خلق در لغت به معنای آفرینش ابداع حداث وایجاد بکار رفته است در میان این معانی دو لغت آفرینش و ابداع لغاتی کلیدی میباشند. برای لغت ابداع معانی نو آوردن نو نهادن ایجاد اختراع خلقت خلق پیدا کردن چیزی که مسبوق به ماده ومدت نبوده و در تشریح معنای واژه آفرینش لغت فطرت دیده میشود
این بررسی اندک ما را به دو سوی مختلف در شناخت و دریافت معنای خلق رهنمون میسازد یک سوی این واژه انرا به توانی مرتبط میسازد که همچون ودیعه ای از سوی خداوند در وجود انسان به امانت
گذارده شده است و به او قدرت آ فرینش اشیا و دخالت و تصرف در امور طبیعی را میدهد و او را خلیفه خدا در زمین مینامد. سوی دیگر این واژه به تغییر خاستگاه هستی شناسانه ی آفرینش اثر معماری باز میگردد. در این سوی است که خلاقیت تبدیل به یکی از مهمترین وبنیادیترین مفاهیم هنر و معماری جدید می گردد. این امر به راحتی از اغاز دوره ی مدرن قابل مشاهده می باشد. تا پیش از عصر مدرن کار هنرمند و معمار کشف الهام الهی بود. وی انگاه که به حقیقتی دست می یافت ان را در اثر ش به نمایش میگذاشت و بدین طریق ساکنان آن بنا را درحقیقت کشف شده و معنای نهانی شریک می نمود.
از منظر تاریخی اولین اشارات درباره خلاقیت به مفهوم جدید ان به جای کشف و الهام الهی از نظر لئوناردو داوینچی دیده میشود. به نظر او هنر مند بیش از انکه تقلید کند خلاق است و مانند خداوند میتواند خلق کند.
شیوه های پرورش آفرینشگری عبارتند از خود شکوفایی اعتماد به نفس پذیرا بودن تجربه آموزش مقتضی و آموزش خلاق پرورش خلاقیت درونی دانشجویان آموزش فرآیند ها و تدابیر اندیشه ی خلاقانه ایجاد بستر و محیط مناسب برای بروز خلاقیت در کنار تکرار هدفمند فرایند طراحی از راهبردهایی است که میتوان به کمک آنها توانمندی های بالقوه ی دانشجویان را در زمینه طرحی معماری بهبود بخشید.
تعریف های بنیادین
الف) خلاقیت:
خلاقیت واژه ای محوری در تبیین روند طراحی و آموزش خلاقانه در تمامی حوزه های طراحی به شمار
می اید باز شناسی و تعریف واژه خلاقیت میتواند به درک صحیح تر ا ز ان ودستیابی به روندی موفق تر در فرآیند طراحی معماری منجر شود.
