تاریخچه آکوستیک معماری_ بخش اول

گروه مهندسین ایران معماری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

تاریخچه آکوستیک معماری_ بخش اول

در این سلسله مقالات می خواهم به تاریخچه ی آکوستیک در معماری بپردازم. البته این بخش بندی تاریخی بر پایه ی بخش بندی تاریخ اروپاست و خیلی خوشحال خواهم شد اگر کسی یا کسانی بتوانند چنین تحقیق و دسته بندیی را برای تاریخ ایرانی-شرقی انجام دهند.

نکته ی دیگر آنکه، تاریخ معماری آکوستیک، چیزی جدای خود تاریخ معماری نیست و از این رو، دوره های تاریخیش همان دوره های تاریخی معماری است: دوره ی یونانی ها و رومی ها، مسیحیت اولیه، رومانس، گوتیگ، رنسانس، باروک، کلاسیک، رمانتیک و بالاخره دوران مدرن و قرن بیستم. هر کدام از این دوره های فرهنگی، معماری و آکوستیک معماری مختص خود را نیز دارند.

مقدمه

منشا موسیقی که احتمالا با کلمات موزون و خودساخته ی انسانهای اولیه ی قبایلی در کنار آتش آغاز شده بر کسی معلوم نیست. مدارک و شواهد نشان می دهند که ادوات اولیه موسیقی، ۱۳ هزار سال پیش از میلاد نیز موجود بوده اند(ساندرز ۶۸) اما درک شفاف موسیقایی و همخوانی منظم را به ۳ هزار سال پیش از میلاد، هنگامی که “فوهی” فیلسوف چینی کتابی در مورد موسیقی نوشته نسبت داده اند(اسکادرزیک ۵۴) که امکان دارد صحیح نباشد. اولین مکان های عمومی انسان نیز احتمالا شکلی طبیعی داشته اند: جایی میان درختان انبوه و یا در شکاف کوه. به دلیل این که انسان بر روی دو پای خودایستاد و جهت وری ِ شنوایی و بینایی اش مستقیم به سمت جلو گشت، مکانهای عمومی اولیه نیز شکلی قطبی به خود گرفت. به شکلی نیم دایره که گوینده در مرکز آن می ایستد تا همه به طور یکسان او را ببینند و بشنوند. این شکل “معماری اولیه” به همان دلیل ساختار طبیعی بدن انسان است. بخش اول: دوره ی یونانی-رومی (۶۵۰ پیش از میلاد تا ۴۰۰ میلادی) یونانی ها یونانی ها احتمالا به دلیل ساختار دموکراتیک حکومتشان برخی از اولیه ترین آمفی تئاترهای فضای باز را بنا نهادند. طرح نشیمن این آمفی تئاترهای روباز که معمولا بر روی تپه هایی رو به دریاست، به صورت بخشی از یک دایره است که بیشتر از ۱۸۰ درجه می باشد.یکی از بهترین نمونه های این معماری، یک آمفی تئاتر یونانی-هلنی است که در “اپیداروس” در شمال پلوپونزی و در زمان ارسطو ساخته شده است.نشیمن ها با یک شیب تند به سمت پایین و مرکز ساخته شده اند که این کار دو مزیت دارد. یکی اینکه حضار به خوبی می توانند صحنه را ببینند و دیگری کاهش تضعیف صدا توسط زمین (grazing attenuation) است.

