گروه مهندسین ایران معماری
برای ارتقاء سواد علمی –پژوهشی متخصصین ، دانشجویان و علاقمندان معماری بر آن شدیم تا مجموعه کاملی از ضوابط و معیار های طراحی معماری را در این بخش ارایه دهیم.
شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵
ضوابط و معیار های طراحی کتابخانه
کتابخانه
میزان فضاهای کتابخانه
عوامل مؤثر بر تخصیص میزان فضاهای کتابخانه عبارتند از حجم مواد ومتون و بخصوص کتابها، میزان سطح که در کتابخانه اشغال میکنندو میزان جمعیت کتابخانه که از طریق میزان گردش کتابها در سال تعیین میگردد.
فضای مورد نیاز برای محاسبه زیربنای یک کتابخانه طبق فرمول فوق[۱] به دست میآید:
(۱۱۰ / تعداد کتابها) + (مقدار محلهای نشستن + ۷۲/۳/۴۳۰) + (گردش کتابها ، مثلا برای جا دادن ۱۱۰ کتاب یک متر مربع در نظر گرفته میشود) = محل نشستن یک خواننده ۷۲/۳ متراست.
ابعاد و استانداردهای پیشخوان و برگه دان
حداکثر ارتفاع قفسههای فهرست معمولا به اندازه ارتفاع ۶ کشو است و در هر کشو نیز در حدود ۱۰۰ کارت جای میگیرد.
فهرست معمولا در ارتباط مستقیم با میز امانت و میز اطلاعات مرجع قرار دارند و اغلب در مجاورت آنها مجموعهای از کتابهای مرجع عمومی یا موارد استفاده همگانی نیز قرار میگیرند. از این رو محل قرارگیری فهرستها معمولا فضایی باز است که در نزدیک ورودی قرار دارد و بوسیله ردیفهایی از قفسههای فهرستها و پیشخوان بررسی و جستجو کشوها تشکیل شده است. وسعت چنین محلی برای ۴ ردیف قفسههای دو طرفه در حدود ۱۲ متر مربع برآورد میشود.
وضعیت قفسههای استاندارد
عمق قفسهها
در اغلب کتابخانهها حداقل ۹۰% کتابها دارای عرضی کمتر از ۲۳۰ میلیمتر هستند و عملا میتوان قفسههای با عمق ۲۳۰-۲۰۰ میلیمتر را استاندارد کرد. در صورت بکارگیری قفسههای دو طرفه با عمق ۵۰۴ میلیمتر حتی صرفهحویی بیشتری در فضا به عمل میآید.
چنانچه نگهداری کتابهایی با ابعاد کمی بزرگتر مورد نظر باشد عمق ۴۹۰ میلیمتر جوابگوست. طبق یک قاعده تجربی در یک کتابخانه ۸۰ % قفسهها ۲۰۰ میلیمتری، ۱۵% آنها ۲۵۰ میلیمتری و ۵% باقیمانده ۳۰ میلیمتر هستند.
طول قفسهها
طول استاندارد سالها برابر ۱۹۴۰ میلیمتر بوده است. زیرا که پذیرفته شده بود که چشم خواننده توانایی دربرگرفتن بیش از این اندازه در یک نگاه ندارد. مطالعات بعدی اندازه بزرگتر تا ۲۲۲۰- میلیمتر را نیز تایید کرد.
ارتفاع قفسهها: ارتفاع کتابها بر فاصله میان طبقات و در نتیجه تعداد طبقات تاثیر میگذارد. در اکثر کتابخانهها حداقل ۹۰% کتابها را میتوان در طبقات مرکز تا مرکز ۲۸۰ میلیمتر جای داد. به این ترتیب ۷ طبقه و یک پاخور ۱۵۰ میلیمتری مجموعا ارتفاع ۲۱۲۰ میلیمتر را برای قفسهها به وجود میآورند که بالاترین قفسه در ارتفاع ۱۸۳۰ میلیمتری با دسترسی آسان قرار میگیرد. در مورد معلولین ارتفاع مناسب و دسترسی ۱۳۷۰ میلیمتر برای زنان و ۱۵۰۰ میلیمتر برای مردان است. پایینترین طبقه در ارتفاع ۳۰۰ میلیمتری است و چهار طبقه ۲۸۰ میلیمتری (۳۰۰ میلیمتری) به درون آن میباشد.
استاندارد میزها
میزهای یک نفره
رقم قابل قبول برای این میزها ۹۰۰×۶۰۰ میلیمتر میباشد. این رقم گاهی برای راحتی بیشتر خواننده تا یک متر نیز افزایش مییابد. اگر چه جذابیت بیشتری دارند ولی جای زیادی اشغال میکنند.
میزهای ۲ نفره
میزهای ۲ نفرهای که از هم جدا نشدهاند ظاهرا برای خوانندگانی که روبروی هم قرار میگیرند جذابیت چندانی ندارند ولی در صورت قرارگیری در یک سمت ابعاد پیشنهادی ۹۰۰×۱۲۰ میلیمتر میباشد.
میزهای طولانی
میزهای طولانی قابلیبت جای دادن ۴ تا ۱۲ نفر را دارند. میزهای ۴ نفره از بروز شلوغی جلوگیری کرده و در عین حال نحوه قرارگیری آنها جذاب و انعطافپذیر نیز میباشند. عرض آنها نباید از ۱۲۰۰ میلیمتر کمتر باشد
فضای جانبی میان خوانندگان نیز لازم است حداقل ۹۰۰ میلیمتر باشد. بین میزهای موازی باید حداقل ۱۸۰۰ میلیمتر فاصله پیشبینی شود. در عین حال نباید در انتهای این میزها محلی را برای نشستن در نظر گرفت.
نورپردازی
نورپردازی باید فضائی راحت برای مطالعه را به وجود آورد. موجب خیرگی و خستگی نشود، میزان گرما را افزایش ندهد و به جلوه ساختمان بیفزاید، جهت برآوردن موارد ذکر شده دو نوع نور وجود دارد: نور مصنوعی و نور طبیعی.
نور پروژه هم از نور طبیعی و هم از نور مصنوعی سقفی استفاده شده است.
روشنایی توصیه شده عبارت است از:
اتاقهای مطالعه (روزنامه و مجلات) ۲۰۰
میزهای مطالعه (کتابخانههای امانی) ۴۰۰
میزهای مطالعه (کتابخانههای مرجع) ۶۰۰
پیشخوانها ۶۰۰
مخزان بسته ۱۰۰
صحافی ۶۰۰
فهرستبندی طبقهبندی و اتاقهای مخزن ۴۰۰
آکوستیک
هیچ استاندارد مشخصی در مورد آکوستیک کتابخانه وجود ندارد اما اغلب حد تراز صداهای داخلی را ۵۰ دسیبل[۲] تعیین میکنند.
تهویه مطبوع
به منظور ایجاد بهترین شرایط برای نگهداری مواد و فنون فضا باید عاری از هر گونه گرد و غبار اعم از گاز، مایع و اسید باشد و دما و رطوبت تحت کنترل باشد، چنین شرایطی تنها با نصب دستگاه کامل تهویه مطبوع امکانپذیر است.
[۱] IFLA ،استانداردVSC فرمول معروف به
[۲] dB