ب) هوش:
تفکر استدلال و حل مساله همگی از پدیده هایی هستند که هوش در مراحل انجام انها نقش محوری بر عهده دارد بر اساس این نظریه ۵ اصل کمی شناختی که با هوش مرتبط اند و در از مایشها تعریف کننده میباشند عبارتند از:
۱) زبانی
۲) منطقی ریاضی
۳)هوش موسقیایی
۴)فضایی
۵)بدنی_ حرکتی
۶)بر قراری ارتباط با دیگران
۷)هوش برقراری ارتباط با خود
پ)حافظه:
حافظه از مهمترین ارکان شکل گیری دانش در اموزش مهماری می باشد که به سبب قابل اندازه گیری بودن کارکرد آن اغلب جایگزین دیگر عنا صر چرخه ی اموزش چون استعداد و خ لاقیت هوش میشود. حافظه از لحاظ لغوی به معنای استعداد
به خاطر سپردن و به خاطر آوردن صور اشیا یا موقعیت های مربوط به تجارب گذشته می باشد. تحقیقات تجربی زیادی برای اندازه گیری حافظه به عمل آمده است که نشان میدهد کسانی که به سرعت یاد میگیرند انچه را فرا گرفته اند دیرتر از ان که به کندی یاد می گیرد فراموش میکند ونیز انچه منطبق با تمایلات عقلانی یا حوائج عاطفی باشد بهتر به خاطر میماند
محورهای آفرینشگری:
آفرینشگری در حقیقت خلاقیتی است که منجر به آ فرینش یک عنصر جدید میگردد
به عبارت دیگر تحقق فکر خلاقانه در محیط خارجی می باشد. مبانی آفرینشگری و سرچشمه ی ان از موضوعات بحث انگیزی است. که چگونگی باور ما به انهاترسیم کننده ی رویه ی عملکردی ما نسبت به انها در شکل گیری فرایند اموزش معماری خواهد بود. تعاریف معتبری که از خلاقیت و آفرینشگری ارائه شده است را میتوان بر اساس انواع رویکرد و نتایج عملی انها در چهار گروه اصلی تقسیم کرد:
۱)آفرینشگری با محوریت شخص خلاق:
در این رویکرد خصوصیات فردی شخص خلا ق در کانون توجه قرار می گیرد. در این رویکرد گرایش ها مشخصات فردی و مختصات ذهنی مورد توجه و بر نامه ریزی است و مربیان میکوشند تا با استفاده ی از انها موقعیتهای مناسب تری در جریان اموزش فردی ایجاد نمایند.
۲)آفرینشگری با محوریت فرایند ذهنی:
در این رویکرد فرایند ذهنی شخص خلاق که منجر به آفرینشگری شده است مورد توجه قرار میگیرد .معتقدان به این رویه به پدیدهای با عنوان کنش خلاق معتقدند و میکوشندبا اموزش این شیوه ونهادینه سازی این فرایند در ذهن دانشجویان ایشان را برای افرینشگری در زمینه های مختلف اماده سازند. در این رویکرد انگیزش خلاقانه و ارتباط میان یادگیری تفکر و ادراک محوریت برنامه های اموزشی وپرورشی
مربیان واساتید را تشکیل میدهد.
۳)آفرینشگری با محوریت محیط:
در این رویکرد محیط شرایط وفضای شکل گیریاثر هنری در کانون توجه قرار میگیرد. علاقه مندان به این نگرش معتقدند که محیط مهمترین عامل شکل گیری اندیشه های خلاقانه در فرد به شمار می اید و بدون یک محیط مناسب امکان شکل گیری عملی اندیشه های خلاق و ارتقا انها به آفرینشگری موثر وجود ندارد.
۴)آفرینشگری با محوریت انجام عمل :
در این رویکرد انجام مداوم و توام با اصرار مسیر شکل گیری اثر برای دست یابی به خلاقیت مورد توجه قرار می گیرد. اندیشمندان معتقدند که وقتی انسان عملی رابرای چندین با انجام میدهد به ناگاه به روشهای بهتر برای انجام انها دست می یابد که در هر مرحله میتواند به شکل گیری نتیجه ای نو ظهور بیانجامد.
پرورش آفرینشگری در طراحی معماری:
گام نخست تلاش برای حفظ توانایی های بالفعل انهاست که لازم است پیش از
مرحله ارتقا توانایی انها صورت پذیرد بر این اساس گامهای موثر در پرورش افرینشگری عبارتند از:
خود شکوفایی:
در این مرحله اساتید میکوشند تا با تکیه بر شیوه های موثر موجبات بروز قابلیتهای موجود در دانشجویان رافراهم اورند. در پایان این برنامه دانشجویان احساس میکنند که خود را دوباره در جریان طراحی معماری یافته اند
اعتماد به خود:
در این رویکرد به معنای پذیرش اگاهی خود به عنوان منبعی برای اغاز طراحی است در این تمرین اساتید و مربیان مربوط میکوشند در دانشجو احساسی از خود بسندگی ایجاد نمایند و در نتیجه دانشجو و هنر آموز به خود اجازه دهد در هر یک از مراحل طراحی بسته به دانش وبینش خود فرایند طراحی را به پیش برد
پذیرا بودن تجربه:
تجربه پذیری و استفاده از تجربیات بدست امده همواره میتواند
باعث افزایش قابلیت افرینشگری افراد گردد. در نگاه اولیه پذیرا بودن تجربه امری بدیهی و آشکار به نظر میرسد در حالی که موضوع بحث قدری از این سطح ساده انگارانه فراتر میرود.
