مبانی نظری
گردشگری
- انواع گردشگری
- رویکردهای گردشگری
- فرایند طرح های گردشگری
- مولفه های گردشگری
- زیست محیطی
- فرهنگی – اجتماعی
- اقتصادی
- مدیریتی و سیاستی
منطقه آزاد تجاری
انواع مناطق آزاد تجاری
جهانی سازی و هویت در عصر جهانی شدن
توسعه پایدار
- پایداری
- توسعه
- توسعه پایدار
- اهداف توسعه پایدار
- مقیاس بین المللی
- مقیاس ملی
- مقیاس محلی
- توسعه پایدار شهری
- پیشینه معماری پایدار
معماری بیونیک
الگوهای طبیعی
الگو شناسی گونه های دریایی و مرجانی در راستای دستیابی به الگوی طراحی
گردشگری
طبیعت گردی به عنوان مفهومی که بر پایه ایده آل های حفاظت محیط زیست و توسعه پایدار استوار است، رواج جهانی دارد.اکوتورسیم سفری تجربی است که پیش از هر چیز به گردشگران کمک می کند که درک بهتری از زیستگاه های بی همتای طبیعی و فرهنگی در جاهای گوناگون جهان داشته باشد.
اکوتوریسم از سال ۱۹۹۰به عنوان واسطه ایی برای توسعه پایدار، توسط سازمان های غیر دولتی، کارشناسان توسعه و مراکز دانشگاهی مطرح شد و مورد مطالعه قرار گرفت. در سال ۱۹۹۶ جامعه جهانی اکو توریسم ،این تعریف را برای اکوتوریسم ارائه کرد:
“سفری مسئولانه در محیط زیست است که به منظور لذت بردن از مناطق نسبتا بکر طبیعی (و هر گونه ویژگی فرهنگی موجود در منطقه از گذشته و حال ) ترتیب داده می شود و سبب حفظ محیط زیست می شود.”
در طول این سفر ، گردشگران کمترین تاثیرات منفی را بر منابع طبیعی می گذراند و مردم بومی در سود حاصل از فعالیت های اجتماعی- اقتصادی شریک می شوند.هدف گردشگری، رسیدن به توسعه ی پایدار است: بنابر این برنامه ریزی ها در توسعه ی زیر ساخت های گردشگری و فیالیت هایی که در پی آن انجام می شوند، می بایست بر اساس شاخص های پایداری زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی صورت گیرد.از این رو ضروزیست تا رابطه صحیحی بین ویژگی های گردشگری و توسعه پایدار از یکسو و اصول معماری منظر از سوی دیگر برای دستیابی به معیارهای مکان یابی پایگاه گردشگری برقرار کرد.ویژگی های گردشگری را می توان در مورد زیر خلاصه کرد.
به حفاظت تنوع زیستی کمک می کند.
سبب رفاه جوامع محلی می شود.
شامل برنامه های آموزشی است.
گردشگران و دست اندرکاران گردشگری در آن عملکردی مسئولانه دارد.
کمترین مقدار ممکن از منابع تجدید ناپذیر را مصرف می کند.
بر پایه مشارکت ، مالکیت و ایجاد فرصت اقتصادی برای مردم محلی استوار است.
تعریف مناظر فرهنگی
در تعریف مشترک کنوانسیون میراث فرهنگی به همراه یونسکو در سال ۲۰۰۶ میلادی از مناظر فرهنگی، سرزمین یا ناحیه ایی است که تعامل انسان وطبیعت را به نمایش بگذارد.در این تعریف محوطه های تاریخی_طبیعی واجد ارزش های تاریخی،زیباشناسی،مردم شناسی،یا قوم شناسی و…در جهان وجود دارندکه در برگیرنده طیف متنوعی از نمودهای تعامل بین انسان و طبیعت پیرامونش هستند. این مناضر،نشان دهنده تکامل اجتماع بشری و سکونتگاه های آنها در طول زمان هستند.تکاملی که تحت تاثیر تغییر و تحول مداوم محیط طبیعی و همچنین نیروهای متوالی اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی (درونی و بیرونی) قرار می گیرد.(IannoneT2002)این مناظر،قرون گذشته محوطه های تاریخی _طبیعی را به اعصار آینده پیوند می دهد.
