هنر معماري

گروه مهندسین ایران معماری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

نماهای ساختمانی

نمای هر ساختمان در شکل‌دهی به مجموعه شهری که در آن حضور دارد، موثر است. اگر به نمای یک ساختمان بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان‌های شهر توجه شود، همگونی نمای شهری در مجموع از بین می‌رود.

به نقل از پایگاه اطلاع رسانی شهرسازی و معماری، بررسی آماری نشان دهنده این موضوع است که در هر سال ۵۰ میلیون نفر به جمعیت شهر نشین کشورهای در حال توسعه اضافه می‌شود. در ایران نیز شهر نشینی طی دهه‌های گذشته با شتاب فزاینده ای گسترش یافته و همچنان این روند ادامه دارد.

رشد سریع جمعیت و گرایش مردم به شهر نشینی، تقاضای فزاینده‌ای را برای تهیه مسکن به دنبال داشته که این موضوع در پی خود مشکلات عدیده ای در زمینه توسعه شهری بوجود آورده است. ناتوانی در پاسخگویی مطلوب و مناسب به این مساله، وضعیت نا مطلوبی را به صورت بی مسکنی، بد مسکنی و تنگ مسکنی برای بسیاری از اقشار جامعه به همراه آورده است.

مسکن به عنوان یکی از نیازهای نخستین بشر، ابتدایی ترین سوالی بوده که انسان سعی در یافتن پاسخی مناسب و معقول برای آن بوده است، اما همیشه در برنامه ریزی‌های ملی به مسکن نه به عنوان محلی برای آسایش ساکنان در ابعاد عینی و ذهنی، بلکه به عنوان یک مشکل اقتصادی و فقط از این بعد بر خورد شده است.

سازندگان و تولیدکنندگان مسکن آزاد به‌دلیل اینکه به‌دنبال فروش سریع و بازگشت سرمایه خود هستند، سعی در هر چه بیشتر مطرح کردن خود در محله مسکونی و نمایشی متمایز از بنای خود دارند و به همین دلیل یکی از دلایل عمده ناهماهنگی نمای ساختمان‌ها در سطح شهر هستند.

در رابطه با مسکن تعاونی شرایط بدتری وجود دارد. به دلیل وضعیت مالی ضعیف سازندگان و اینکه ساکنان و مالکان به‌دنبال فروش ساختمان نیستند، بدون انجام عملیات پایانی نظیر نماسازی مورد استفاده قرار می گیرند و یا با کمترین هزینه و بدون طراحی نما، حجم و کالبد ساختمان رها می‌شود. البته در سال‌های اخیر در شهر تهران هیچ ساختمانی بدون نماسازی نبوده است، لیکن این مساله در شهرستان‌ها همچنان انجام می‌شود.

چگونه به موضوع نما در معماری بیندیشیم؟

نما در لغت نامه دهخدا به معنای صورت ظاهری هر چیزی، آنچه که در معرض دید و برابر چشم است، آنچه از بیرون سوی دیده می شود، منظره خارجی بنا و عمارت،‌ قسمت خارجی ساختمان و نماسازی، فن روسازی ساختمان و ساختن نمای عمارت است.

در سال‌های اخیر پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره ای یافته است. نما در عمل درون ساختمان را از بیرون و فضای خصوصی را از فضای عمومی جدا می کند. نما حاکی از موقعیت فرهنگی سازندگان ساختمان است و نشانگر میزان نظم طرح ساختمان، امکانات و ذوق تزیین و خانه آرایی طراح و مالک است. یک نما به مثابه معرفی وضعیت ساکنان ساختمان در بین عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترین بیان حالتی است که فرد طراح یا مالک از خود در برابر بیرون دارد. نماهای داخل ساختمان بیشتر جنبه خصوصی دارند، لیکن نماهایی که به سمت کوچه و بافت شهر باز می‌شوند، جنبه عمومی تر دارند.

بنابراین وجوه پشت و جلوی ساختمان از یک طرف دارای نمود اجتماعی و از طرف دیگر نمود مشخص ساکنان خود است بنابراین نمای هر ساختمان باید هم با فضای عمومی همبستگی داشته باشد و هم بتواند حجم داخلی ساختمان را بیان نماید.

نمای هر ساختمان موثر در مجموعه شهری است که در آن حضور دارد و این تاثیر را در بدنه خیابان‌ها یا میدان‌ها که در آن قرار گرفته است می گذارد. اگر به نمای ساختمان واحدی، بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمانها فکر شود، همگونی نمای شهری در کلیت از بین می‌رود.

تناقض بین جنبه شهری و بیان فردی نما در صورتی می‌تواند از بین رود که ساختمان جزیی از شهر در نظر گرفته شود و ارتباطات آن با محیط اطراف چند جانبه باشد. نمای رو به کوچه و خیابان باید تابع عوامل همبستگی بین نماهای اطراف باشد. اما در عین حال بر اساس ترکیبی از اجزا مختلف بر حسب عملکرد، ابعاد و مصالحشان شخصیت خاص خود را دارد.

نما در واقع یک سطح صاف و تخت نیست بلکه آن سطح انتقالی بین فضای داخل و خارج است که با عقب نشستگی و پیش آمدگی، تراس و غیره با فضای داخل مسکن ارتباط پیدا می‌کند.

برای اینکه نمای ساختمان حریم خصوصی ساکنان خود را حفظ کند باید نسبت به خیابان بسته‌تر و محفوظتر باشد.

نمای ساختمان باید به‌دنبال خلق یک کلیت هماهنگ به‌وسیله تناسب خوب پنجره ها، بازشوهای در، سایبان و محدوده سقف‌ها،‌ سازه عمودی و افقی، مصالح، رنگ، عناصر تزیینی و… باشد. پنجره‌ها همواره با دیگر عناصر دیوار، ‌سطوح باز و بسته، تیره وروشن، صاف و ناهموار را بوجود می آورند. به علت تکرار دوره ای پنجره ها، در ساختمان‌های چند طبقه، نظم کاملی به چشم می‌خورد. اما گاه به‌علت افزایش نور در طبقات بالاتر کاهش داده می‌شود و این نظم آهنگ خود را از دست می‌دهد.

جداسازی عناصر افقی و عمودی تاثیر کلی در نما دارد. تناسبات عناصر ساختمان لازم است با کل ابعاد ساختمان مطابقت داشته باشد. برای مثال در ساختمان‌های کوتاه عریض، ابعاد عرضی غالب خواهد بود. در ساختمان‌های بلند عناصر باریک برتری خود رانشان می‌دهند. در و پنجره و نعل درگاه‌ها تاثیر خاصی در نما می‌گذارند. ناودان‌ها، سایه بانها، پیش آمدگی‌های سقف و بالکن‌ها ایجاد سایه های خاصی بر روی نما می‌کنند.

تفاوت سطح ها باید در نما مشخص باشد. برای مثال بین طبقه همکف، سایر طبقات و طبقه انتهایی باید یک تفاوت اساسی وجود داشته باشد. ترکیب کلی نما در واقع نظم در این تفاوت‌ها است.

عناصر اصلی نما مثل پنجره، در، سطوح و محدوده پایانی سقف و غیره در شکل، رنگ، و مصالحشان با یکدیگر اختلاف دارند. این عناصر معناهای متفاوتی دارند. مثلا نمی‌توان بالا و پایین پنجره و در را با هم هم‌ردیف کرد. اگر ارتفاع این بازشوها یکسان نباشد می توان از ضرایب مشترک و یا رنگهای یکسان استفاده نمود. نسبت‌های هندسی نقش تعیین کننده ای در هماهنگ سازی ظاهر نما دارند. می‌توان پنجره ها را در گروه‌های کوچکتر ترکیب شده که شکل مشخصی را ایجاد می‌کنند دسته بندی کرد. نماها می توانند از نظر مصالح نیز با یکدیگر متفاوت باشند.

مصالح نما در رنگ، شکل، زبری و خشنی نما تاثیر می گذارد. مصالح بومی نشان می‌دهد که نما مربوط به چه منطقه ای است.

ترکیب پنجره ها، ایوان‌ها، درها و به‌طور کلی بازشوها، همچنین بافت و جنس نما و کمپوزسیون آن در هر عصر متفاوت است و در عین حال در یک تداوم شهری تغییر می‌کند. طراح می‌تواند نما را به عالیترین حد ترکیب معماری برساند و یا آنرا تا حد یک سطح بدون طراحی و فکر رها کند.

در اعصار مختلف بازشوها به شکل مشابهی در سطح نما قرار می‌گیرند و تنوع در قرار گیری آنها تابع عوامل داخلی چون بزرگی ساختمان، عریض بودن آن و یا عوامل اقلیمی چون جهت قرارگیری و محل قرارگیری است. در پهنای دیوار نما تعبیه پنجره دو جداره، آفتاب‌شکن، سایبان و … نقش تنظیم کننده شرایط آب و هوایی فضاهای داخلی را خواهد داشت.

در دیوارهای باریک معاصر این عمل با جلو و عقب آمدن ساختمان انجام می‌شود. یکی از عوامل ضروری درهویت نما تعیین محدوده نما است. نمایی می تواند در طرح خود موفق باشد که به این سوال‌ها پاسخ گوید. محدوده عمودی جانبی ساختمان کجاست؟ خط پایانی افقی ساختمانی چگونه است و مرز ساختمان در آسمان به چه شکل است؟ انتهای ساختمان چگونه به پایان می‌رسد؟ گوشه‌های ساختمان چه وضعی دارد؟ اگر ساختمان همسایه ای دارد ارتباط نمای ساختمان فعلی با نمای همسایه چگونه به پایان می رسد؟ گوشه های ساختمان چه وضعی دارد؟ اگر ساختمان همسایه دارد ارتباط نمای همسایه چگونه است و اگر در فضا قطع می شود این ارتباط چگونه است.

محدوده های افقی ساختمان عبارتند از نقطه اتصال به آسمان ( محدوده پایانی ساختمان) نقطه اتصال به زمین (محل نشستن ساختمان بر زمین) و پوشش ساختمان مثل بام و شیروانی. محدوده پایانی ساختمان باید معنای اتمام ساختمان را با خود داشته باشد و طبقه همکف ساختمان را با خود داشته باشد و طبقه همکف ساختمان باید مفهوم نشستن ساختمان بر زمین را برساند. طبقه همکف باید در محدوده قد افراد کشش لازم را بر عابر پیاده و بیننده ایجاد کند.

کنج یا گوشه نما در واقع محل برخورد دو نمای عمود بر هم است. کنج می‌تواند حالت عمود ۹۰ درجه، نیم دایره یا سه وجهی را داشته باشد و هر کدام می تواند تاثیرات متفاوتی را در نما بگذارد. در یک میدان یا چهارراه هماهنگی کنجهای ساختمان هایی که در چهار طرف آن قرار گرفته است می تواند در نمای شهری تاثیر زیبایی داشته باشد.

نمای ساختمان خالق نمای شهری است

نمای شهری از مجموعه نماهای مشرف به فضای عمومی به‌دست می آید. این نماها از جهتی همگن و از جهتی ناهمگن هستند. می‌توانند همگن باشند چون با استفاده از زبانی مشترک روی بدنه اجزا شهر اجرا می شوند و اما از آنجا که هر کدام از این فضاها به کمک این زبان، مقاصد و نیازهای خود را بیان می‌کند، ناهمگن هستند. در شهرهای ما زبان مشترکی بین نماها وجود ندارد. نه فرهنگ مشترکی برای بیان دارند، نه مصالح یکسانی به‌کار گرفته اند و نه سبک مشخصی را دنبال می‌کنند.