آموزش مقتضی:
یکیاز مهمترین اقداماتی که به وسیله ی مربیان برای پرورش افرینشگری به انجام میرسد انتخاب موضوع فعالیت متناسب با نیازهای هنر جو
میباشد. در این مرحله استاد به کمک اطلاعاتی که از دانشجوی خود دارد میکوشد تا در تمرینی فراگیر با استفاده ی صحیح از دانسته ها وتوانایی های او به جبران نادانسته ها و ناتوانی هایش بپردازد.
آموزش خلاق:
خلاقیت در اموزش و اموزش خلاق از مهمترین ارکان پرورش افرینشگری و ایجاد خلاقیت در دانشجویان به شمار میآید. خلاقیت در اموزش معماری از مربی اغاز میشود. از استاد انتظار میرود تا با طراحی وتمرین های کار امد و خلاق زمینه ی افرینشگری را در دانشجویان ایجاد نماید تمرین ها متناسب با نیاز دانشجویان و در مکان تولید میشود زیرا هیچ نسخه ی از پیش اماده ای در زمینه ی اموزش و پرورش خلاق وجود ندارد.
نتیجه گیری
خلاقیت محور آفرینشگری ست افرینشی که موجب شکل گیری یک اثر جدید زیبا ومطلوب معماری میگردد هر چند نو اوری در برپایی یک بنای معماری دقیقا مساوی با ارزشمند بودن بنای ساخته شده نمی باشد .تعاریف معتبری که از خلاقیت و افرینشگری ارائه شده است را میتوان بر اساس نوع رویکرد ونتایج عملی انها در چهار گروه اصلی تقسیم کرد که برای استفاده از اموزه های هر یک ا ز انها لازم
است تمهیداتی خاص در نظر گرفته شود
۱)آفرینشگری با محوریت شخص خلاق:
۲)آفرینشگری با محوریت فرایند ذهنی:
۳)آفرینشگری با محوریت محیط:
۴)آفرینشگری با محوریت انجام عمل :
افرینشگری فرایندی ست که یک ایده ی خلاقانه در ان به پدیده ای بدیع و نو ظهور تبدیل میگردد.
پرورش افرینشگری تلاشی است برای حفظ قابلیتهای موجود در ا فراد و استفاده ا بهینه از انها که به سادگی به افزایش خلاقیت و ابتکا ر در دانشجویان منجر شود. در رویکردهای جدید پرورش آفرینشگری این مهم از ارتباط بین فردی به ارتباط میان گروهی ارتقا مییابد اساتید در این روش ها با تشکیل گروههای کاری در کارگاه
معماری میکوشند تا با استفاده از تعامل میان قابلیت های افراد مختلف انها را در جهت اموختن از یکدیگر هدایت نمایند
فهرست منابع:
ادواردز بتی طراحی با سمت راست مغز ترجمه عربعلی شورجه انتشارات عفاف
دهخدا علی اکبر لغت نامه دهخدا گرد اوری دکتر محمد معین انتشارات دانشگاه تهران
مصاحب غلامحسین دایره المعارف فارسی انتشارات فرانکلین تهران
تلر جورج اف هنر وعلم خلاقیت مرکز نشر دانشگاه شیراز
انتونیادس انتونی سی بوطیقای معماری ترجمه احمد رضا ای انتشارات سروش تهران
بوهم دیوید درباره خلاقیت ترجمه محمد علی حسین نژاد نشر ساقی تهران