انتخاب این مناظر بر اساس ویژگی های خاص منطقه جغرافیایی_فرهنگی آنها ودارا بودن توانایی برای نمایش عناصر فرهنگی آنها و دارا بودن توانایی برای نمایش عناصر فرهنگی موجود در ایشان صورت می گیرد.
معیارهای ده گانه ایی نیز از تلفیق شش معیار فرهنگی با ارزش جهانی و استثنایی معرفی شده است.بر این مبنا کمیته میراث فرهنگی ، منطقه، یا ناحیه ایی را دارای ارزش جهانی می داندکه یک یا چند مورد از معیارهای زیر را داشته باشد:
نشان دهنده شاهکاری بی نظیر حاصل از هوش خلاق بشری
دارا بودن یک یا، حداقل چند مدرک استثنایی برای فرهنگ سنتی یا تمدن زنده از میان رفته
داشتن نمونه های منحص به فرد مبین مراحل اصلی تاریخچه زمین یا زمین ریخت ویژه یا عوارض جغرافیایی نقش دارد.
داشتن نمونه ایی برجسته از سکونتگاه های سنتی، کاربری سرزمین، یا مناطق دریایی که نشان دهنده فرهنگ، یا تعامل انسان با محیط پیرامونش می باشد.
شامل پدیده های طبیعی عالی، یا نواحی طبیعی زیبا و استثنایی و با اهمیت از نظر زیبایی شناسی باشد.
توسعه پایدار
تعاریف و مفاهیم پایه
پایداری: دهخدا پایداری را به معنای “بادوام و ماندتی”می داند(دهخدا،ج۴،ص۵۴۱۱)
توسعه: “توسعه”را می توان تکامل سطح زندگی و رسبدن به شرایط آرمانی در حوزه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی دانست که تحقق مفاهیم آزادی،عدالت،پویایی اجتماعی،توسعه انسانی و رشد اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی را به همراه می آورد.
همچنین توسعه را کشف روش های دستیابی به حرکتی تکاملی به شمار می آورند که پدیده های اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی را متعادل و متوازن می سازد وشرایط نوین را برای پویایی اجتماعی،اقتصادی و تحقق عدالت اجتماعی فراهم کند.(زاهدی اصل،۱۳۸۱،ص۵)
برخلاف پیشرفت که حرکت به سمتی تازه را القا می کند،توسعه نوعی انطباق پذیری با چیزی که هم اکنون موجود است و استمرار در تحول که آن را هویت می نامند، را القا می کتد و لذا از مفهوم پیشرفت متمایز می شود.(مارک هنری،۱۳۷۴،ص۷۷)از این جهت رفاه اجتماعی پیش نیاز توسعه به حساب می آید که می بایستی به وسیله ارگان های دولتی و نهادهای اجتماعی تکوین یابد(نظام رفاه و تامین اجتماعی،۱۳۷۸،ص۱۱) تا توسعه پایدار در راستای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و مدنی را حاصل گرداند.
توسعه پایدار
مفهوم پایداری متقاضی موازنه دقیق بین نیازهای اجباری امروز و نیازهای فردا بین انگیزه های خصوصی و اقدامات عمومی در تنگنای حرص و ترحم اجتماعی افراد و همدردی اجتماعی می باشد(محمودی نژاد،۱۳۸۵،ص۴۰).
از جمله تعاریفی که در توسعه پایدار استفاده می شود تعریفی است که در اجلاس ژنو،مطرح گردید که بر این اصول استوار است:
-در توسعه پایدار انسان مرکز توجه است، انسان های هماهنگ با طبیعت سزاوار حیاتی توام با سلامت و سازندگی است.
– توسعه حقی است که باید به صورت مساوی نسل های کنونی و آینده را پوشش دهد.
