جای خالی برنامه‌ریزی در شهر آفتاب / نمایشگاه کتاب هنوز آماده نیست!
امسال بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در مجموعه شهر آفتاب برگزار می‌شود. نمایشگاه کتاب و این مجموعه که اختصاصاً برای برپایی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران ساخته شده است، همزمان با هم در روز ۱۴ اردیبهشت افتتاح خواهند شد.
باین همزمانی می‌توانست اتفاق خوشایندی باشد و ناشران و مخاطبان کتاب هم می‌توانستند با خیال راحت از اینکه نمایشگاه کتاب، سرانجام محلی برای خود پیدا کرده و بعد از سال‌ها به یک استقرار نسبی رسیده است خوشحال باشند، اگر که شهر آفتاب به طور کامل به مرحله بهره‌برداری رسیده و همه چیز در آن برای برپایی نمایشگاهی به بزرگ نمایشگاه بین‌المللی کتاب آماده بود. اما تصمیم‌گیری‌های عجولانه و بی‌برنامه و مدیریت غیردقیق پروژه شهر آفتاب و نمایشگاه کتاب باعث شده است وجوه مثبت این اقدام کمرنگ شود.
تعجیل برای چه؟!
ساخت مکان مناسبی برای استقرار نمایشگاه‌های بین‌المللی و انتقال تمام نمایشگاه‌ها به آن در شهری مانند تهران، کار کلان و بزرگ‌مقیاسی است که نیازمند یک برنامه‌ریزی و مدیریت توانمند و حساب‌شده‌ای است که البته زمان‌بر هم هست. اما در این مورد نیز مانند بسیاری دیگر از پروژه‌های عمرانی شهری و کشوری شاهد تعجیل عجیبی برای افتتاح و راه‌اندازی پروژه هستیم.
کلیات طرح احداث نمایشگاه شهر آفتاب در سال ۸۵ در شورای شهر تهران به تصویب رسید و پس‌از بازبینی‌های مکرر، از سال ۹۰ عملیات اجرایی آن به معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران واگذار شد. بنا به گفته محمدباقر قالیباف شهردار تهران، تاکنون برای اجرای فاز اول این طرح، هزار میلیارد بودجه صرف شده است. با این حال اخبار رسیده حاکی از این است که گرچه تنها سه روز تا افتتاح پروژه باقی است اما کارگران هنوز چند شیفته مشغول بهسازی و آماده‌سازی فضای نمایشگاه هستند و طبق گفته‌های احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران، گویی هنوز دستگاه‌های دیگر همچون اداره آب و برق و … پای کار نیامده و باید بیایند!
حال مسئله اینجاست که چرا افتتاح پروژه‌ای با چنین وسعت و چنین اهمیتی، تا این حد از برنامه‌ریزی به دور است؟! چرا در حالیکه هنوز این مکان به مرحله لازم برای بهره‌برداری نرسیده است، برای افتتاحش، آن هم همزمان با نمایشگاه بزرگی مانند نمایشگاه کتاب تعجیل می‌شود؟! مسئله‌ای که هم مدیریت شهری، اعم از شهرداری و شورای شهر و هم مسئولین برپایی نمایشگاه کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد باید پاسخ‌گوی آن باشند.
غرفه‌داران، هنوز غرفه ندارند!
به‌رغم اینکه تاکنون دو تاریخ، یعنی هفتم و دهم اردیبهشت ماه برای تحویل غرفه به ناشران وعده داده شده است اما متأسفانه تا امروز که دوازدهم اردیبهشت است و تا آغاز به کار نمایشگاه تنها دو روز باقی مانده، ناشران هنوز غرفه‌هایشان را تحویل نگرفته‌اند.
این در حالی‌ست که سال‌های گذشته گرچه یک روال مشخصی برای تحویل غرفه‌ها وجود نداشته است اما معمولاً یک هفته مانده به افتتاح نمایشگاه، غرفه‌ها برای ناشران مشخص شده بود. حال این تأخیر در ارائه غرفه‌ها برای ناشران بسیار دردسرساز خواهد بود.
به گفته حدادی، از انتشارات میراث اهل قلم، تحویل به موقع غرفه برای ناشر به‌ویژه برای آن‌ها که غرفه‌سازی دارند، بسیار مهم است؛ چرا که طراحی غرفه و اجرای آن از تغییر رنگ گرفته تا قفسه‌سازی برای کتاب‌ها کار زمان‌بری است و دست‌ِکم سه تا چهار روز وقت نیاز دارد و اگر غرفه به موقع تحویل داده نشود، ناشران برای غرفه‌سازی خود به شدت به مشکل برمی‌خورند.
