استانداردهای طراحی مجتمع های تجاری
ارتفاع طبقات
ارتفاع طبقات در مورد واحدهای بزرگ ۵-۴ متر و در مورد واحدهای کوچک ۳ متر و بستگی به نوع سرویس ها دارد. ارتفاع طبقات برای مشتریان باز دارنده بوده و برای کارمندان خسته کننده است.مغازه ها بر نور طبیعی متکی نیستند بلکه نور مصنوعی همراه با تهویه مکانیکی در آنها تامین می شود.
ارتفاع طبقه از مبداء تراز زمین ۵-۵/۴ و در فوقانی ترین طبقه ۷۵/۴-۳ است.
واحدهای فروشگاههای بزرگ ۲/۰، ۰۰/۲ مساحت کف را ممکن است برای کمد و پیشخوان به کاربرد و بقیه مساحت در ۱۰ مترمربع برای هر ۱۵ نفر تخصیص داده شده است.
دربهای ورود
در ساختمانی که مساحت مفید کف آن بیش از cm21500 است تمامی حیاط ها باید دارای ورودی خروجی باشند و ورودی و خروجی باید حتی الامکان از یکدیگر دور باشند. ورودیها و گذرگاهها: حداقل ارتفاع و عرض ورودی در طبقه همکف mm3700 است. دسترسی به لوازم آتش خاموش کنی باید مهیا باشد. دایره گردش برای این لوازم m17 است. جاده ها باید ظرفیت بار ۱/۱۰ تن داشته باشند. حداکثر فاصله هر نقطه از وروردی باید m25 باشد. در طبقه همکف عرض خروجی ها و گذرگاههای اصلی مشتریان باید۲۰۰ نفر اول mm1070 و برای هر mm15 به عرض قبلی اضافه می شود. هرگاه ۲ خروجی وجود داشته باشد عرض هر کدام از آنها باید همه اعضای مشغول در فروشگاه کافی باشد. لازمست درب های خارجی به بیرون باز شوند، نباید از دربهای کشویی استفاده شود.ورودی پاساژ تقریبا ۵/۳ متر ارتفاع و پهنا دارد. اگر خروجی پیاده به حیاط باز می شوند قسمت فروش تقریبا ۸۰ سانتی متر پهنا لازم دارد. خروجی ها به حیاط هنگامی به حساب می آیند که ورودی یا گذرگاه به پهنای تقریبا ۴ متر و یا دو پاساژ هر کدام ۵/۳ متر پهنا داشته باشند. پهنای خروجی ۵/۱ متر و در زیرزمین ۱/۱ متر باشد.
دربهای خروج
پهنای مجموع تمام دربها تخلیه هر ۱۰۰ مترمربع یا قسمتی از مساحت طبقه، مساوی با ۳۰/۰ متر پهنای خالص است، در طبقه فوقانی پهنای حداقل در مساوی با پهنای پلکان است.
پهنای درها به قرار زیر است:
تا ۵۰۰ نفر معادل ۱متر برای هر ۱۲۰ نفر
تا ۱۰۰۰ نفر معادل ۱ متر برای هر ۱۵۰ نفر
بالای ۱۰۰۰ نفر معادل ۱متر برای هر ۲۰۰ نفر
پهنای کریدور و دربها تقریبا ۵/۱ متر است.
ظرفیت کریدور
حد شرایط رفت و آمد عبارت از p/m3/0 است. p/m به معنی نفر بر متر مربع می باشد. در شرایط تراکم بیشتر جمعیت، افراد همیشه قادر نیستند با سرعت طبیعی خود راه بروند و حتی نمی توانند از افرادی که آهسته تر راه می روند سبقت بگیرند. پیشینه تراکم جمعیت قابل قبول برای طراحی محوطه های سیرکولاسیون مردم p/m 4/1 است.
تحت این تراکم جمعیت بیشتر افراد آهسته تر از سرعت طبیعی خود راه روند و اندکی احساس ناراحتی می کنند. برای مسافت های کوتاه در طول مسیر، تا حدود m3000، تراکم بیشتر برای جمعیت مجاز است. اما به شرطی که در پیش و بعد از این مسافت پر تراکم (مانع) فضاهای بازتر با عرض بیشتر وجود داشته باشد. در مورد کریدور است. در گذرگاههای باریکتر ۲ نفر نمی توانند از یکدیگر سبقت بگیرند.
حداقل عرض پیشنهادی برای گذرگاه اصلی عبارت از ۹۸/۱ متر و برای گذرگاه فرعی ۹۹/۰ متر است. ارتفاع پیشخوان عموما ۹۲ سانتی متر است. مردن یا ضریب سیستم بر حسب نوع قفسه بندی فرشگاه متغیر است.
