به معنای رخق عادت و اصول زیبایی شناسانه یا ترکیب بندیی مفهوم دار بود. تنها قسمتی که حضور کمرنگ شخص معمار در طراحی روستا دیده می‌شد همان چیدمان ریز دیاگرامها در کنار یکدیگر و ظهور یک درشت دانه به نام روستا بود که در آنهم مجددا توجه به عملکردها بر خلاقیت معمار غلبه داشت همانطور که شخص الکساندر به نتیجه رسید و آنرا کتاب بعدی خویش A City is not a tree بیان نمود، اصول علمی و محاسباتی و توجه صرف به عملکرد برای طراحی یک اثر معماری کافی نیست و تفکری دیگر لازم است.
با صحت و سقم آن طراحی را حک بزند گرچه الکساندر در جمع‌آوری  کدها به فاکتورهای موثر در طراحی حتی اجتماعی و عاطفی و نیازهای گذشته و حال و آینده بدون هیچ تعصبی برخورد نمود و روابط انسانی نظیر ایجاد فضایی جهت غیبت زنان به حساب آورده بود اما طرحی جامع و مانع نشد.
لوئی کان:
لوئی کان زمانیکه دردانشگاه پنسیلوانیا تحصیل می‌کرد آن دانشگاه از دانشگاههای برتر آن دوره بود که برنامه‌ریزان و روانشناسان نیز همزمان با آنان همراهی می‌کردند. مبنای تدریس در آن دانشگاه تئوری و تاریخ و ساز بود. این نوع آموزش آکادمیک به همراه حس تعلق خاطری که به ایران و تفکر شرقی و به خصوص مولانا داشت از وی معماری فلسفی ساخت. از نظر وی، هم تفکر مدرن و هم تفکر پست مدرن را معلول مدحی می‌دانست و طبق شیوه‌ باوهاس به هنر برای مردم وخلوص در فرم و شعر اعتقاد داشت بر خلاف بوزار که به سازه معتقد بود لوئی کان به هندسه علاقه نشان می‌داد و توجه به مسائل تاریخی در سر لوحه کارش بود. از این نظر در گروه بوزاری‌ها به شمار می‌آمد علاوه بر این کان به روح تاریخ و نه به مد تاریخی می‌پرداخت لوئی کان ابتدا تحصیلاتش را در مدرسه هنر و سپس در دانشکده معماری دنبال می‌کرد. اما هنری که به آنان تدریس می‌شد همراه منطق و فلسفه بود. ادبیات بسیار خوب می‌دانست تفکر وی تفکری واگرا و شیوه عمل وی قیاسی بود. در ابتدا از قیاس و مسائل عام شروع می‌نمود و با استعاره به معماری می‌رسید. طراحی آزمایشگاه بیولوژی کان در فیلادلفیا مصداق این نگرش است. وی قبل از ساخت این پروژه ، تصوری تیره از قطعات پیش ساخته و ابزار و تشکیلاتی که بزرگ  مقیاس باشد داشت اما با تغییری که در نگرشش نسبت به جرثقیل وثیقه دانستن آن به پنجه‌های دست انسان پیش آمد با تفکر واگرا و قیاسی خویش توانست با ماشین‌الات و قطعات پیش ساخته و درشت مقیاس ارتباط برقرار نماید.
برخلاف فرانک لویدرایت  انسان را بالاتر از طبیعت می‌دانست اعتقاد داشت نورفرم دهنده فضاست . به نحوه پنجره گذاشتن و تابش نور پلان خیلی توجه می‌کرد و می‌گفت نور باید مکمل هندسه فضای معمار باشد. معتقد بود انسان تا زمانی زنده است که خودش را بیان کند و برای بیان خودش زبانی منطقی پیدا کرده بود پیشنهاد می‌داد به جای نگاه کردن به شرایط به کارگیری ماده، ابتدا به ماده بودنش و خصیصه اصلی آن نگاه کنیم. در واقع اول به جوهر بعد به عارض ماده نگاه نمائیم . به همین خاطر می‌گفت «آنچه آجر می‌خواهد باشد….» در طراحی آزمایشگاه پژوهشی ان،‌ریچاردر وی (۶۱-۵۷) اینگونه بیان می‌کند که گاز سمی می‌خواهد که در اسرع وقت خارج شود. پس پیچ و خم در مسیر حرکت این گاز بر خلاف طبیعتش است. بنابراین دودکش و بادگیرها مستقیم با هوا ارتباط دارند.