– حفاظت از محیط بخش جدا نشدنی از توسعه است و نمی تواند به صورت جداگانه بررسی شود.
به طور کلی مفاهیم توسعه پایدار در سه حیطه دارای مضامین عمیقی است:
پایداری محیطی _ پایداری اقتصادی _ پایداری اجتماعی
مدل های توسعه پایدار
– مردم می بایستی در مرکز توجه قرار گیرند. حفاظت از محیط زیست جنبه حیاتی دارد ولی به تنهایی هدف نیست بلکه مانند رشد اقتصادی تنها یک وسیله است.
– مدل های توسعه می بایستی بر اساس فناوری سازگار با محیط زیست باشد.
– بایستی بر انگیزه قوی ارزش درست محیط زیسترا در تمام فرایند های تصمیم گیری انعکاس داد.
– مدل های توسعه پایدار می بایستی مبتنی بر زمینه سازی مشارکت همگانی واتفات به وضع جامعه باشد.
بر اساس کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه، موضوعات اساسی جامعه شامل “جمعیت و توسعه، امنیت غذایی، تنوع حیات گونه ها و محیط زیست ،انرژی، صنعت چالش های شهری”می گردد.
اهداف توسعه پایدار
– مقیاس بین اللمللی: در این مقیاس، مسایل مختلفی مطرح است که در راس آنها ، رکود اقتصادی و تخریب محیط زیست در مقیاس کلان قرار دارند.در مقیاس کلان توسعه پایدار باید نیازهای ذیل را پاسخ دهد. بدیهی است نیل به این اهداف به موقعیت های اقتصادی شهر ومنطقه وابسته است:
عدالت اجتماعی ، نیازهای اساسی انسان، تمهیدات زیست محیطی.
مقیاس ملی: درمقیاس ملی ،توسعه پایدارکلان شهرها وشهرهای بزرگ عمده ترین محور بحث ها است. بدیهی است که هرشهر،کلان شهر ومنطقه شهری نیاز به تدوین راهبردهای محلی خود برای توسعه شهری پایدارداردتا پاسخگوی شرایط زیست محیطی ،سیستم های اقتصادی ،اجتماعی خود باشد.
پیش فرض هایی برای توسعه پایدار شهری:
براین اساس توسعه پایدار شهری در تکوین مفاهیم زیر جنبه کارآمدی به خود می گیرد:
- بسترسازی عدالت اجتماعی وشهروندی
- بسترسازی مشارکت شهروندی وهمبستگی اجتماعی
- بسترسازی تقویت بنیان نهادهای اجتماعی وبنیان خانوادگی
- رویکرد استراتژیک بر پدیداری توسعه پایدار شهری
- گسترش آداب وفرهنگ شهرنشینی
- مساعدت وسازماندهی ارگانهای دولتی وخصوصی
- کارآمد سازی سیاست ها وبرنامه های سیاست گذاری درحوزه کلان شهری
- گسترش حقوق شهروندی وبهینه سازی مناسبات مدنی
طراحی شهری پایدار
واتسن نیز در مقاله طراحی پایدار در دستیابی به طراحی شهری پایداررا اینگونه توصیف می کند:
- تنوع زیستی ویکپارچگی محیطی را حفظ می کند
- درسالم بودن هوا آب وخاک مشارکت می کند.
- طراحی یکپارچه که در طراحی وساخت ،شرایط اقلیم منطقه ای را انعکاس می دهد.
- اثرات نا مناسب کاربردهای انسانی را کاهش می دهد.
اجزای رفاه اجتماعی
- رفاه اجتماعی :اساسا زمینه ساز تامین اجتماعی را میتوان به بیمه های اجتماعی نسبت داد.
- تامین اشتغال : کارواشتغال نیز جزو یکی ازحق های بشری محسوب می شود واز این رو ماده ۲۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر وماده ۶ میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی به آن اشاره می کند.
- آموزش وپرورش:اعلامیه جقوق بشر در ماده ۲۶ خود به حق آموزش و پرورش اشاره می کند.