در واقع هر یک از نماها در شهر نشانه وضعیت اقتصادی و اجتماعی سازنده و نحوه تفکر و نگرش او به مسایل مختلف است.

نمای شهری در واقع ترکیبی از اجزا متفاوت است که بر اساس اتفاقاتی که در خیابان‌ها ومعابر می‌افتد شکل می گیرد.

این اجزا در صورت رعایت مسایلی که پیش از این نیز به آن پرداخته شد می‌توانند با یکدیگر نقاط اشتراک جالبی داشته باشند که نمی توان وجود آنها را نفی کرد.

عناصر پراهمیت درنما

ورودی یکی از عناصر حایز اهمیت نما در ساختمان است که محل و اهمیت طراحی آن به شکل مستقیم نمایانگر نقش و عملکرد ساختمان است. در ورودی نشانه گذر از فضای عمومی خارجی به فضای خصوصی داخلی و یکی از مهم ترین عناصری است که می‌توان به عنوان نشانه ساختمان از آن نام برد.

لیکن به‌دلیل اهمیت اقتصادی که سطوح ساخته شده داخلی برای سازندگان دارند، اغلب ورودی‌ها به فضاهای کم اهمیتی تنزل یافته اند. سرمایه گذاران ساختمانی هم فقط به رعایت ضوابط ضروری طراحی ساختمان بسنده می‌کنند.

بیشترین مشکل زمانی است که ورودی وسایل نقلیه به حیاط پارکینگ با ورودی خود ساختمان یکی شود. در این حالت فرد وارد شونده به ساختمان فقط یک راه باریک کنار دیوار برایش باقی می‌ماند. گاه نیز ورودی یک ساختمان مسکونی بیش از حد پرتجمل است، به‌نحوی که عملکرد ساختمان را دگرگون می‌سازد. زمانی هم ورودی به یک بنای بزرگ تنها با روزنه‌ای امکان پذیر می‌شود. تناسب ورودی و حجم ساختمان می تواند نقش مهمی در توجیه عملکرد و شکل ساختمان داشته باشد.

از آنجا که طبقه همکف ساختمان قسمت اتصال به زمین یا کف پیاده رو است، به صورت قابل توجهی در معرض دید قرار می‌گیرد. طبقه همکف اهمیت ویژه ای در زندگی شهری دارد، به این علت که عابران پیاده این قسمت را به‌طور مستقیم می‌بینند. از این رو نمای این قسمت پر اهمیت است و مصالح مورد استفاده در این قسمت باید نسبت به بقیه ساختمان با دوامتر و مستحکم تر باشد تا عابر در نگاه به نمای ساختمان احساس ثبات کند. ساختمان‌هایی که طبقه همکف آنها عملکرد تجاری دارد، به‌دلیل تغییر دکوراسیون واحدهای تجاری دایما دستخوش دگرگونی می‌شوند. همین موضوع موجب می‌شود که ساختمان مذکور شخصیت ثابت خود را از دست داده و دارای نمای شناخته شده ثابتی نباشد.

تراس‌ها چشم اندازهای جدیدی نسبت به فضاهای بیرون برای ساختمان فراهم می‌آورند. بالکن‌ها نباید حالت موقت و ناپایداری که در بیننده تصور به‌راحتی جدا شدن از بدنه ساختمان القا شود را داشته باشند.

لبه بام حد و مرز ساختمان و آسمان است و از نظر بصری بام انتهای نماست. بام پوسته‌ای است که بر سر ساختمان قرار دارد. بنابراین لبه بام نمی‌‌تواند بدون تفاوت با دیگر قسمت ها در آسمان رها شود.

صورت ظاهر ساختمان و آنچه که در برابر دید عموم قرار دارد، در واقع پر اهمیت ترین قسمت ساختمان در برابر عابران و سایر افراد غیر استفاده کننده از ساختمان است. همان‌طور که عنوان شد نمای ساختمان‌ها، نمای شهری را ایجاد می کند، اما به‌دلیل ضعف قوانین موظف کننده طراح و سازنده در این ارتباط، نمای ساختمان در کمترین اهمیت قرار گرفته است.

در بسیاری از شهر های بزرگ جهان، ضوابط و مقررات ویژه‌ای در ارتباط با سیما و کالبد شهر وجود دارد و گروهی از برجسته‌ترین افراد با تخصص‌‌های مرتبط هنر زیبا سازی و زیبایی شناسی به کنترل طرح های بزرگ و کوچک معماری و شهری از نقطه نظر هماهنگی نمای بیرونی ساختمان‌ها و محیط شهری یعنی از جنبه های رنگ، حجم، مصالح مناسب، فضای پر و خالی نما، رعایت اصول هماهنگی و تناسبات و… می پردازند.

آنچه برای علاقه‌مندان به این موضوع نگران کننده است، پاسخگویی با شتاب به نیازی کاملا محسوس است. در این ساخت و ساز پر شتاب نیاز به بررسی طرح‌های ارایه شده توسط جمعی از صاحب نظران و مسوولان در مراکز تایید پروانه‌های ساختمانی ضروری به نظر می‌رسد. بررسی میدانی طرح ساختمانها با بناهای اطراف از لحاظ کیفیت طرح معماری، نمای ساختمان، تناسب حجم آن با ساختمان‌های اطراف، زیبایی طرح و مصا لح مورد استفاده و… نیز گامی موثر در بالا بردن کیفیت نماهای شهری است. با در نظر گرفتن موارد ذکر شده و القا آن توسط شهرداری هر شهر، می توان شاهد ارتقا کیفیت شهرها و زیباسازی نمای شهرها بود.

گروه مهندسین ایران معماری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

چرا معماران مینویسند

والتر گروپیوس در بیانیه‌‌‌ی تأسیس مدرسه‌ی باوهاوس در سال ۱۹۱۹ «هدف غایی تمامی فعالیت‌های خلاقانه را «ساختن» دانست.این در حالی بود که نه گروپیوس و نه مدرسه‌ی باوهاوس، هیچکدام تا لحظه‌ی نگارش این بیانیه، کمترین سابقه‌ای در ساختن به معنای واقعی آن نداشتند.

گروپیوس شخصاً به این واقعیت اذعان می‌کند: «زندگی من جایی بین زمین و آسمان، در بلاتکلیفی سرگردان است… چیزی برای طراحی وجود ندارد که بتوانم از طریق آن، درآمدی هر چند ناچیز کسب کنم.» حتی زمانی که شرایط اقتصادی بهبود یافت، باز گروپیوس فاصله‌‌اش با دنیای مادی معماری را حفظ کرد. او در دوران دانشجویی‌ دریافت که اگر شخصاً به نقشه‌‌کشی معماری بپردازد، دچار گرفتگی عضلانی خواهد شد، به همین خاطر با پرداخت دستمزد به دوستانش، آنان را به کشیدن طرح‌های دانشجویی‌اش گمارد.

در ادامه و پس ار ورود به دنیای حرفه‌ای معماری، گروپیوس مشغول به همکاری با معماران دیگری از جمله آدولف مه‌یر گردید و مجدداً از کلمات برای تشریح مقاصد معمارانه‌اش بهره گرفت.

والتر گروپیوس از جمله معماران برجسته‌ای است که از «واژگان» بصورت گسترده در ارائه‌ی کارهایش استفاده کرده، اما او یقیناً یگانه معماری نیست که چنین راهی را برای خود برگزیده است. معماران معدودی از زمان ویتروویوس تا دوران معاصر به نوشتن رساله یا بیانیه در باب معماری پرداخته‌اند. آدولف لوس، یکی دیگر از چهره‌هایی است که علاوه بر فعالیت در زمینه طراحی، به عنوان یک نویسنده‌ی پرکار و زبردست نیز شناخته شده است.

او معتقد است که ویژگی‌های ذاتی معماری‌ او از طریق تصاویر قابل انتقال نبوده و هر معماری خوب باید قابلیت توصیف در قالب واژه‌ها را دارا باشد. یکی دیگر از استادان معماری مدرن یعنی لوکوربوزیه سوئیسی‌الاصل نه تنها در دوران حیاتش حدود ۶۰ کتاب تألیف نمود بلکه به هنگام درخواست تابعیت فرانسوی‌ در سال ۱۹۳۰ حرفه‌‌ی شخصی‌اش ‌را به جای ‘architecte’ (معمار)  ‘homme de lettre’ (نویسنده) اعلام کرد.

علیرغم تمایل معماران به نظریه‌پردازی درباره‌ی آثار معماری از دوران روم باستان تاکنون، مرز بین نویسندگی و طراحی بویژه در سال‌های دهه‌ی هشتاد میلادی در نتیجه‌ی توجه فزاینده پست‌مدرنیست‌ها به نشانه‌شناسی کمرنگ‌تر گردید. بسیاری از معماران دیروز که توانسته‌اند در جایگاه پیشروان معماری امروز تکیه کنند، اعتبار خود را در ابتدا از طریق نویسندگی و پرداختن به «معماری کاغذی» کسب کردند: پیتر آیزنمن، دانیل لیبسکیند و رم کول‌هاس (به عنوان مهمترین نمونه‌ی قابل بررسی)، برخی از ستار‌ه‌های امروز عالم معماری هستند که آوازه‌ی خود را بیش از آنکه از طرح‌ها و ساختمان‌ها به‌دست آورده باشند، ازطریق تألیفاتشان کسب نمود‌ه‌اند. نفوذ معمارانی از این دست بر محیط آکادمیک و روابط درون حرفه‌ای معماران بسیار گسترده است.

رساله‌ی پیش رو تلاش دارد تا نسبت بین نویسندگی و (طراحی) معماریِ معماران را مورد بررسی قرار دهد و این هدف را با طرح این پرسش مقدماتی آغاز معماران از نوشتن و چاپ متون درباره‌ی معماری چیست؟ آیا این مسئله راهبردی برای بازاریابی و فروش طرح به کارفرماست یا تلاشی که معماران برای نمایش ذات روشنفکرانه‌ی معماری به عنوان یک رشته‌ی علمی انجام می‌دهند؟ آیا نویسندگی معماران تنها انعکاسی از فرآیند طراحی است یا اهدافی برای طراحی و معیارهایی برای شکل تماس با اثر معماری نیز تعریف می‌کند؟ تفاوت بین نویسندگی در میان معماران با نویسندگی در میان مورخان و ناقدان معماری در چه مواردی می‌باشد؟

گاهی اوقات معماران در نوشته‌های خود تلاش می‌کنند تا قواعدی را برای خود و دیگران به عنوان اصول طراحی وضع نمایند. با این وجود در پاره‌ای موارد همخوانی‌ای بین این نظریه‌پردازیه‌ها و ساختمان‌هایی که ساخته می‌شود، به چشم نمی‌آید که این امر باعث ایجاد تردید در انگیزه‌ی معماران از نوشتن می‌شود. یکی دیگر از مصارف متون معماری در تبلیغات و بازنویسی تاریخ معماری است. در موارد متعدد دیگری نویسندگی به یکی از مراحل تفکر طراحی بدل می‌شود.