تفکر وی برای نمای ساختمان بدین گونه بود که ۱- جلوه بیرونی دیگر حوزه خصوصی معمار نیست ،‌ متعلق به فرهنگ جامعه است. ۲- ساختمان و شأن آن می‌گوید که چه می‌خواهد باشد. ۳- گاهی با وجود داشتن جوهر قضیه، تعدادی از فاکتورهای در عرض آنقدر مهم هستند که فاکتورهای جوهری ساختمان را تحت پوشش خویش قرار می‌دهد. مانند تأثیر مکانیت سایت (مازندران در کنار یزد) با این سه فاکتور،‌ در همان لحظه‌های اول بازدید زمین به تصوری از پروژه دست می‌یافت. در مرحله Preprateai  افراد مبتدی زمانیکه به یک برنامه کلی رسیدند و به اجبار مقاطعی از ورودی ورنت و برگشت زدند، به آن سناریوی مطلوب دست می‌یابند،‌اما کان با همین اندیشه فلسفی خویش از همان ابتدا شأنی برای ورودی تعریف می‌کرد.

چارلز کورآ:
معمار کورآ به دلیل اصلیت شرقی که داشت به گونه‌ای تفکر شهودی در آثارش مشهود می‌باشد. و همه تلاش وی در طرحهایش توجه به فرهنگ غیرغربی علیرغم مدرن بودن آنها بود.در فرهنگ بومی توجه به اقلیم یکی از نکات برجسته به شعار می‌آید. وی  ا ز روشهای طبیعی در جهت تنظیم شرایط داخلی استفاده می‌نمود تفکر وی از این نظر شهودی به حساب می‌آمد که اعتقاد به سقف باز و نگاه به آسمان دارد در واقع فضا را با صورت برانگیختن احساسات تاب می‌گیرد. و وجوه عاطفی بیننده را تحریک می‌نماید. از این نظر حساسیت شرقی دارد. شهود در این دستگاه تفکر درک کامل بستر خویش می‌باشد درست همانگونه که تب چشیده می‌شود. درست همان شهودی که سهراب می‌فهمد در آسمان مال من است.»
نتیجه‌گیری
این انتظار می‌رود که با شناخت انواع اندیشه و آشنایی با هر یک از آنها در چه تاریخ و چه در دوره معاصر نحوه به کارگیری آن در طراحی شناخته شده باشد. زیرا ذکر بیانیه قنوت نامه بنایان به منظور استفاده مستقیم از دستورالعمل‌های آن نیست گرچه استفاده صرف از آن نیز باگذشت قرن‌ها هنوز هم پاسخگوست. آنچه مهم است اینست که این حقیقت درک گردد در دستگاه فکری رو به رشد، بین خالق اثر و اثر، اتحاد وجود داشته است. و هنر به گونه‌ای توسط دین به باور قلبی مردم متصل می‌شد و آیه‌ای خوانده می‌شد که حکمت آیه فضای ذهنی معمار را پرنماید و دستمایه فکری او باشد مصداق این تفکر در زندگی امروز می‌تواند این باشد که طراحی امروز باید با ارزشها و زندگی معماران هماهنگ باشد.

نوشته شده توسط : مهندس مهرداد جعفری
منابع و مأخذ
لاوسون برایان (۱۳۸۴) . «طراحان چگونه می‌اندیشند ؟
بوطبقای معماری . جلد اول . توجیه : احمدرضا آی
مجموعه مقالات اولین هم اندیشی معنویت و آموزش هنر
جزوه درس سیر اندیشه‌های معماری. دکتر محمود رازجویان
معماری اسلامی . خرم فضا
معماری اسلامی . پاپادوپلو
مجله صفه شماره ۵ بهار ۷۱ . قنوت نامه بنایان.