بعلاوه این تأخیر می‌تواند مشکلات زیادی برای جابجایی بار کتاب‌ها به نمایشگاه در پی داشته باشد. بنا به اظهارات حدادی، تنها برای سالن عمومی ۱۵۰۰ ناشر ثبت‌نام کرده‌اند. اگر فرض بگیریم هر کدام از ناشرها طبق روال قانونی ۴۰ کتاب و از هر کدام کتاب‌ها ۵۰ نسخه در غرفه داشته باشند، کل کتاب‌های سالن عمومی حداقل به ۳۰ میلیون نسخه می‌رسد و هر ناشری برای حمل کتاب‌هایش به نمایشگاه یک ماشین باربری باید بکار بگیرد؛ حال حساب کنید اگر همین فردا یعنی دو روز مانده به افتتاح نمایشگاه غرفه‌ها را تحویل دهند، اتوبان خلیج فارس و خیابان‌ها و بزرگراه‌های تهران که به این اتوبان منتهی می‌شود و به طور معمول، ترافیک روزانه کمی هم ندارند، ناگهان با چه حجم ترافیکی روبه‌رو خواهد شد!
اما مشکلات ناشرها به این موضوع خلاصه نمی‌شود. سال‌های پیش بانک صادرات غیر از ارائه بن‌های تخفیف مختلف، برای غرفه‌داران افتتاح حساب می‌کرد و کارت‌خوان‌های غرفه‌داران را پشتیبانی می‌نمود. اما امسال همه این امور به بانک شهر محول شده است، بدون آنکه علت و ضرورت این کار شرح داده شود.
بعلاوه به گفته حدادی، از یک طرف به غرفه‌داران گفته شده بود خودشان باید برای افتتاح حساب در بانک شهر اقدام کنند، از طرف دیگر گفته می‌شود که بانک شهر برای تمام ناشران غرفه‌دار، یک حساب مجازی باز می‌کند؛ در هر صورت مشکل اینجاست که تا همین امروز هنوز معلوم نیست بالاخره وضعیت حساب‌ها و کارت‌خوان‌های نمایشگاه چه خواهد شد.
باز هم کاهش تعداد مخاطبان کتاب
در اکثر کشورها، اغلب نمایشگاه‌های بین‌المللی که به فضایی بزرگ و تخصصی نیاز دارند، یا خارج از شهر یا در حومه شهر مستقر می‌شوند اما در عوض برای جذب مخاطب به این نمایشگاه‌ها، معمولاً اقدامات زیادی از جمله تبلیغات گسترده و اعطای تسهیلات و یارانه‌های مختلف به مخاطبان صورت می‌گیرد.
انتقال نمایشگاه کتاب به شهر آفتاب هم اتفاق عجیبی نیست اما یکی دیگر از مسائل نمایشگاه امسال و نگرانی عمده ناشران این است که به خاطر دوری آن از شهر، دسترسی‌پذیری کمتر و سخت‌تر آن نسبت به سال‌های گذشته و یا بخاطر جدید بودن مکان و مسیری که باید طی شود، احتمالاً مخاطبان نمایشگاه ریزش خواهند داشت.
به گفته حدادی برای تشویق و ترغیب مردم به بازدید و خرید از نمایشگاه، باید سرمایه‌گذاری می‌شد که نشده است؛ «امسال مانند هر سال فقط بن‌های دانشجویی و دانش‌آموزی و طلبگی می‌دهند و هیچ تسهیلات و یارانه جدیدی در نظر گرفته نشده است که یک دانشجو را ترغیب کند این مسیر طولانی تا شهر آفتاب را برود و کتابش را از آنجا خریداری کند؛ هیچ تضمینی برای این وجود ندارد که آن ۵ میلیون نفری که گفته می‌شود مخاطب نمایشگاه کتاب هستند، ریزش پیدا نکند».
بسیاری از ناشران و کتاب‌دوستان معتقدند در بین عناصر و اقلام فرهنگی، کتاب از مهجورترین و مغفول‌ترین‌هاست؛ و حال این اتفاق، یعنی برگزاری نمایشگاه کتاب در چنین وضعیت آشفته و با چنین ضعف مدیریتی‌ای می‌تواند وضعیت ناگوار و ناخوشایند کتاب و کتاب‌خوانی را در مهم‌ترین رویداد سال برای ناشران و مخاطبان کتاب بدتر کند.