از آنجا که پرسش از نوع رابطه‌ی نویسندگی و (طراحی) معماریِ معماران بسیار گسترده می‌باشد، این رساله رویکردهای تئوریک متفاوتی را در شکافتنِ مباحث، مورد بررسی قرار خواهد داد: هستی‌شناسی هنر آرتور سی دانتو، اندیشه‌ی artwriting نزد دیوید کریر، نشانه‌شناسی معماری نزد اومبرتو اِکو، نظریه جامعه‌شناسانه پیر بوردیو درباره‌ی سرمایه‌های فرهنگی و راهبردهای تشخص‌یابی (distinction) و کاربرد دی‌کانستراکشن در معماری توسط مارک ویجلی.

پیش‌شرط ورود به مسئله و فهم این رساله، آگاهی عمیق از تاریخ معماری مدرن شامل آثار شاخص ساختمانی و نوشتاری این قرن می‌باشد

نصیر زرین پناه

http://zarrinpanah.blogspot.com

کاری یورماکا

دانشگاه فنی وین، انستیتو تئوری معماری

گروه مهندسین ایران معماری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

سیستم اتوماسیون ساختمان

سیستمهای کنترل هوشمند دارای انعطاف بالایی خواهند بود که میتوان براحتی آنها را با نیازهای مختلف منطبق نمود. همچنین در هنگام بهره برداری براحتی میتوان عملیات تغییر و بهینه سازی برای راهبری بهتر و کاهش هزینه های انرژی و کاهش هزینه های تعمیراتی را انجام داد .

یک سـاخـتمان هـوشمنـد بـنـا بـه تـعریـف انـستیتو ساختمانهای هوشمند بنایی است که با استفاده بهینه از چند عنصر پایه : سازه و سیستم و خدمات و مدیریت و روابط درونی آنها ، محیطی مناسب و دارای صرفه اقتصادی ایجاد نماید . در ساختمان هوشمند بسیاری از اعمالی که ساکنان از روی عادت و بصورت غیر ارادی انجام می‌دهند توسط سیستمهای هوشمند انجام می‌گردد که باعث صرفه جویی در زمان و هزینهء نیروی انسانی می‌گردد.

با بکارگیری انواع و اقسام سنسورهای حسی در داخل و خارج ساختمان و با بکارگیری یک شبکه و سیستم واحد میتوان بصورت دائمی‌و بلادرنگ اطلاعات دما فشار رطوبت دبی هوا میزان اکسیژن و دی اکسید کربن را در اختیار داشت و از آنها در جهت رسیدن به شرایط ایده آل استفاده کرد. در یک ساختمان هوشمند با امکانات نرم افزاری بوجود آمده میتوان نمودارهای مختلفی را برحسب زمان دراختیار داشت و از آنها در جهت بهبود کیفی شرایط زیستی و حداکثر استفاده از هوای طبیعی را برای ساکنین بوجود آورد . در زمان کارکرد سیستم هوشمند ساکنان در جهت صرفه جویی مصرف انرژی حق باز کردن پنجره ها را نخواهند داشت و در ساختمانهای اداری قبل از اتمام ساعت کار این سیستم بصورت اتوماتیک و متناوب شروع به خاموش کردن سیستمهای تهویه مطبوع می‌کند .

در یک ساختمان هوشمند با امکانات بوجود آمده می‌توان در هر زمان میزان مصرف انرژی بر پایه مصرف انرژی سوخت و برق را بدست آورد و از آن در جهت کاهش مصرف انرژی و بهینه سازی مصرف سوخت د ر ساختمان (مبحث نوزدهم – مقررات ملی ساختمان) بهره برد .بیشترین مصرف انرژی در ساختمان توسط سیستم روشنایی بوجود می‌آید که با هوشمندسازی این سیستم می‌توان ازاتلاف انرژی تا حد زیادی جلوگیری کرد که این عمل با ترکیب روشنایی روز و روشنایی مصنوعی به بهترین نحو و خاموش کردن چراغها در زمان بدون مصرف بوجود می‌آید . سیستمهای مدرن مدیریت ساختمان امروزه برپایه وب – web base – نگاشته می‌شوند که بزرگترین حسن آن در بکارگیری امتیازات شبکه جهانی اینترنت و کنترل ساختمان از راه دور توسط سیستمهای ارتباطی متداول در دنیا است به اینصورت که با راه اندازی سایت ساختمان موردنظر و با وارد کردن شناسه کاربری و رمز عبور میتوان ازهر مکانی بر ساختمان احاطه داشت.

در اینگونه ساختمانها میتوان با نصب تابلوهای نمایشگر الکترونیکی در مکانهای خاص ساختمان و نمایش دادن اطلاعات مختلف از سیستمهای کنترلی ساختمان زندگی را برای ساکنین لذت بخش کرد .

اتوماسیون ساختمان، سیستم یکپارچه ای است که امکان برنامه ریزی، کنترل و نگهداری تجهیزات الکتریکی ساختمان را از هر مکان، فراهم می‌سازد. با وجود این سیستم، ساختمان هوشمند شما مسوول مدیریت مصرف انرژی، امنیت و ایمنی، سیستم روشنایی، کنترل تردد و مدیریت دسترسی افراد خواهد بود.

از دیگر مزایای سیستم های هوشمند ساختمان، امکان دسترسی به سیستم از راه دور و از طریق اینترنت و تلفن است. همچنین این سیستم می‌تواند تغییرات محیط را ارزیابی نموده و به صورت هوشمند، واکنش های مناسب را در موقعیت های خاص ارایه نماید.

اتوماسیون خانگی در کنار اتوماسیون ساختمان واجد ویژگی هایی است که فراهم کننده رفاه، آرامش و آسودگی بیشتر در داخل یک واحد مسکونی و متناسب با شیوه روز زندگی است.

انتظارات کاربران مختلف از سیستم اتوماسیون ساختمان، متفاوت است. طبیعتا انتظارات از سیستم اتوماسیون ساختمان در هتل، متفاوت از انتظاراتی است که در یک مجتمع مسکونی امید می‌رود. به همین جهت نرم افزار و سخت افزار سیستم به گونه ای طراحی شده است تا امکان ایجاد قابلیت های متفاوت برای کاربردهای گوناگون به سادگی امکان پذیر باشد.

اتوماسیون ساختمان علاوه بر فراهم کردن امکان کنترل و برنامه ریزی وسایل و تاسیسات خانگی از هر مکان در درون یا در خارج از خانه، شما را از وضعیت درونی آن نیز آگاه می‌سازد.همچنین باوجود اتوماسیون خانگی، ساختمان هوشمند شما مسئول مدیریت انرژی، سیستم گرمایش و سرمایش (HVAC)، روشنایی، کنترل تردد وایمنی، آتش نشانی و بسیاری از دیگر اجزای خانه که هرگز تصور اتوماتیک شدن آن را نمی‌کردید ، خواهد بود.

به طور کلی ساختمان هوشمند ساختمانی است که فن آوری اطلاعات و سیستم های ارتباطی درآن ترکیب شده و حاصل آن سیستمی ‌یکپارچه، پویا و ایمن می‌باشد.

اتوماسیون ساختمان برای هرکس از یک جنبه ای جذاب می‌باشد:

برای بعضی نظارت از راه دور بر خانه و آگاهی داشتن از وقایعی که در آن اتفاق می‌افتد و برای برخی مدیریت سیستم انرژی و گرمایش و سرمایش و برای دیگر افراد رفاه ناشی از نصب سیستم جذاب است.

در ساختمانی که مجهز به سیستم اتوماسیون ساختمان می‌باشد کنترل روشنایی، تردد، گرمایش و سرمایش و سایر موارد گفته شده مطابق دلخواه کاربر برنامه ریزی میشود: به عنوان مثال درجه حرارت مطابق زمانبندی ارائه شده از طرف ساکنین خانه در طول روز و پس از خروج ساکنین در حدی که حداقل مصرف انرژی را موجب شود، قرار می‌گیرد و قبل از ورود ساکنین، با فعال شدن سیستم گرمایش و سرمایش درجه حرارت منزل در حد مطلوب قرار می‌گیرد. همچنین توسط این سیستم ورود و خروج افراد خانه و یا افراد غریبه از طریق Email , SMS و پیام صوتی به اطلاع سایرین و صاحبخانه می‌رسد و در صورت لزوم سیستم ایمنی فعال شده و با ارسال پیام صوتی به مرکز پلیس، آلارم های لازم نیز فعال می‌گردد.

کنترل بسیاری از تجهیزات خانگی نیز از طریق این سیستم قابل برنامه ریزی است: بعنوان مثال میتوان ماشین لباسشویی یا ظرفشویی را در زمانی که مصرف انرژی بالا نمی‌باشد و ساکنین خانه نیز در منزل نیستند روشن نمود.

همچنین توسط سیستم اتوماسیون ساختمان روشنایی نیز کنترل می‌گردد. به عنوان مثال اگر اتاق، خالی از ساکنین و لامپ آن روشن باشد، به طور خودکار و پس از چند دقیقه لامپ آن خاموش می‌شود.

علاوه بر برنامه ریزی موارد فوق، ساکنین خانه می‌توانند در هر لحظه دستورات لازم را به تجهیزات خانگی خود ارسال نمایند. به عنوان مثال بدون نیاز به جابجایی و با استفاده از یک ریموت کنترل، می‌توانند لامپ های درون یا بیرون منزل را روشن و خاموش و یا حتی میزان روشنایی آنها را نیز کنترل کنند.

امکان گزارشگیری از وقایع درون منزل نیز امکانی دیگر از سیستم اتوماسیون ساختمان است.با بهره گیری از این ویژگی شما می‌توانید در هر لحظه مرور کنید که طی روزها یا ساعات اخیر چه وقایعی در خانه اتفاق افتاده است. آیا کسی داخل یا خارج شده است و یا تجهیزی از وسایل خانه روشن می‌باشد و یا چه تلفن هایی به منزل شما شده است.

دسترسی به اطلاعات،ارسال فرامین و برنامه ریزی سیستم از چند طریق قابل انجام است:

– ریموت کنترل: با استفاده از یک ریموت کنترل و ارسال امواج رادیویی(RF) میتوان سیستم روشنایی و بسیاری از تجهیزات خانگی را از داخل منزل کنترل کرد.

– ماژول واسط: با استفاده از صفحه نمایش و صفحه کلید کوچک تعبیه شده در این ماژول می‌توان برنامه ریزی و نیز کنترل تجهیزات را از درون خانه انجام داد.

– تلفن: با استفاده از تلفن می‌توان از خارج یا داخل خانه، فرامین مورد نظر را جهت کنترل قسمت های مختلف سیستم ارسال کرد.

– شبکه اینترنت: با استفاده از اینترنت می‌توان از هر نقطه جهان، کاملترین دسترسی به سیستم اتوماسیون ساختمان را ایجاد کرد.در این روش می‌توان برنامه ریزی، کنترل و گزارشگیری از سیستم را انجام داد.

به عنوان مثال کنترل درجه حرارت، روشنایی و وسایل درون منزل از هر نقطه از دنیا قابل انجام است.بعلاوه امکان تغییر برنامه ریزی قبلی سیستم نیز وجود دارد. همچنین می‌توان مشاهده کرد که در مدت دوری از خانه چه وقایعی و در چه زمان هایی رخ داده است.