پلکانها
در دیوارهای خارجی یا خروجی به بیرون, از هر قسمت طبقه بالا تقریبا دو رشته پله که یکی از آنها در فاصله ۲۵ متری لازم می باشد. اتاقهای مجاور نزدیک یک رشته پلکان به فاصله کمتر از ۱۵ متر باید تعبیه گردد.
پله برقی
که برای سهولت در رفت و آمد و نظم بیشتر به خصوص در مناطق پر رفت و آمد اجرا می شود.از لحاظ ساختمانی به صورت سازه فولادی اجرا می شود، که تناسبات آن برای ارتفاع کمتر از M6 زاویه حدود ۳۵ درجه و سرعت ۵/۰ متر بر ثانیه و در بقیه موارد زاویه کمتر از ۳۰ درجه می باشد. ماکزیمم عرض mm1050 و مینیمم عرض mm600 که در این اندازه ها بهینه سازی مسافت در نظر گرفته شده است.
نقاله مسافرتی
عرض آن مانند عرض پله برقی بوده و تحت ضوابط زوایای شیب ۸-۵ درجه و حداکثرسرعت مجاز ۹/۰ متر بر ثانیه است و در زاویه های ۱۲-۸ درجه سرعت مجاز ۷۵/۰ متر بر ثانیه است. ظرفیت رفت و آمد در نقاله همانند پله برقی است.
آسانسور
انواع آن: ۱) رفت و آمد کم و نفر بر ۲) آسانسور برانکار/ نفر بر
۳) آسانسور نفر بر چند منظوره ۴) آسانسور با رفت و آمد زیاد
۵) آسانسور چند منظوره برای کالا ۶) آسانسور برای حمل کالای سنگین
حداکثر مسافت پیموده شده توسط آسانسور ۲۵ متر و سرعت ماکزیمم ۱ متر بر ثانیه و در صورت شدید بودن رفت و آمد لازمست که ۱ تحلیل مفصل برای میزان و زمان رفت و آمد صورت گیرد. حداقل فضای انتظار برای هر آسانسور ۱۵۰،۱۵۰ می باشد.
سطح شیبدار
۱)حداقل عرض سطح شیبدار cm120
۲) برای سطوح شیبدار با طول ۳ متر ماکزیمم شیب ۸% و عرض مطلوب ۱۲۰ سانتی متر که هر چه به این طول اضافه شود به ازای هر متر افزایش عرض مفید و ۵/۰%کاهش شیب خواهیم داشت. برای هر ۹ متر سطح شیبدار ۱ پاگرد با عمق حداقل عرض شیب لازم است.
پنجره ها (ویترین ها):
ویترین مغازه نقش تعیین کننده ای در ارزش آن دارد ، شیشه های منعکس کننده نور و ویترینهای تاریک در جوار پیاده روهای روشن بی فایده است وکالاهای فروشگاه به زحمت دیده می شود.جذابیت ویترینهای مغازه ها بر روشنایی آن متکی است. پنجره های آفتابگیر برای حفاظت از کالاها در برابرخورشید به جز جهت شمالی ضرورت دارد . گچ بری ویترین باید با مغازه یکپارچه بوده و مربوط به پرده آفتابگیر باشد.
سرویسهای بهداشتی:
در کلیه طبقات مجموعه تعداد سرویسهای بهداشتبی عموما متناسب با تعداد افراد مستقر در غرفه های خریداران در نظر گرفته خواهد شد. با توجه به اهمیت تهویه مطبوع برای این قسمت حتی المقدور این فضا در مجاورت دیوارهای خارجی در نظر گرفته می شود. همچنین این فضا به دو قسمت زنانه و مردانه از نکات قابل توجه است.این سرویس ها علاوه بر سرویسهای بهداشتی، نمازخانه، رستورانهای بزرگ و غیره در نظر گرفته می شود.
روابط
پارکینگ ها
پارکینگ بیرون خیابان
در پارکینگ اتومبیل همیشگی، خط و ورودی ها باید به طور وضوح با نوار ایمنی برای پیاده روها علامت گذاری شده باشد.
فضای مورد نیاز برای هر اتومبیل با خط های عبور ولی بیرون گذرگاه اصلی و خروجی:
پارک ۹ درجه تقریبا ۲۰ مترمربع
پارک ۴۵ درجه تقریبا ۲۵ مترمربع
دهانه ورودی به پارکینگ برای هر اتومبیل ۵،۸/۱ متر (برای پارکینگ های بزرگتر از ۸۰۰ متر مربع
۲۰% دهانه برای اتومبیل های بزرگ اضافه می شود.) دهانه مورد نیاز برای موتور سیکلت و دوچرخه (۶،۰/۱) می تواند باشد.
پارکینگ های طبقاتی
سطوح نیم طبقه
این سطوح طوری مرتب می شود که طبقه های مجاور پارکینگ توسط نصف ارتفاع طبقه از هم جدا شود.
