موزه هنرهای معاصر تهران- ایران
نام پروژه: Museum of Tehran
معمار: Kamran Diba
موقعیت بنا: Tehran – Iran
زمان ساخت: ۱۹۷۷
سال ۱۳۵۶ کامران دیبا، آرشیتکت ایرانی، کار ساخت موزه هنرهای زیبا را به اتمام رساند. ساختمانی که کارکردش تنها و تنها موزه است، ساختمانی که هنوز هم پا برجاست و به رغم وجود موزههای بسیار در ایران، تنها ساختمانی است که تنها برای موزه ساخته شده است. موزه هنرهای معاصر در زمینی به مساحت ۲۴۰۰ مترمربع و با زیربنایی حدود ۲۷۰۰ مترمربع با ۹ گالری ۲۰۰۰ متری ساخته شد. در این ساختمان که در محوطهای به مساحت ۷۰۰۰ متر بنا نهاده شده ۹ گالری سالن اجتماعات ۱۹۶ متری و کتابخانه ۱۶۴ متری نیز وجود دارد.
نمای خارجی موزه
ساختمان خود موزه به صورت سنتی مدرن ساخته شد. با دیدن ساختمان موزه علاوه بر تداعی بادگیرهای یزد، مدرنکاریها در بنیان ساختمان نیز دیده میشود که ساختمانی بتنی و محکم است. در طراحی موزه هنرهای معاصر دو دیدگاه مورد بررسی قرار داشت که هر دو آنها به درستی انتخاب و مورد بازبینی قرار گرفتند: یکی در محوطه اطراف سایت بود (یعنی پارک لاله تهران) که به طور نسبی یک پارک بزرگ است و دیگری مسیر دسترسی به موزه که در کنار یکی از محورهای حرکتی پارک لاله قرار داشت. کامران دیبا در طراحی موزه حیاط مرکزی را انتخاب کرد که علاوه بر اینکه یکی از نشانههای معماری ایرانی باشد، بتواند به کمک آن فضایی مجزا از پارک را ایجاد کند. علاوه بر آن کامران دیبا با طراحی دید مناسب از حیاط مرکزی به پارک سعی بر برقراری رابطه با پارک نیز دارد. این رابطه در طراحی داخلی نیز با پنجرههای دیواری و سقفی حفظ شده است.کامران دیبا از آن دسته از معمارانی است که با شناختی مناسب از معماری ایرانی و درک مبانی و مفاهیم معمارگونه آن شروع به طراحی میکند. موزه هنرهای معاصر تهران ساختمانی پست مدرنیست است که با بهرهگیری از عناصر معماری کهن ایرانی به صورتی مینیمالیستی خودنمایی میکند.
فضای داخلی آمفی تاتر
بادگیرها به وضوح در کالبد و فرم بنا خودنمایی میکنند. بادگیرهایی که در گذشته نقش تهویه و جریان باد را در ساختمان ایفا میکردند، اکنون وظیفه انتقال نور به داخل بنا را دارند. نور نیز همانند باد از دل بادگیرها عبور کرده و در دل فضا بخش میشود. سایهها- نیم سایهها و نورها به طوری کنار یکدیگر قرار گرفتهاند که هر گالری را به بخشی مجزا برای نمایش آثار تبدیل میکند.
ورودی موزه از خیابان کارگر
مسیر حرکت و سیرکولاسیون حرکتی، موزه است. مسیر آغازین بازدیدکنندگان یک رمپ میباشد که شما را با حرکت دورانی خود به زیر زمین هدایت میکند. مخاطب مجبور به حرکتی آرام (شیب رمپ) و مارپیچ را دارد. گویی دیبا قصد داشته که مخاطب خود را از فضای خارج و ناآرام موزه رها کرده و به سمتی جدا و احساسات درونی خود باز گرداند. در مسیر حرکت کف گالریها شیب ملایمی دارد که علاوه بر بالا بردن شما (مخالف رمپ ورودی) شما را به سمت محل شروع برای خروج هدایت میکند. آخر کار هم شما بدون متوجه شدن شیب مسیر به یکباره خود را مقابل همان رمپ خواهید دید.
شیب مخصوص راهروهای بین گالریها و عدم وجود پله در بین گالریها (هیچ پلهای بین گالریها وجود ندارد) باعث میشود که هر بازدیدکنندهای به راحتی از تمام قسمتهای موزه دیدن کند و علاوه بر آن گالریها طوری به هم متصلاند که بازدیدکنندگان میتوانند از همه آثار به نمایش در آمده بازدید کنند.