به این ترتیب ساختمان هوشمند مجهز به زیر ساختهای مخابراتی قوی می‌تواند پیوسته نسبت به تغییرات محیط واکنش نشان داده و شرایط مطلوب را تامین نماید.

در ساختمانهای مسکونی با متراژ زیر پنج هزار مترمربع میتوان از سیستمهای اتوماسیون خانگی استفاده کرد که شامل اجزاء متنوعی است:

Motion Detection: از لحاظ امنیت و کنترل روشنایی کاربرد دارد

Pool & Spa: کنترل *****ها و دما وتاثیراشعه نور خورشید بر استخر

Vehicle Detection: در هنگام ورود وسیله نقلیه چراغها را روشن و تصویر دوربین پارکینک را بر روی تلویزیون سویچ می‌کند

Lighting: کنترل روشنایی بر اساس نیاز و برنامه زمان بندی شده

Irrigation: سیستم کنترل اتوماتیک آبیاری

Security: کنترل هوشمند امنیتی

Trend Temperature: نمایشگرهای دما و رطوبت هوای بیرون و داخل ساختمان

Multi Room Audio: سیستمهای صوتی هوشمند

Heating & Cooling: سیستم کنترل هوشمند سرمایش و گرمایش

Telephone & Internet: سیستم تلفن سانترال و شبکه داخلی و…

گروه مهندسین ایران معماری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

مشخصات عمومی و کلی پرلیت

پرلیت ماده ای معدنی بر پایه شیشه از سنگ آتشفشانی (با ژنز ماگمائی) و با ترکیب ریولیتی است که در محیط آبی و با انجماد سریع ماگمای اسیدی (گدازه آتشفشان) بصورت آمورف (غیر کریستالی) تشکیل شده است و نزدیک به ۷۵ درصد آن اکسید سیلیسیم است. بطور کلی پرلیت حاوی حدود ۲۰ درصد کوارتز و بقیه فلدسپات و مقدار کمی میکا و در بعضی مواقع کانیهای فرومنیزین می باشد.

پرلیت دارای ژنز ماگمائی است و بیشتر پرلیت های مرغوب به دوران سوم و چهارم زمین شناسی تعلق دارند. پرلیت در اثر آلتره شدن به مونتموریولیت، اوپال و کلسدونی تبدیل میگردد. این کانی بطور گسترده در مناطق آتشفشانی عهد حاضر و جوان و بطور محدود در ترشیر یا آتشفشانهای جوان ریولیتی یافت می شود. ذخائر پرلیت منحصر به آتشفشانهای عهد حاضر است. عمده پرلیت دارای ترکیب ریولیتی است. پرلیت های با بافت شیشه ای در گاهی موارد در برگیرنده آبسیدین هستند که نشانه ای از تبدیل سنگ نخستین به پرلیت است. پرلیت در مقایسه با آبسیدین از آب بیشتری در ترکیب خود برخوردار است ولی درصد عناصر دیگر آنها بسیار به هم نزدیک است. با اندازه گیری نسبتهای ایزوتوپی مشخص شده است که بخش اعظم آب پرلیت منشاء جوی دارد.نام پرلیت از لغت فرانسوی به معنی صدف گرفته شده است که ناشی از شکل ظاهری سنگ بصورت رگه های باریک متحد المرکز در مقطع میباشد. این رگه ها با چشم غیر مسلح نیز قابل رویت هستند و در واقع مربوط به سرد شدن گدازه و آبگیری بعد از آن هستند. خروج مواد آتشفشانی اسیدی از دهانه آتشفشان همراه با کاهش فشار بوده و لذا گازهای حل شده آزاد و پومیس متخلخل را باعث میگردد. در نواحی زیرین که فشار بالاتر است بخار آب در سنگ باقی مانده و سپس با آبگیری ثانویه پرلیت حاصل میگردد. توده های پرلیت بیشتر بصورت جریانها، دایکها، سیلها، گنبدها و در حاشیه خارجی توده های کم عمق سنگهای آتشفشانی دیده میشوند.به دلیل وجود ۲ تا ۶ درصد آب ترکیبی در آن با حرارت دادن سریع (شوک حرارتی) در دمای°C 1100-870 افزایش حجم شدیدی معادل ۴ تا ۲۰ برابر بر اساس نوع و ترکیب شیمیائی و شرایط انبساط خواهد داشت و ماده پفکی با دانسیته حدود kg/m3 100-50 ایجاد خواهد شد. همچنین خروج آب ترکیبی باعث تولید حباب‌های ریز بسیار زیادی در آن می‌شود. از نظر سنگ شناسی آبسیدین، پرلیت و پیچستون شیشه های ولکانیکی با ترکیب سیلیسی هستند که به ترتیب دارای ۱ تا ۲ درصد آب، ۲ تا ۵ درصد آب و ۵ تا ۱۰ درصد آب میباشند. برخی از محققین معتقدند که پرلیت از هیدراتاسیون آبسیدین حاصل گردیده است و آب موجود در آن بصورت مولکولی و هیدروکسیل است. از عوامل مهم در انبساط سریع سنگ در مرحله فرآوری مربوط به میزان آب ترکیبی است. بخشی از این آب در مرحله تشکیل و بخشی پس از آن در اثر تماس آبهای زیرزمینی و بین حفره ای وارد شده است که نسبت این دو به میزان فراوانی اکسید کلسیم و منیزیم بستگی دارد. آبگیری ثانویه در امتداد مسیر حرکت آب و ابتدا در امتداد درزه و شکافها و خلل و فرج انجام می پذیرد و باعث جدایش بخش هیدراته و غیر هیدراته شده و منجر به گسترش شکافهای اولیه میگردد. این شکافها خود برای استمرار این فرایند بکار رفته و منجر به گسترش آبگیری میگردند و بدین ترتیب شکافهای متحد المرکز ایجاد می شود. از آنجائی که نوع آب موجود و مقدار و شرایط ایجاد آن و غلظت شیشه و تغییرات آن در درجه حرارت های مختلف از مهمترین عوامل در شدت انبساط پرلیت است برای تولید پرلیت منبسط شده بایستی آزمایشات دقیقی از مواد خام معدنی بعمل آید. این آزمایشات شامل مطالعه مقدار انبساط پرلیت بر اساس دانه بندی و دما می باشد. بر این اساس میتوان گفت که میزان قلیائی بودن ناشی از حضور CaO و MgO در انبساط و کیفیت پرلیت بسیار مهم است. پرلیت خام دارای دانسیته حدود kg/m3 2400-220 و سختی ۵/۵ تا ۷ موس است که بسیار شکننده و دارای خرد شوندگی بالائی میباشد. پرلیت به رنگ های خاکستری روشن یا خاکستری متمایل به سبز، سیاه روشن تا تیره، قهوه ای و حتی سبز دیده میشود که پس از انبساط برنگ سفید خواهد شد. پرلیت خام دارای جلای چرب و بافت شیشه ای و از نظر ترمودینامیکی ناپایدار است و با گذشت زمان شروع به تبلور می کنند و سپس خاصیت اصلی خود را از دست می دهند. این کانی بسهولت تحت تأثیر هوا زدگی قرار گرفته و به کائولنیت، زئولیت و مونت موریلونیت تبدیل میگردد. پرلیت ها علی رغم داشتن خصوصیات متفاوت بطور عمده از یک ماگمای اسیدی نشأت گرفته اند. آزمایشات انجام گرفته بر روی پرلیت نشان میدهد که بیشترین آب موجود بصورت ترکیبی بوده و مقدار کمی از آن بصورت هیدروکسید میباشد. پرلیت در محیط های قلیائی داغ کاملاٌ حل میشود اما در هیدروکسید سدیم نیمه محلول و در اسید های ضعیف و آب به مقدار کمی حل می شود. در جدول ۴-۱ ترکیب عمومی پرلیت آمده است.

جدول ۴-۱ ترکیب عمومی پرلیت.

آب ترکیبی           TiO2     MgO     Fe2O3  CaO      Na2O    K2O      Al2O3   SiO2

۵/۲       ۳/۰-۲/۰ ۵/۰-۱/۰ ۵/۱-۵/۰ ۲-۵/۰    ۴-۹/۲    ۴/۵       ۱۷/۱۱   ۷۶/۷۲

پرلیت منبسط شده به دلیل دارا بودن ضریب هدایت حرارتی پائین و خاصیت جذب صوت نیز دارای کاربرد‌های ویژه ای می‌باشد. ذرات پرلیت با سیمان پرتلند و آب ترکیب می‌شود و بتن بسیار سبک تولید می‌گردد که می‌توان برای مصارف سقف سبک و تولیدات پیش‌ساخته از آن استفاده نمود. علاوه بر این در کشاورزی بعنوان جاذب و نگهدارنده رطوبت و همچنین تأمین کننده مینرال‌های گیاهی، در صنایع غذائی و مخصوصاً شرکت‌های آبمیوه و نوشابه‌سازی و داروسازی و روغن نباتی بعنوان فیلتر و در پزشکی از این ماده معدنی استفاده می‌شود. در حفر چاهای نفت نیز از پرلیت استفاده می‌شود. تاکنون بیش از ۱۵۰۰ نوع مصرف در صنعت را می‌توان برای پرلیت نام برد که این کاربرد در حال افزایش است. کاربرد پرلیت بسرعت رو به افزایش است. به دلیل ارزانی قیمت سوخت‌های فسیلی در ایران قیمت پرلیت فرآوری شده ارزان است و این یک مزیت نسبی تلقی می‌شود. پرلیت یک سیلیکات طبیعی می‌باشد لذا خنثی و دارای PH برابر با ۷ است. بتنبررسی‌های علمی و عملی برای اکتشاف ذخائر پرلیت ایران در سال ۱۳۷۵ در منطقه آذربایجان شرقی بویژه مناطق خلخال و میانه که دارای رخنمون‌هائی از ذخائر پرلیت بودند آغاز گردید. این بررسی‌ها منجر به کشف ذخائر عظیمی از پرلیت در مناطق شرق جاده میانه -تبریز، ناحیه سفید خانه در ۴۶ کیلومتری شمال شرقی میانه و نقاط دیگری در آن ناحیه گردید. از میان ذخائر کشف شده منطقه سفید‌خانه به دلیل کیفیت و ذخیره مناسب و موقعیت استخراجی به منظور بررسی‌های تفصیلی انتخاب شد. این معدن دارای ظرفیتی در حدود ۵۰ میلیون تن است. بررسی‌های مینرالوژی نشان داده است که ساختار کریستالی آن از ذرات آتشفشانی خاکستری کمرنگ با اندازه‌های کمتر از ۱ سانتی‌متر تشکیل شده‌ است که براحتی خرد می‌شوند. پولک‌های از جنس میکا تا حداکثر ۲ میلی‌متر در این نمونه‌ها دیده می‌شود. خواص شیمیائی آن در محدوده ریولیت تا آندزیت متغیر است و دارای بیش از SiO2% 70 می‌باشد. ضریب شکنندگی ذرات ۵/۱ است که به دلیل وجود ریولیت می‌باشد.زمین شناسی و پراکندگی پرلیت در ایران بررسی‌های اکتشافی فعلی نشان داده است که عمده معادن پرلیت ایران در نواحی جنوب باختری فردوس بر روی ولکانیک های پالئوژن، در ناحیه سه چنگکی، منطقه آذربایجان شرقی بویژه شهرستان میانه، در شرق ایران در چهار گوشهای گناباد-قائن، در پیرامون بیرجند، فردوس و طبس و در نهایت در استان سیستان و بلوچستان و شهرستان نائین و کاشان واقع شده است. همراه بودن پرلیت های کشف شده در ایران با آلونیت، زئولیت و کائولینیت بخصوص در ناحیه آذربایجان وابستگی پرلیت ها را به سنگ های آتشفشانی ترشیری و دگرسانی آنها نشان می دهد با توجه به اینکه توده های پرلیت بیشتر بصورت جریانها، دایک ها، سیلها، گنبد ها و در حاشیه خارجی توده های کم عمق سنگ های آتشفشانی دیده می شوند، لذا این ذخائر بصورت پیوسته نیستند. ذخائر اقتصادی پرلیت بر مبنای جریانات توده ای ماگما که مناطق وسیعی را در بر گرفته اند بوده و به روش روباز قابل استخراج هستند. البته بر اساس مطالعات زمین‌شناسی امکان حضور پرلیت در مناطق دیگری از کشور نیز وجود دارد که مطالعات مربوطه در حال انجام می‌باشد. هم اکنون چندین واحد فرآوری پرلیت در سطح کشور راه‌اندازی شده که در حال گسترش می‌باشند. فرآوری پرلیت با استخراج ماده خام از معدن آغاز می‌شود و پس از عملیات خردایش و دانه‌بندی به محل کوره‌های انبساط انتقال می‌یابند. ابتدا گرمایش اولیه تا دمای حدود ˚C 350 صورت می‌گیرد. سپس پرلیت خام گرم شده به کوره قائم که منبع حرارتی آن گازوئیل یا گاز است منتقل می‌گردد. در این کوره گرمایش بصورت شوک حرارتی تا دمای ˚C1100 انجام می‌گیرد. در این عملیات آب ترکیبی از ذرات پرلیت خارج شده و به میزان ۱۰ تا ۲۰ برابر منبسط می‌گردند. این ذرات سفید رنگ با سطحی مخملی توسط جریان هوا از کوره خارج و پس از دانه‌بندی به سیلوهای بسته بندی منتقل می‌گردند. یک کوره با ظرفیت ۱ تن در ساعت قادر به تولید ۵ تا ۸ متر مکعب پرلیت منبسط شده در ساعت خواهد بود. اطلاعات تکمیلی در مورد مشخصات پرلیت در سایتwww.Perlite.org قابل دستیابی است. پرلیت بعنوان عایقهای کنترل حرارتی و برودتی برای نگهداری دماهای زیر صفر در تانکهای اتیلن پتروشیمی، کاربردهای فراوانی دارد. تاکنون پرلیت مورد نیاز صنایع داخلی از کشورهای ایتالیا و چین وارد شده که هزینه حمل آن نیز بسیار بالا بوده است. پرلیت یک ماده سبک و جاذب آب است که در ایجاد گلخانه‌های سبک و کنترل دماهای بسیار بالا بخصوص در صنایع مرتبط و پتروشیمی کاربردهای فراوانی دارد.

