خصوصیات کلی باغ های ایرانی باغ ایرانی مانند آثار هنری ایران در چهارچوب سنت و اصول از بدایع و ظریفی برخوردار است. در باغ ایرانی مانند معماری ایرانی هیچ چیزی بی مورد یا فقط برای زیبایی نیست. آنچه مفید و لازم است زیبا عرضه می شود. باغ ایرانی با تمام این اوصاف ،اثر هنری زیبا ،چند منظوره و پر عملکردی است.
باغ ایرانی مزین به نظم و تناسب ،برخوردار از حرمت و محرمیت ،منزه از بیهودگی و افراط و تفریط ،موظف به کارایی و سود دهی ،مساعد با قناعت ،صرفه جویی و مجهز به پایداری است. با وجود این اوصاف چنان طرح موجه و هماهنگی را داراست که اصول و ضوابط خود را در نقاط خوش آب و هوا و حتی مرطوب نیز توصیه کرده و به بهتریننتایج دست یافته.
باغ ایرانی پاسخ به نیاز است ،از نیاز اقلیمی تا نیاز فردی ،حتی نیاز حیوانات اهلی و نیاز باغ ،حداکثر کارایی را دارد و صرفا هوس و جولانگاه عبث نیست.
ابعاد متعادل جماد ،نبات ،آب و رعایت مقیاس انسانی یکی از ویژگی های برتر باغ های ایرانی است.
این خصیصه حاصل حاکمیت منطق عقلانی ،نتیجه ی عنایت و تجارب و شرایط زیست محیطی و مرهون رعایت تناسبات و پیمون است.
در باغسازی ایرانی سرسبزی درخت و گیاه ،تنوع دراز مدت گلهای الوان ،پویایی و بروز و حضور شادمانه آب ،گردش مهی و بازی نغز آبزیان ،صدای دلکش پرندگان ،لطافت هوای مطبوع ،عطر آگینی فضا ،زیبایی و چشمنوازی سیما ،نهایت صرفه جویی و غایت کاآیی با تمامی ابعاد منظور است.
طرح باغ ایرانی بر اساس توجه و کاربرد خاص مربع در ترکیب کلی و اجزا آن استوار است و این خصیصه متمایز باغ ایرانی است که از دیرباز مورد توجه دیگران بوده است.
وجود چشم انداز اصلی به شکل مستقیم و کشیده در محور طولی باغ ،روبروی کوشک و کاشتن درختان بلند در دو طرف آن نقشی اساسی در ایجاد پرسپکتیوی دارد که باغ را طولانی تر جلوه گر می سازد.این همان خصوصیتی است که در باغ های ایتالیا و به تبع آن باغ های فرمان فرانسوی مورد الهام قرار گرفته است.
شیب طبیعی که در اکثر باغ های ایرانی مورد استفاده قرار گرفته موقعیت مناسبی را برای قرارگیری در نقطه مرتفع باغ فراهم ساختع است که تمثیلی از معنای فردوس در بهشت می باشد.
هنگامی که انسان به نقطه ای بلند می نگرد ،خطای دید که بر اثر تفاوت زاویه دید انسان در جهت بالاتر و پایین تر از خط افقی رخ می دهد باعث می شود که آن نقطه نزدیک به نظر می رسد.به همین سبب است که کوشک از سردر ورودی در باغ نزدیک به نظر می رسد و بیننده را به حرکت به سوی آن و طی این مسافت به ظاهر کوتاه تخریب می کند و بر عکس هنگامی که شخص از کوشک به باغ می نگرد فاصله ی مذکور طولانی تر به نظر می رسد و وسعت بیشتری به باغ می بخشد.
در باغ های ایرانی ،علاوه بر عمارت یا کوشک اصلی بناهای سردر هم بوده که در حقیقت بیرونی باغ یا محل پذیرایی محسوب می شد. یکی دیگر از مشخصه های مهم باغ ایرانی تمایل زیاد به نمایش آب بوده و معمار باغساز بازیهای غریبی با آن انجام داده است.
برخی از خصوصیات کلی باغ های ایرانی:
۱٫ احداث باغ غالبا در زمین شیب دار
۲٫ محصور بودن پیرامون باغ با دیوار
۳٫ تقسیم سطح باغ غالبا به چهار بخش
۴٫ استفاده از خطوط راست در طراحی باغ
۵٫ وجود یک ساختمان در مرکز یا بلندترین قسمت فضا
۶٫ استفاده از یک جوی دائم اصلی (آب دائم)
۷٫ روان نمودن آب به گونهای که صدای آب به وجود آید (آب شیبها)
۸٫ استفاده از سنگهای تراش دار در کف جوی برای نمابان شدن موج آب (سینه کبکی)
۹٫ وجود رابطه نزدیک با طبیعت و عدم وجود حد فاصل بین ساختمان و باغ
۱۰٫ وجود حوض یا استخر برای تامین آب و زیبایی چشم انداز در مقابل عمارت
۱۱٫ استفاده از درخت های زیاد و سایه دار و وجود معبرهای باریک
۱۲٫ اختصاص دادن بیشترین قسمت باغ به کاشت درختان میوه
۱۳٫ استفاده از انواع گلهای زینتی و دارویی
۱۴٫ استفاده بیشتر از گل سرخ نسبت به گونه های دیگر