به نظر می رسد یونانی ها در موسیقی و رقص پیشرفته بوده اند. نقل شده است که در سال ۲۵۰ پیش از میلاد گروهی چندصد نفره از همخوانان کر، قطعه ای با پنج موومان در ستایش پیروزی آپولون بر پیتون اجرا کرده اند ( رولاند و دیگران ۴۸) مدارک دیگری نیز در دست است که نشان می دهد بازیگران تئاتر یونانی در اجراهایشان وسایلی قیفی شکل که کاربری بلندگو و ازدیاد جهتوری صدا را داشت در دست داشتند و از آنها استفاده می کردند. شگفت انگیز نیست که خطیب ماهر آن دوران یعنی دموستنس، ریگهایی در دهان می گذاشت و رو به دریا فریاد می زد و سخنرانیش را تمرین می کرد. شفافیت صدا در آمفی تئاترهای یونانی به دو دلیل وجود داشت: یکی سنگی بودن بنا و دیگری کم بودن ِ نویز جامعه ی دوره ی پیشا صنعتی. آن چیزی که امروز در باره ی موج صوتی و انتشار صوت می شناسیم، ریشه اش به مدارس یونان باستان بازمیگردد. در آن زمان در مدارسی مانند “پایتاگوریا” که هندسه، جبر، فیزیک و سایر علوم تدریس می شد، صدا را به موجهایی که حاصل از برخورد سنگ به سطح آب است تشبیه کردند. ارسطو به ماهیتی به نام “رسانا” پی برد و انتقال گرما، موج یا هر چیز دیگری را مولفه ای وابسته به ماده ی انتقال دهنده دانست. همچنین دانشمندانی در مورد رابطه ی سرعت و فرکانس صدا، لرزش و انرزی صوت و … تحقیقاتی انجام دادند. کتابی به نام “در باب آکوستیک” موجود است که نگارشش به ارسطو نسبت داده می شود. رومی ها معماری رومی ها و آمفی تئاترهای هلنی متاخر، بسیار به معماری یونانی ها شباهت داشت با این تفاوت که نشیمن ها تا ۱۸۰ درجه بسط داده شده بود. آنها همچنین یک استیج مجزا برای خوانندگان در پشت بازیگرها تعبیه کرده بودند (که به آنها اسکین می گفتند) همچنین یک آویز که روسا را از آفتاب محافظت می کرد. گروه کر بر روی یک دایره ی سنگی که بر روی زمین داشت می ایستادند. مثالی از این معماری در ترکیه با نام آسپندیوس وجود دارد. در مجموع، رومی ها مهندسین بهتری نسبت به یونانی های قدیم بودند.

آسپندیوس –ترکیه

“کلزیوم” نمونه ی بارز معماری رومی هاست. نام اولیه ی این بنا، “فلاویان” بوده است. ظرفیت این بنا ۴۰ هزار نفر بوده که بیشترین ظرفیت یک آدیتوریوم در دوران باستان می باشد. معماران کلزیوم مجهولند اما تکنیک های ابداعیشان هنوز مورد استفاده قرار می گیرد. بیشتر مولفه های برجسته ی این بنا مربوط به ویژگیهای مطلوب دیداری آن است و چون بیشتر برای جنگ گلادیورها از آن استفاده می شده، شفافیت صوت و موسیقی در آن اهمیت زیادی نداشته است. تئاتر در فضاهای روبسته نیز در زمان رومی ها انجام می شد که به سالن های آنها odea می گفتند. تاریخ odea ها به دوران پریکلس در یونان باز میگردد. در این سالن ها از چوب به عنوان سقف آن استفاده می شد. آنها به خواص آکوستیکی چوب پی برده بودند.

کلزیوم –ایتالیا

در دوران درخشش رومی ها در معماری، در یونان نیز بناهای خلاقانه ای ساخته می شد که نمونه ی آن Odeon of Agrippa در آتن است که ۱۲ سال پیش از میلاد بنا شد.در این بنا تا ۲۵ متر ارتفاع، با چوب محکم شده بود. مشابه این سالن با ظرفیت های مختلف ( از ۲۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر) در شهرهای مختلف یونان نیز بنا شد. Odeon of Agrippa در قرن دوم پس از میلاد فروریخت و تا آن زمان، محل برگزاری هزاران تئاتر باستانی و اپرا بود. Odeon یا Odeum به معنای “مکانی برای سرود” است.