بررسی وضعیت پرلیت در جهان و ایران

مهمترین مشخصات پرلیت شامل چگالی کم، رسانائی ضعیف، خنثی بودن، غیر قابل احتراق بودن، سختی کم، درخشندگی خوب و قابلیت جذب ارتعاش باعث کابرد آن در صنایع گوناگون گردیده است. اگرچه بیشتر مصارف پرلیت بصورت منبسط شده است اما در برخی مواقع با توجه به مشخصات فیزیکی و شیمیائی پرلیت خام از آن برای مصارفی از قبیل صنایع ریخته گری، ساینده ها، سنگ های تزئینی و بعنوان منبع سیلیس استفاده می شود. مهمترین مصارف پرلیت فرآوری شده بشرح ذیل است:مصالح ساختمانی برای تولید قطعات پیش ساخته، پلاسترهای معمولی ساختمان، عایق های پرکننده، آجرهای عایق صدا.باغبانی بصورت هیدروپونیک، اصلاح خاک و چمن، عامل رشد گیاهان و تولید بذر.مصارف صنعتی بصورت پرکننده، عایق حرارتی، نسوز، مواد منفجره، جذب کننده، رنگ سازی، پلاستیک، لاستیک و گل حفاری.کمک صافی و فیلترها در صنایع شیمیائی مربوط به تولید و تصفیه شکر، داروسازی، نوشیدنی ها و تصفیه آب.در کشاورزی بعنوان عامل حاصلخیزی، ضد آفت، علف کش و خوراک دام.از پرلیت منبسط شده برای تهیه صافی های مختلف جهت جدا کردن باکتری ها و جلبک ها در تصفیه خانه های آب نیز استفاده می شود. از پودر پرلیت در تهیه آنتی بیوتیک ها در داروسازی استفاده میشود. در کابردهای عایق حرارتی از مخلوط پرلیت و آزبست و یک ماده چسباننده مانند گچ استفاده شده و صفحات پرلیتی ساخته می شود. این صفحات ضمن برخورداری از وزن کم بصورت عایق های خوب حرارتی و صوتی عمل مینمایند. در بعضی مواقع از صفحات پرس شده پرلیت و آزبست جهت جذب صوت استفاده می گردد. پرلیت خام در متالورژی بعنوان روباره بر روی مذاب در پاتیل ریخته می شود تا ضمن کاهش افت دما و جلوگیری از اکسیداسیون مذاب، باعث تسهیل در جمع آوری سرباره گردد. از پرلیت منبسط شده در مخلوط ماسه ریخته گری نیز جهت سهولت واپاشی قالب پس از ریخته گری استفاده می شود. علاوه بر این به دلیل خواص حرارتی باعث عایق شدن بیشتر مواد قالب گیری می گردد و از طرف دیگر عبور گاز را افزایش میدهد تا امکان خروج گازهای متصاعد شده در ضمن ریخته گری افزایش یابد. از پرلیت منبسط برای عایق کاری در دمای پائین مانند تانکرهای اکسیژن، نیتروژن، آرگون و گاز طبیعی مایع نیز استفاده می شود. دمای این گازهای مایع تا Cº ۲۷۰- برای هلیم می باشد که پرلیت برای عایق بندی آن مناسب است. از پرلیت منبسط شده در تولید برخی مواد منفجره بعنوان عامل ایجاد تخلخل استفاده می شود.یکی دیگر از مصارف عمده پرلیت ، استفاده از آن به عنوان کمک صافی در پالایش انواع مختلف مایعات از قبیل فاضلاب صنعتی کارخانجات، مشروبات الکلی و غیر الکلی، شکر، روغن، آب میوه، آب آشامیدنی و مواد شیمیایی می باشد. تخلل زیاد و عدم ترکیب شیمیایی با موادی که تصفیه می شوند از مزایای عمده کمک صافیهای پرلیتی است که حتی قادر به صاف کردن مواد ژلاتینی با سرعت نسبتاً بالا می باشد و از نظر چگالی کمک صافی های پرلیتی ۲۰ تا ۵۰ درصد سبکتر از سایر فیلترها بوده و در نتیجه قادر به تصفیه اجزاء کمتر از میکرون نیز می باشد. اینها عواملی هستند که باعث چربش کمک صافیهای پرلیتی به کمک صافی هایی از جنس آزبست، بنتونیت، سلولز و دیاتومیت می گردند. در ضمن به دلیل استریل و خنثی بودن دارای بیشترین کاربرد در فیلتراسیون مایعات غذایی، صنایع نوشابه سازی و داروسازی می باشند.پرلیت از حفرات میکروسکوپی تشکیل شده است و از نظر شیمیایی خنثی بوده و در برابر حمله موریانه و جانوران موذی مقاوم است. علاوه بر این با توجه به خصوصیات دیگر از آن یک عایق و مصالح ساختمانی سبک ساخته شده است (ملات و گچ ، عایق کاری زیر سقف، پوشش دودکش، آجر نسوز، عایق کردن لوله و …)چگالی کم پرلیت منبسط شده در گچ کاری دیوار و گچبری سبب کاهش انقباض و وزن و افزایش مقاومت در برابر آتش و خاصیت عایق بودن آن می شود.معمولاً پرلیت به دلیل داشتن خواصی نظیر چگالی پایین، خاصیت نارسانایی حرارتی و صوتی و مقاومت در برابر حریق و رطوبت در ساختمان سازی استفاده می شود و در اغلب موارد پس از مخلوط شدن با سایر مواد به مصرف می رسد. کاربرد محصولات پرلیتی اغلب در سقف ها، دبوارها، پشت بام ها، کف ساختمان ها، پی و نماها بوده و عمده ترین مصرف آن در ساختمانسازی، مربوط به قطعات پیش ساخته می باشد.امروزه یکی از علل افزایش مصرف پرلیت، عایق سازی صوتی ساختمانها توسط پرلیت می باشد. در تولد آجرهای عایق صوتی از پرلیت منبسط شده استفاده می شود که سبک وزن و با دوام بوده و در مقابل حریق نیز مقاوم هستند. پرلیت در این نوع کاشیها با مخلوطی از بنتونیت و کائولن و با پوشش سرامیک متصل و پخته می شود.بتن سبک حاوی پرلیت منبسط شده و سیمان پرتلند اغلب در ساختمان سازی و به خصوص در سدسازی به کار برده می شود.تصور می گردد که بتن های سبک پرلیتی نسبت به سایر مواد عایق به کار رفته در سد و پشت بامها از مقاومت در برابر باد و حریق بیشتری برخوردار است. افزودن قطعات عایق پلی استرین به بتن پرلیتی می تواند به طور اقتصادی مقاومت حرارتی کل سیستم را به حداکثر برساند. همچنین بتنهای پرلیتی می توانند در ساختمانهای جدید و سیستمهای سقف مجدد و شیبهایی که بتواند آب موجود در پشت سقف را جاری سازد، به کار می روند.بتن هم می تواند در محل به صورت ناپیوسته مخلوط گردد و هم می تواند در حین حمل توسط کامیون به محل مصرف داخل تانک در حال گردش مخلوط گردد و بتن مخلوط شده در داخل اکیپ دمپ شده و توسط جرثقیل به افق مورد نظر رسانده می شود. همچنین می توان بتن را توسط پمپ به محل مورد نظر رساند. پس از ۳ روز تحت شرایط هوای نرمال، بتن پرلیتی حاوی چند لایه عایق و غشای محافظ هوا می شود.از آنجا که پرلیت منبسط شده فاسد نشدنی، غیر آتشگیر و خنثی می باشد، در عایق کاری لوله ها و سیستمهای الکتریکی کف ساختمانها کاربرد داشته و هیچگونه ضایعه ای در این تأسیسات ندارد. عایق پرلیتی در قسمت زیرین کف اتاق سطوح آسفالت و کفهای چوبی جهت تراز کردن کف و کاهش انتقال صدا از طبقات و از کف به دیوار و از سیستم لوله های کف به کار می رود. در کفهایی که از بتن ساخته می شوند، معمولاً از پرلیت استفاده شده و اجرا بدین صورت است که عایق پرلیتی را بر روی سطوح مورد نظر ریخته و به ضخامت مناسبی تسطیح و با مقوای نازک کرکره ای یا مقواهای سبک و یک لایه کاغذ روغنی می پوشانند.پرلیت منبسط در تهیه ملات بتن نیز مورد استفاده قرار می گیرد. پرلیت جهت سبک نمودن و به عنوان عامل بازدارنده هوا و کمک به عایق و مقاوم نمودن ملات سیمان در مقابل جذب رطوبت به ملات افزوده می شود. همچنین پمپاژ ملات سیمان را به ارتفاعات ساختمان تسهیل می نماید.وجود حبابهای ریز هوا تراکم ملات بتن را کاهش داده و در نتیجه مقدار محصول افزایش و چگالی بتن کاهش می یابد.