نمای بادگیر از داخل گالری و طرح کف سازی که با الهام از هشتی ها و حوض های ایرانی طراحی شده
ساختمان بزرگ موزه میتواند این اجازه را به دیگر حوزههای هنر تجسمی، مانند مجسمه، که به سبب حجیم بودن کمتر فرصت بروز مییابند، بدهد که مکانی برای عرضه داشته باشند. اما متاسفانه بعد از گذشت یک سال از سمپوزیوم بینالمللی مجسمهسازی تهران هنوز آثار مجسمهسازان به نمایش در نیامده و گویا قرار هم نیست که مردم آنها را ببینند، ولی در باغ مجسمه موزه هنرهای معاصر مجسمههای مانند “انترومیمون” پیکاسو، آثار پرویز تناولی، رنه مک ریت، هنری مو، جاکومتی، چلیدا و … همواره در معرض بازدید عموم مردم است. واحدهای مختلفی که در موزه فعال هستند عبارتند از: واحد حراست، واحد مراقبین آثار، واحد خدمات و تشریفات، دبیرخانه اداری، دبیرخانه هنری، واحد روابط عمومی، واحد روابط بینالملل، سینماتک، کتابخانه، واحد آرشیو، خدمات نمایشگاهی، واحد عکاسی، ریاست و مدیریت، واحد تکثیر، واحد پژوهش و واحد رایانه که ۱۶ واحد فعال در موزه هنرهای معاصر هستند.
نمای بیرونی و چگونگی به کار گیری متریال ها
موزه هنرهای معاصر مشتمل بر یک کتابخانه بسیار غنی در گرایش هنری است که ۱۰ هزار عنوان کتاب هنری در مخزن خود دارد و کسانی مجاز به استفاده از آن هستند که یا دانشجوی سال چهارم هنر باشند، یا جزء هنرمندانی باشند که یک دوره آثارشان به نمایش در آمده باشد و یا جزء اساتید هنر دانشگاههای معتبر باشند. وجود ساختمانی مانند موزه هنرهای معاصر که فقط برای این کار ساخته شده است در ایران بسیار غنیمت است.
برخی فضاهای جنبی موزه
الف – گالری ها
موزه هنرهای معاصر، نمایشگاه های خود را در ۹ گالری بزرگ و کوچک برپا می سازد. گالری ها یک به یک در مسیر حرکت بازدید کنندگان قرار دارند و این ترتیب، امکان برقراری بیشترین و بهترین ارتباط میان تماشاگر و آثار هنری را فراهم می سازد.
گالری چهارم موزه
– ب – کتابخانه تخصصی هنری
در کتابخانه تخصصی موزه که در مجاورت شیبه منتهی به بخش های امور اداری و امور هنری قرار دارد، نزدیک به پنج هزار عنوان کتاب فارسی و غیر فارسی در زمینه های معماری – نقاشی – طراحی – ارتباط تصویری – عکاسی – سینما و سایر زمینه های هنری گرد آمده است.
کتاب های کتابخانه، به روش « L.C – کتابخانه کنگره» طبقه بندی و با نظام « دهدهی دیویی » فهرست نویسی شده و اطلاعات مربوط به هر کتاب از طریق جستجو در سیستم های مجهز کامپیوتری قابل دسترس است. استفاده از کتابخانه، ویژه اعضا است و دانشجویان و پژوهشگران رشته های گوناگون هنر، می توانند با عضویت در این مرکز بخش بزرگی از نیازهای آموزشی و پژوهشی خود را برطرف سازند.
در بخش نشریات ادواری، مطبوعات ارزشمند با موضوعات فرهنگی و هنری داخلی و برخی نشریات همسان خارجی، نگهداری می شوند.
فضای داخلی کتابخانه
فروشگاه کتاب
در این بخش که در سمت چپ سالن ورودی به گالری ها قرار گرفته، نشریات هنری ایرانی، آثار منتشره توسط موسسه هنرهای تجسمی، بروشورها و نمونه های آثار و تاًلیفات هنرمندان و نویسندگان ایرانی و انواع گاهشمار و کارت پستال هنری، به دوستداران عرضه می شود.
فروشگاه کتاب در لابی ورودی اصلی
رستوران
موزه دارای رستوران نسبتاّ بزرگی است که در طبقه همکف ورودی قرار دارد. دیواری شیشه ای و دوجداره، رستوران را از فضای سبز بیرون و پارک مجسمه جدا ساخته و چشم اندازی زیبا در پیش روی مراجعان قرار می دهد.
چهار مجسمه زیبای پشت دیوار شیشه ای ذهن دوستداران هنر معاصر را به هنگام صرف غذا به بازی می گیرد و دل مشغولشان می کند.
فضای داخلی رستوران
مجسمه های باغ موزه
باغ مجسمه موزه هنرهای معاصر تهران
پلان ورودی موزه هنرهای معاصر تهران
پلان اداری موزه هنرهای معاصر تهران