طرح دال پوششی
طبقات پارکینگ در این طرح با شیبهای یکنواخت ارتباط دارند، نرخ شیب کم است، دارای لبه های خارجی پیوسته و منظم است.
طرح شیب پارکینگ
در شکل ظاهری مسیر حرکت ماشین به طبقات بالا اثر زیادی دارد.
رامپ شیبدار خارجی
برای ایجاد ارتباط میان طبقات افقی پارکینگ استفاده می شود.
بانک
مسیر مربوط به واریز کردن جعبه های پول در زیرزمین قرار دارد. این مسیر از سالن بانک شروع شده، از طریق پارتیشن به گذرگاهی که معمولا در پشت بخش ایمنی به پله های طبقه پایین وارد می شود.
رستورانها
غذا معمولاً در محوطه پیش خوان در بار غذای مختصر پخته می شود . اندازه پشت پیش خوان ۴/۹۱ و ۶۱-۴۵ برای پهنای پیشخوان ۷/۱۰۶ و فضای ۶/۱۶۷ – ۴/۱۵۲ برای جلوی پیشخوان تا نزدیکترین مانع . در رستوران های سنتی برای هر ۲۰ نفر بس است . برای هر نفر ۴/۱ -۲/۱ متر فضا برای سرویس قهوه خانه احتیاج است فاصله بین چهار پایه ها نسبت به راستای ۲ صندلی با یکدیگر از حساسیت بیشتری برخوردار است که فاصله ۳۰ سانتی متری بین صندلی هایی با پهنای ۷۶ تا ۶۱ متداول است فرم نمونه برای بارهای اغذیه مختصر به شکل u می باشد که شامل ۱۲۰ صندلی بوده و حداقل طولش ۲/۷ متر است .
خرده فروشیها
در یک فضای داخلی نظیر خرده فروشیها که در آن راحتی مشتریان جزء خط مشی شغلی محسوب می شود پاسخگویی طرح فروشگاه را به ابعاد اندازه های بدن انسان ، از اهمیت بسزایی برخوردار است به طور مثال ، کیفیت اثر متقابل بین مشتریان و انواع پیش خوانهای فروش اجناس ، قفسه ها و ویترین ها در حد بالایی باشد آنچه در طراحی موفقیت آمیز خرده فروشیها دارای اهمیت بسیار است داشتن دید بهینه نسبت به ویترینها و قفسه ها چه از داخل و چه از خارج فروشگاه می باشد در همین رابطه ارتفاع دید افراد بلند قد و کوتاه قد و مفاهیم هندسی دید انسان باید تناسب داشته باشد همچنین ارتفاع پیشخوان بسته بندی اجناس ، اندازه اتاقک رختکن ، ابعاد مهم قسمت فروش کفش ، چگونگی حرکت و چرخش به دور ویترین ها همه و همه باید با ابعاد متفاوت بدن افراد هماهنگ باشد .
ارتفاع بهینه سطوح دید در فاصله ۳۰ سانتی متر ( از ویترین ) برای افراد بلند قد ( ۲۷۹-۷/۶۸ ) سانتی متر ارتفاع بهینه سطوح دید در فاصله ۳۰ سانتی متر (ازویترین ) برای افراد کوتاه قد ( ۲۷۹-۷/۶۸ ) سانتیمتر
فواصل پیشنهادی بین ۲ ردیف پیشخوان در دو طرف یک راهروی اصلی بین ۸/۳۰۴ -۲/۲۹۷ می باشد .
در این ناحیه یک محدوده فعالیت برای مشتریانی که در حرکت ایستاده و یا نشسته رو به پیشخوان قرار دارند بوجود می آید و نزدیک محدوده مخصوص حرکت و ارتباطات فراهم می شود .
محدوده فعالیت مشتریان درحالت نشسته : ۲/۷۶-۶۶ سانتی متر
محدوده فعالیت مشتریان در حالت ایستاده :۷/۴۵ سانتی متر
فواصل پیشنهادی بین ۲ ردیف پیشخوان در دو طرف یک راهروی فرعی : ۲۲۸-۱۶۷
فاصله موجود در جلوی قفسه برای کسیکه برای برداشتن کالا زانو زده : ۷/۴۵ ارتفاع پیشنهاد صندلی برای مشتری نشسته : ۸/۵۵-۳/۵۳
ارتفاع پیشخوان : ۴/۹۱ -۴/۸۶ و عرض پیشخوان : ۶۱-۷/۴۵
حداکثر ارتفاع برای افراد مونث : ۷/۱۶۷ و برای افراد مذکر ۹/۱۸۲
فواصل و اندازه های مربوط به قفسه های اجناس آویختنی :
ارتفاع میله های آویز لباس و کت : ۰۲/۱-۶۶
عرض جالباسی : ۸/۵۰