گروه مهندسین ایران معماری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

اینستالیشن سمعی بصری دروموس ؛ تصویرسازی قطعات شنیداری با فرم ها

ترجمه : ندا باقری

منبع : www.designboom.com

هنرمندان مائوتیک و فراکشن،جهت نامگذاری این اینستالیشن سمعی- بصری خود، از یک واژه ی نظریه پرداز فرهنگی و شهرساز فرانسوی، پاول ویریلیو، به عنوان یک معرف استفاده نموده اند و آن را ” دروموس ” نامیده اند. ( دروموس در یونانی به معنای جاده و راه است و ویریلیو آن را با معنای “عمل مسابقه” استفاده کرده است و واژه ی درومولوژی را به عنوان ” علم یا منطقی از سرعت” بیان نموده است. )

ویریلیو می گوید: ” زمینه های علمی و تکنولوژی که در جهان غرب، بوجود آمده است، فقط به ماشین هایی اختصاص داده شده است که سرعت را افزایش می دهند و فردی که دستگاهی اختراع کند که سرعت را کم نماید، همچون شخصی مضحک به نظر می آید.” این ایده ها، جرقه های مفاهیم اولیه درومولوژی یا علم سرعت در جوامع بشری بوده است.

مفهوم سازی و تصویر سازی ایده های ویریلیو در کم کردن و بالا بردن سرعت زمان، جهانی را توسط این هنرمندان ایجاد می کند که ساختاری پایدار و ساختار شکنی را همچون بافتی دانه دار، در کنار هم می آورد و یک فرمولاسیون بصری از این فضای تجربی را تولید می کند.

این پروژه، با استفاده از نور، صدا و اشکال، تماشاگرانش را به سفر نوری ِ پیچیده ای می برد و در پیچ و خم این مدیاهای تعاملی رها می کند. این نمایش زیبا، در طول جشنواره ی موتک در مونترال در ستوسفر( سالن نمایشی کروی با قابلیت نمایش بر سقف برای ۳۵۰ تماشاگر ) برقرار می باشد.

گروه مهندسین ایران معماری

یکی از فعالیت هایی در گروه مهندسی ایران معماری صورت می پذیرد، مطالعه وشناخت نمونه های مشابه در پروژه های معماری است .لذا یکی از رویکرد های اصلی این گروه تلفیق نظریه های علمی با روشهای عملی است.برای بسط موضوع در ادامه به معرفی نمونه های ساخته شده پرداخته می شود.

شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵

طراحی داخلی خانه کامیونی با چوبهای گرم

Converted Solar Truck Home with Warm Wooden Interior

ترجمه: فرزانه جهانمردی

دیدن خانه های متحرک که بر روی کامیونها قرار گرفته اند، همواره کسانی را که در فکر پرداخت قبض آب و برق و وام مسکن و مالیات اند، به آرزوی داشتن چنین خانه هایی وا می دارد.

پدیده تبدیل کامیون به فضای زندگی در دهه ۱۹۷۰، آغاز شد و امروزه همچنان تقاضا برای این سبک زندگی رونق دارد . کامیونهایی با طرحهایی که اغلب شگفت آور، بزرگ، شیک و پر از امکانات مدرن هستند.

جوزف تی یار(Joseph Tayyar )، انیماتور، با دیدن برنامه ای تلویزیونی در مورد خانه ای برروی چهارچرخ، با استفاده از تجربیات خود در زمینه نجاری و طراحی داخلی، تصمیم به ساخت خانه ای متحرک برای خود گرفت. او سالها وقت خود را صرف برنامه ریزی جزییات اجرایی طرح کرد، تا اطمینان حاصل کند که همه چیز به صورت متناسب و درست طراحی شده، و مواد نیز از متریال با کیفیت بالا انتخاب شوند.

او در طراحی داخلی از بسیاری از سطوح چوبی گرم، شامل چوبهای مناسب در قاب سازی، در ساخت مبلمان و نیز از گلوریا  استفاده کرد. و لوازم مورد نیاز در طراحی داخلی را ساخت. اسباب و لوازمی مانند تخت خواب، میز غذاخوری، و تختی که در آن قفسه های زیادی به صورت پنهانی تعبیه شده است.

این خانه، آشپزخانه و حمام مخصوص به خود را داراست، که انرژی گرمایی مورد نیاز خود را از پانلهای خورشیدی نصب شده در پشت بام تامین می کنند.

گروه مهندسین ایران معماری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

اقلیم در معماری ایرانی و خانه های قدیمی

معماری ایرانی که ابتدا در محدوده فلات ایران و سپس در حوزه نفوذ فرهنگ ایرانی شکل گرفت، همچون همه معماری هایی که ریشه در فرهنگ بومی دارند، به اقلیم توجه داشته و تا پایان دوره ی قاجار آثار با ارزشی از خود به جا گذاشته است.

بررسی نمونه های به جا مانده نشان می دهد:

رنگهای به کار رفته در تزیینات ساختمانها متأثر از ویژگی های اقلیم گرم و خشک بوده اند.

مصالح ساختمانها، علاوه بر توانایی های سازه ای و توجه به مسائل اقتصادی و تأمین مصالح از نقاط نزدیک، بهترین شکل بهره برداری از انرژی محیط خشک را نشان می دهند.

سازه های طاقی در این بناها نشان دهنده رابطه اقلیم و معماری هستند.

حتی در نقوش تزیینی رد پای خورشید را به عنوان مهمترین عامل اقلیمی در نقوشی با نام شمسه و چرخ خورشید می توان دید.

در این جا به بررسی فضاهایی می پردازیم که به طور مشخص به دلیل ویژگی های اقلیمی شکل گرفته اند و اقلیم در آنها موضوع اصلی بوده است. نام اغلب این فضاها از همین ویژگی اقلیمی آنها گرفته شده است، مانند اتاق کرسی، زمستان نشین، سردابه و …

حیاط های مرکزی در این بررسی نیامده اند، گرچه این حیاط ها خود پاسخی اقلیمی به فضای باز خانه اند و ایجاد فضایی با درخت و حوض آب و در امان از بادهای گرم و تابش شدید آفتاب، بهترین دلیل شکل گیری حیاط در مرکز خانه بوده و در همه اقلیم های مشابه هم دیده می شود.

حیاط نارنجستان

در کتاب فرهنگ مهرازی ایران، نارنجستان چنین تعریف شده است: میان سرایی که می توان آنرا سر پوشیده کرد و در باغچه آن در ختان نارنج و غیره پرورش داد.

حیاط نارنجستان حیاطی کوچک در مجموعه اندرونی بوده که علاوه بر تأمین نور فضاهای اطراف، امکان نگهداری گیاهانی را که نسبت به یخبندان شبهای زمستان مناطق کویری حساس هستند فراهم می کرده است. ابعاد کوچک آن و مجاورت با طاق ها و توده های ساختمانی که در طول روز با انرژی خورشید گرم می شدند موجب می شده که با تخلیه این انرژی در طول شب، دمای فضای محدود حیاط بالای صفر حفظ شود، و حتی در برخی موارد این حیاط ها سقفی با یک سوراخ بزرگ در مرکز دارند که در زمستانهای خیلی سرد امکان پوشاندن آن با پارچه و جود داشته است.

این حیاط ها به ندرت در محور های اصلی بنا و بیشتر در گوشه ها و فضاهایی که مشکل نور گیری داشتند ساخته می شدند. الگوی معمولی آنها مربع ۹ قسمتی است که در هر وجه آن یک فضای سه دری قرار می گرفته یا هشت ضلعی بوده اند. در برخی موارد با گوشه سازی، نوعی گنبد ناقص روی آنها ساخته می شده ، تزیینات این فضا که تحت تأثیر تزیینات اتاق ها و فضاهای جانبی هم بوده، به شکل گلویی آجرکاری یا آجر لعاب دار بوده است.

گودال باغچه

گودال باغچه یا باغچال در وسط حیاط مرکزی ساخته می شده و یک طبقه در داخل زمین فرو می رفته است. نمونه های این فضا در اقلیم های بسیار خشک کویری از جمله در کاشان، نایین و یزد دیده می شود. گودال باغچه علاوه بر تأمین خاک مورد نیاز خشت های استفاده شده در بنا، امکان دسترسی به آب قنات را هم فراهم می کرده. این مساله، در شهر هایی مثل نایین که یک شبکه پیچیده ی قنات داخل شهر داشته اند بسیار مهم بوده است. بنابر این معمولاً در گودال باغچه آب روانی می بینیم که حوض میانی را پر می کرده و سر ریز آن به خانه های دیگر می رفته است. در حاشیه این حیاط اغلب رواق و گاه چند اتاق به شکلی نیمه باز ساخته می شده و کاشت درخت انار، پسته و انجیر در این گودال باغچه ها مرسوم بوده است. با توجه به کوچکتر و پایین تر بودن این حیاط ها و استفاده از رطوبت و خنکی زمین، علاوه بر رطوبت گیاهان و خنکی آب، در واقع فضایی به مراتب اقلیمی تر از حیاط شکل می گرفته است.

گودال باغچه خانه پیر نیا در نایین و مسجد مدرسه آقا بزرگ در کاشان نمونه های خوبی از این فضاها هستند.

معماری خانه طباطبایی ها به شیوه گودال باغچه متقارن و درون گرا است، در کویر خانه ها را گود می ساختند تا بنا عایق حرارت و صدا بوده ودسترسی به آب قنات هم راحت تر و در مقابل زلزله مقاوت تر باشد.

بام

بام در معماری ایران به جرأت بخشی از فضای زندگی است و علاوه بر وجود حجم های پیچیده و زیبا، به عنوان حیاط هم مورد استفاده قرار می گرفته است. در شهرهایی چون نایین در برخی از بناها با دیوار های صندوقه چینی شده، اطراف بام را تا حدود یک متر و نیم بالا آورده و نوعی حیاط در بام بوجود می آوردند که در شب های تابستان برای خواب استفاده می شده است. همچنین این دیوارها با سایه اندازی بر بخشی از بام در ساعات مختلف روز نقش اقلیمی ثانویه ای نیز داشته اند. چنین فضاهایی در مساجد نیز مورد استفاده بوده است. در مسجد سپهسالار در بالای بام وضو خانه ای که چهل شیر نام دارد، این فضا به همین شکل وجود دارد. نمونه دیگر خانه عباسیان کاشان با چنین حیاطی در بام است که در آن معماران با قاب بندی های ظریف از مشبک آجری، امکان تهویه را نیز فراهم آورده اند.

سرابستان

باغ کوچکی بوده که کنار خانه ساخته می شده و تأثیر اقلیمی زیادی بر خانه داشته است. نمونه بسیار خوب آن در کنار خانه ی پیر نیا در نایین در قسمت جنوبی حیاط وجود دارد، در واقع متمو لین با ساختن چنین فضایی نوعی ییلاق در کنار خانه خود بوجود می آورده اند.

زمستان نشین

اگرچه زمستان نشین پیش از آنکه نام فضای معینی باشد، به همه فضاهایی که در وجه شمالی حیاط ساخته می شوند تا از آفتاب زمستان که با زاویه ای مایل به درون اتاقها می تابد استفاده کنند، گفته می شود اما مجموعه ی معینی از فضاها با رابطه ای خاص،‌ مجموعه ی فضاهای زمستان نشین را تشکیل می دهند که عبارتند از سه دری،‌ پنج دری و شکم دریده، که روی محور اصلی قرار می گرفته اند و دو فضای ارتباطی که می توانند راهرو یا تختگاه باشند و گوشواره هایی که از سه دری، اتاق ارسی یا تهرانی و اتاق دو دری تشکیل شده اند و گوشه های این بخش را تشکیل می دهند.

فضای اصلی زمستان نشین روی محور اصلی قرار گرفته و برای ورود بیشتر نور خورشید اغلب پنجره های آنرا از ارسی های بزرگ می ساخته اند. داخل فضاهای مرکزی با توجه به بسته بودن فضا، تزیینات پیچیده ای چون قطارهای مقرنس و آیینه کاری های بسیار پیچیده دیده می شود.تابستان نشین

تابستان نشین نیز موقعیتی مانند زمستان نشین دارد با این تفاوت که در وجه جنوبی حیاط قرار گرفته است تا در تابستان از تابش مستقیم آفتاب در امان بماند و روی محور اصلی آن معمولاً فضای نیمه باز با تالار قرار می گیرد.

این تالارها و ایوان ها جز در مواقع بسیار سرد سال مهمترین فضایی زندگی در خانه بوده اند، و اگرچه همیشه تزیینات داشته اند، اما با توجه به باز بودن و نفوذ گرد و خاک، از تزیینات بسیار پیچیده در آنها پرهیز و به نقوش ساده ی گچی در ترکیب با آجر یا سیم گل قناعت می شده است.

حسینیه خانه بروجردی ها که فضای بسیار پیچیده با تزیینات ترکیبی کم نظیری در تابستان نشین آن دیده می شود، از نمونه های استثنایی این مجموعه فضا است. در شهرهای سرد سیری چون تبریز، زنجان، اردبیل، عملاً وجه تابستان نشین از بنا حذف شده و فضای نیمه باز ایوان را هم ندارند.

بهار خواب

این فضا همان مهتابی است و در مناطقی از خراسان تخ بوم (تخت بوم) نیز نامیده می شود. این فضای بدون یقف در مجاورت حیاط و در طبقات بالاتر از اول ساخته می شود و شب های تابستان در آن می خوابند و بسته به محل استقرار آن، در ساعاتی که دیوارهای اطراف بر آن سایه ی مناسب می اندازد از آن استفاده می شود. در بهار و پاییز در تمام ساعات روز و در تابستان شب ها قابل استفاده بوده است.

این فضا در دوره ی قاجار به مسجد مدرسه ها نیز راه یافت و نمونه های زیبایی از آن را در مسجد سید اصفهان، مسجد سلطانی سمنان و مسجد سپهسالار تهران می توان دید و در مناطق گرم و مرطوب چون دزفول و شوشتر جزء جدایی ناپذیر خانه های مسکونی است. تزیینات رایج این فضا از جنس تزیینات نمای رو به حیاط است.

اتاق کرسی

این اتاق در مجموعه ی زمستان نشین و اغلب در گوشه های این بخش که در و پنجره ی کمتری به حیاط دارند، ساخته می شده تا در زمستان با بستن در و پنجره ها بتوان آنرا گرم کرد. در وسط اتاق، چال کرسی قرار داشته و ابعاد اتاق تابع ابعاد کرسی بوده، چون دیواره های آن برای تکیه دادن مورد استفاده قرار می گرفته اند. این فضا در همه خانه های اقلیم سرد و کوهستانی وجود دارد. این اتاق در مناطق پر شیب در پشت اتاق ها و داخل کوه کنده می شده و فاقد پنجره بوده است. این بخش در خانه هایی که حیاط بیرونی داشتند، گاه روی محور اصلی که شکم دریده یا چلیپا بوده نیز قرار می گرفته است. در خانه ی حیدرزاده تبریز اتاق کرسی الگوی شکم دریده دارد. که با توجه به استفاده ی این اتاق در شب و در بخش های خصوصی خانه تزیینات مفصلی ندارد. در خانه ی پیرنیا در نایین این اتاق با استقرار در محور اصلی، تزییناتی بسیار ظریف با لایه کاری گچی دارد.

پایاب

محل دسترسی به آب قنات در حیاط خانه ها و مساجد است و نمونه های عمومی آن نیز در شهرهایی همچون نایین به چشم می خورد. الگوی معمول آن هشتی است که با اتاق ترکی یا کلمبه پوشانده و در مسیر قنات در مرکز آن یک حوض ساخته می شود. نکته اقلیمی، هوای بسیار خنک آن در تابستان است که علاوه بر استفاده به عنوان یخچال برای نگهداری مواد غذایی، در مواردی برای خواب نیم روزی نیز مورد استفاده قرار می گرفته است.

احتمالاً می توان بین پایاب و پادیاو رابطه ای برقرار کرد، فضایی که به گفته ی استاد پیرنیا با مهاجرت به اروپا پاسیو را بوجود آورده است. نمونه های عالی پایاب در مسجد جامع نایین، مسجد جامع نطنز، مسجد جامع یزد و خانه های تاریخی یزد از جمله خانه ای که امروز به هتل کهن کاشانه تبدیل شده دیده می شود.

حوض خانه و سرداب

اگرچه گاه به تالار اصلی تابستان نشین نیز گفته می شود، اما به طور مشخص زیرزمینی است که در زیر تابستان نشین ساخته شده و مانند ایوان، فضایی نیمه باز است و اغلب یک حوض نیز دارد. در خانه عباسیان کاشان، نمونه های عالی حوض خانه و سرداب وجود دارد. در کاشان فضاهای بسیار متنوعی با عنوان حوض خانه در طبقه همکف یا زیر زمین یا در گوشه ها به چشم می خورد. در این شهر به زیرزمین های گود که در زیر هریک از وجوه ساختمان مخصوصاً تابستان نشین ساخته می شود و اغلب الگوی شکم دریده دارند، سرداب می گویند. در شهرهایی چون تبریز که فاقد تابستان نشین هستند، حوض خانه در زیر فضای اصلی زمستان نشین با در و پنجره ساخته می شود.

در کاشان فضاهای حوض خانه وسرداب معمولاً تزیینات یزدی بندی و با مصالح گچ یا سیمبل دارند. در مقابل در تبریز تزیینات آجری مخصوصاً با آجرهای رنگی و استفاده از کاربندیهای پیچیده در مرکز فضا بسیار رایج است. مهمترین الگوی مورد استفاده در حوض خانه ها، شکم دریده است. معمولاً امتداد بادگیرها به این فضا می رسد و عبور باد از روی آب حوض، هوایی لطیف در این فضا بوجود می آورد.

شوادان

این فضا که شبادان، شبابیک، خشیان و باد کش نیز نامیده می شود به طور مشخص در شهرهای دزفول و شوشتر دیده می شود. و زیر زمینی با عمق بسیار زیاد است. با توجه به ویژگی خاک این دو شهر، در واقع در دل زمین حفر می شود و معمولاً فاقد مصالح بنایی است و حداکثر در مواردی بخش هایی از دیواره ی آنرا با گچ می پوشانند. سقف آن گنبدی و فاقد سازه است. در بالاترین قسمت سقف، سوراخی وجود دارد که معمولاً به کف حیاط می رسد.

این فضا که گاه ۶ تا ۷ متر در زیر زمین پایین می رود به زیر حریم مالکیتی خانه ی مجاور نیز نفوذ می کند.

شوادان ها علاوه بر مکش سوراخ بالا که موجب جریان هوا می شود، از پدیده ی نفوذ تأخیری فصول در زمین استفاده می کنند. در چنان عمقی معمولاً با دمای یک یا حتی دو فصل قبل روبرو هستیم.

شوادان ها عملاً تزییناتی ندارند و اغلب الگوی فضای مشخصی در آنها دیده نمی شود، اما در نمونه های عالی الگوی شکم دریده یا چلیپا دارند.

شبستان

این فضا در مساجد به عنوان نماز خانه در دو طرف گنبد خانه یا اطراف ایوان ها شکل می گیرد و معمولاً در زمستان بیشتر استفاده می شود. به زیر زمین خانه های شوشتر و دزفول هم شبستان گفته می شود که معمولاً حدود ۵/۱ تا ۲ متر در زمین فرو رفته و پنجره هایی به حیاط دارند و حد فاصل شوادان و طبقه اول اند. از این فضا در ساعاتی از روز در تابستان و در بهار و پاییز و در مواردی به عنوان انبار نیز استفاده می شود. سازه و تزیینات آن آجری و پلان آن امتداد پلان طبقه ی اول است. در کاخ های قدیمی به حرمسرا نیز گفته می شود، در این صورت تزیینات پیچیده تری داشته اند.

شناشیل

این فضا که مختص مناطق جنوبی ایران بخصوص بوشهر است، نوعی بالکن به سمت بیرون خانه و روی معبر عمومی است. که با چوب ساخته شوده و پیرامون آن با نرده های مشبک پوشیده می شود.تا هوا به راحتی در آن جریان یابد. در برخی از موارد سقف ندارند. نمونه هایی از این فضا در برخی از خانه های شیراز نیز دیده شده است.

آب سرا

به ساختمانهای ییلاقی گفته می شود که در میان استخر یا دریاچه و برای استفاده از رطوبت و چشم انداز آب ساخته می شوند. نمونه های عالی آن شاه گلی در تبریز و چشمه علی دامغان هستند.

کنده

فضایی است که دردل زمین کنده شود. نمونه های عالی آن روستای کندوان در اسکو و میمند اند، ولی در بسیاری از خانه های کوهستان، قسمت های پشتی فضا را به شکل پستو در دل زمین می کنند که کیفیت اقلیمی بسیار مناسبی در زمستان وتابستان بوجود می آورد و گاهی به عنوان اتاق کرسی نیز استفاده می شود.

اتاق بادگیر

در تابستان نشین خانه های حاشیه کویر یا حاشیه دریای جنوب، علاوه بر تالار اصلی، در برخی موارد گوشواره ها نیز از جریان هوای بادگیر استفاده می کرده اند. اتاق بادگیر به هر فضایی در طبقه اول تابستان نشین که از هوای بادگیر استفاده کند گفته می شود. تزیینات این فضا همچون تزیینات ایوان است.

خانه های قدیمی

از جمله خصوصیات خانه های قدیمی مساحت زیاد آن است.

نقشه معماری آنها غالبا شامل دو قسمت اندرونی و بیرونی بوده و عموما از قسمت های ذیل تشکیل می شده اند:

سکو ،

سردر ورودی

در ورودی

هشتی

دالان

ایوان ها

حیاط و اتاقهای اطراف آن

حوض

آشپزخانه

سرویس ها

سکو

: محلی در دو سوی در ورودی ، برای استراحت در هنگام انتظار، برای ورود یا گفت و گو با همسایه ها.

سر در ورودی :‌

هلال تزئینی روی در و تنها قسمت خارج از خانه که اغلب کاشی کاری دارد و معمولاّ طوری ساخته می شد که در زمستانها مانع از ریزش برف و باران بود و در تابستانها نیز مانعی برای تابش مستقیم آفتاب به شمار می رفت. در بالای سردر آیاتی از قرآن کریم یا عبارات مذهبی نوشته می شد تا هنگام ورود و خروج از زیر آیات قرآنی یا روایات و عبارات دینی عبور کنند.

در ورودی :

در بیشتر خانه های سنتی ، درهای ورودی دو لنگه و چوبی هستند و هر لنگه کوبه ای نیز دارد . زن ها حلقه ای که صدای زیری داشت ، به صدا در می آوردند و مردها کوبه چکشی شکل را که صدای بمی داشت .

هشتی :

بلافاصله پس از ورودی به فضای هشتی می رسیم. اغلب به شکل هشت ضلعی یا نیمه هشت ضلعی و یا بیشتر مواقع چهار گوش است. هشتی دارای سقفی کوتاه و یک منفذ کوچک نور در سقف گنبدی شکل ان است و عموماّ سکوهائی برای نشستن در آن طراحی شده است. هشتی برای انشعاب قسمت های مختلف خانه و گاه برای دسترسی به چند خانه ساخته می شد. در خانه های بزرگ ، اندرونی و اقامتگاه های خدمتکاران نیز به هشتی راه داشتند و اغلب برای جدا سازی آقایان و خانم ها دو قسمتی ساخته می شد.

دالان (راهرو) :

دالان راهروی باریکی بود که با پیچ و خم وارد شونده را از هشتی به حیاط خانه هدایت می کرد. پیچ و خم دالان برای رعایت حریم خصوصی خانه بود تا عابر نتواند سریعاً فعالیت های جاری در حیاط را متوجه شود.

حیاط

: حیاط در خانه های قدیمی مرکز و قلب ساختمان بود. ، حیاط مرکزی همراه با ایوان در هر سمت ، ویژگی بود که از گذشته های دور در معماری ایرانی حضور داشت ؛ البته این امکان وجود داشت که حیاط از نظر هندسی مرکز خانه نباشد اما از نظر زندگی و انجام فعالیت ها و ایجاد ارتباط بین قسمت های مختلف خانه، تعبیه دید و سایر مسائل مرکز خانه محسوب می شد. حیاط محلی برای برگزاری مراسم مختلف نظیر مراسم مذهبی ، عروسی و تجمع اقوام بود. معمولاً چهار گوش بود. ابعاد حیات را تعداد و عملکرد فضاهای اطراف ان تعیین می کنند. هر حیاط معمولاً یک حوض و چند باغچه دارد که بسته به شرایط مختلف محلی نظیر آب و هوا و عوامل فرهنگی اشکال متفاوتی می یابد. سازمان دهی فضاهای محصور حیاط به گونه ای بود که با تغییرات فصلی و کارکردها ی مختلف اتاق های مجاور متناسب باشد.

حوض و باغچه :

در حیاط سازی خانه های قدیمی حوض و باغچه معتبرترین عناصر حیاط سازی به شمار می رفت

تالار:

این عنصر عموماً فضائی بود با تزئینات بسیار زیبا و پرکار که در کنار اتاق های ساده زندگی در خانه های سنتی کاملاً مشهود بود. تالار با گچبری، آئینه کاری، نقاشی روی گچ، مقرنس و با نقاشی روی چوب تزئین می شدند. جبهه رو به حیاط تالار با ارسی های ۵ دری یا ۷ دری به حیاط خانه مربوط می شدند. تالار برای پذیرایی از مهمانان محترم و مخصوص مورد استفاده قرار می گرفت.

نشیمن:

نشیمن،‌ اتاق هائی بود که از تالار اهمیت کمتری داشتند و از اتاق های ساده مهمتر بودند نشیمن، محل تجمع افراد خانواده و مهمانهای بسیار نزدیک به حساب می آمد این عناصر از نظر تزئینات بسیار ساده بودند.

آشپزخانه:

معمولاً مربع یا مستطیل است . نزدیک آب انبار و چاه آب قرار دارد. در درون آشپزخانه ، محلی برای پخت و پز ، ذخیره چوب و تنور پخت نان و در درون دیوار آن تاقچه هایی برای قرار دادن ابزار آشپزی و غذا تعبیه شده است

آبریزگاه (توالت) و حمام:

در سطح پایین تری قرار می گرفتند: نخست به دلیل سهولت در استفاده از آب و زهکشی آن ؛ دوم گرمای آن.. حمام به دو بخش تقسیم می شد: یکی برای تعویض لباس (سر بینه) و دیگری برای شست وشو (گرم خانه)

جهت خانه ها :‌

جهت خانه تابع زاویه ی نور خورشید و قبله است . هر وجه خانه برای فصل خاصی از سال مناسب بود و عناصری مانند تالار ، بادگیر، پنج در ی سه دری و ارسی در شمار راه حل ها بودند. در اکثر قریب به اتفاق خانه های سنتی، محور اصلی بنا، محور شمالی جنوبی بودند و بهترین موقعیت را برای گرفتن نور خورشید داشتند تا در روزهای گرم تابستان از سایه و در زمستان از گرمای خورشید برخوردار باشد ؛ فضاهای اصلی زندگی نیز در دو سمت شمالی و جنوب ساخته می شدند و فضاهائی که اهمیت کمتری داشتند،‌ به خصوص فضاهای خدماتی در دو سمت شرق و غرب ساخته می شدند .

گروه مهندسین ایران معماری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

چند توصیه برای دکوراسیون اتاق خواب

اتاق خواب جایی است برای آسودن و کسب آرامش و انرژی مجدد برای یک روز کاری دیگر. انتخاب لوازم اتاقخواب و همچنین نوع چیدمان آن کمک زیادی به کسب این آرامش و استراحت واقعی می‌کند.

در این نوشتار سعی داریم مهم‌ترین نکات مربوط به دکوراسیون این منطقهبا اهمیت خانه را توضیح دهیم.

یکی از اصول اولیه چیدمان در اتاق‌ خوابمی‌گوید محل تخت باید به گونه‌ای انتخاب شود که پنجره نورگیر حتما در سمت راست آنقرار گیرد.

استفاده از کوسن‌های فراوان بر روی تخت‌هایی که لبه بالاییبلندی دارند، بر زیبایی تخت می‌افزاید. در سبک‌های کلاسیک بهتر است که این کوسن‌هااز همان جنس و بافت روتختی باشند.

به هماهنگی موجود در بین اشیا ومبلمان بیشتردقت کنید. بافت‌های روتختی و والان‌های پرده بهتراست از یک نوع، از یکطرح و از یک طیف رنگی انتخاب شودو حتی رول‌بوردهای (نوارهای تزیینی دیواری) در قسمتبالایی دیوارها نیز از همان طیف رنگی باشد.

هماهنگی میان بافت‌ها یک سبک کلاسیک به محیط اتاق می‌دهد. البته اگر در میان این هماهنگی، گاهی یکی از بافت‌ها و رنگ‌ها، کاملا متضاد و مکمل دیگر بافت‌ها ‌باشد، بر تنوع دکور اتاق افزوده شده و آن را از یکنواختی در‌ می‌آورد.توجه داشته ‌باشیداستفاده از روتختی‌های زیبا تنها ملاک زیبایی و راحتی اتاق نیست بلکه باید به نرمیو لطافت آن هم توجه کنید. همه این موارد منجر به افزایش حس آسایش و راحتی در اتاقخواب می‌شود.

فرض کنید:رنگ زمینه اتاق، کرم شکلاتی و گلبهی است. استفاده از دکورهای چوبی تیره و متمایل به زرشکی، مکمل رنگ فضای زمینه است. استفادهاز روتختی براق، مانند هر بافت براق دیگر، علاوه بر اینکه نوعی حس تجمل‌گرایی را بهببیننده القا می‌کند، با قرار گرفتن در کنار دکور چوبی تیره باعث می‌شود زیبایی ایننوع چیدمان جلوه‌ای چند برابر بیابد. رنگ و طرح بافت‌های پارچه‌ای نیز مابین رنگزمینه اتاق و دکور چوبی آن است.

همین امر سبب شده است تا در محیط،تعادل برقرار شود. یادتان باشد که یکی از ویژگی‌های سبک کلاسیک، استفاده ازبافت‌های براق در کنار دکور چوبی تیره است.

هر چه پهنای قاب تابلوهابیشتر باشد آن تابلو با دکور اتاق، هماهنگ‌تر شده‌ و هر چه پهنای قاب کمتر باشد،تنها نقاشی یا سایر آثار داخل قاب جلوه بیشتری خواهد داشت.

همچنین،استفاده از تک‌مبل کمک می کندتا فضایی صمیمی و دلنشین در قسمتی از اتاق فراهم آید. برای تفکیک این فضا در کنار تک‌مبل می توان از نور موضعی (آباژور) استفاده کرد. بهترین آباژورها درکنار تک مبل‌ها، آباژورهایی هستند که نورشان به سمت پایین باشد.

به این ترتیب فضایی مناسب برای مطالعه واستراحت در شب پدید می‌آید. هرچه تعداد نورهای موضعی در داخل اتاق بیشتر باشد، تفکیک فضاهای داخلی بیشتر شده و بهنظر می‌رسد که رعایت این نکته برای اتاق خواب، مناسب است.

استفاده ازچراغ‌های آباژور کوتاه بر روی پاتختی‌ها، میتواندفضایی رومانتیک‌ به وجود آورد وضمنا این امکان را به وجود می‌آورد تا بتوانید قبل از خواب به مطالعه بپردازید.

استفاده از فضای سبز (گلدان، فلاور باکس و . . .)، قاب‌عکس‌های شخصی و تابلوهای خط یا نقاشی مورد علاقه‌تان در اتاق خواب باعث افزایش نشاط و روحیه‌تان شده و روبه‌رو شدن با این عناصر به ویژه در آغاز هر روز می‌تواند انگیزه‌ شروع یک روز کاری را دو چندان کند.بهتراست قاب عکس و تابلو نیزمطابق با دکورچوبی اتاق،چوبی انتخاب شود و همین امر باعث ایجاد هماهنگی بیشتر بیناجزای داخلی اتاق می شود. استفاده از قاب‌های فلزی متعدد در اتاق‌هایی که دکور فلزیو فرفورژه دارند کاملا مناسب است و توصیه می‌شود. معمولا برای زیباتر شدن جایگاهتخت‌های دو نفره در اتاق خواب بهتر است از تابلوهای نقاشی بر روی دیوار بالایی تختاستفاده کنید.

اگر دوست دارید که با یک تابلو و یا تنها یک قاب عکس،دیوار بالایی تخت را تزیین کنید ترجیحا آن تابلو را پهن و به اندازه عرض بالای تختانتخاب کنید. ولی اگر می‌خواهید از تعداد تابلوهای بیشتری برای تزیین دیوار استفادهکنید، مناسب‌تر این است که از تابلوهای طولی یعنی تابلوهایی با عرض کم و طول زیاداستفاده کنید.

در این نوع انتخاب، ترجیحا باید سعی کنید اندازه طولیتابلوها تقریبا برابر ارتفاع تخت از سطح زمین باشد.