- بهداشت: ماده۲۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده ۱۲ میثاق بین اللملی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر حق بر خورداریاز سلامت و تمتع از بالاترین سطح بهداشت و سلامت جسمی و روحی ممکن الحصول تصریح می کند.
- مسکن: ماده ۱۲اعلامیه حقوق بشر و ماده ۱۱ میثاق بین اللملی حقوق اقتصادی معطوف به مصونیت و امنیت مسکن از تعرض و حق برخورداری از مسکن مناسب است.
اصول منظر
منظر پدیده ایی عینی ، ذهنی، پویا و نسبی است که محصول تعامل انسان با محیط و جامعه با تاریخ است.
(عسگرزاده،۱۳۸۶،ص۴).از این رو اصول پایداری منظر و در رابطه با آن پایداری اکوسیستم ها و به ویژه دریاها، رودخانه ها و جنگل های طبیعی مستلزم نمودهایی از محیط،اجتماع و اقتصاد است و دارای اهداف زیبایی شناسه، فرهنگی و عملکردی می باشدکه در این مرحله بااستناد به مطالعات انجام شده به بررسی اصول زیر می پردازیم:
اصول حفاظتی _ اصل بوم شناختی یا اکولوژیکی :
حفظ تنوع گونه ایی و پیچیدگی ساختار
- حفظ گونه های گیاهی بومی، بدون ایجاد تغییر در زیستگاهشان و نیز ارائه طرح کاشت
- حفظ توالی اکولوژیک ، با تئجه به اینکه محیط شهری تاثیر منفی بر روند طبیعی توالی اکولوژیک دارد، ایجاد محیط هایی با ساختار اکوسیستم های طبیعی ، امکان حفظ توالی را میسر می کند.
- کنترل تاثیرات متقابل دو بخش بر یکدیگر، استقرار فضاهای انسان ساز با فاصله مناسب از زیست گاه طبیعی.
- توجه به اقلیم منطقه و حفظ انرژی.
- توجه به شرایط آسایش و اقلیم*استفاده از خرده اقلیم ها * استفاده از توپوگرافی برای کنترل شرایط اقلیمی* استفاده از پوشش گیاهی جهت کنترل تابش و جریان باد
اصول توسعه
- اصول طرح کاشت وطراحی منظر
- استفاده ازگیاهان بومی وتوجه به نیازهای زیستگاهی گونه های جدید سازگاری شرایط اقلیمی ، خاک.
- استفاده ازگیاهان پایا ومقاوم شرایط نامساعد.
- استفاده از گونه های گیاهی که دارای ارزش بصری یا جاذب پرندگان وحیوانات هستند.
- کاشت درختان درامتداد خطوط توپوگرافی برای سازگاری با شکل زمین.
- ایجاد فضای متراکم گیاهی وفضای باز بیشه مانند برای شبیه سازی ساختار جنگل طبیعی .
- طراحی منظر جنگل با تنوع گونه وسن.
- استفاده ازاشکال طبیعی وغیر هندسی درنحوه ی کاشت.
- تکرارکاشت گونه ها به طور گروهی.
- ایجاد زیستگاه حیات وحش.
- آماده سازی مناسب خاک قبل ازکاشت.
- استفاده از روشهای مناسب آبیاری ونگهداری مناسب منظر.
اصل اجتماعی
- تضمین قطعی دررفع نیازهای اصلی.
- رفع نیازها وتامین رفاه حال وآینده بر مبنای اصل برابری بین نسل ها ،شناخت نیازها ،ترجیهات مردمی.
- – امکانات زندگی با ملاحظات محیط زیستی .
اصل اقتصادی
- اقتصاد با حساسیت بوم شناختی.
- نظام مبتنی بر ارزش (اقتصاددانان سبز،اقتصادرا وسیله نه هدف درجهت نیل به توسعه پایدار می دانند.)
- نظام عادلانه ،تاکید براقتصاد محلی.
- تنوع وپیچیدگی.
- ارزش نهادن به استفاده کنندگان.
- بهره وری.
- تخصیص منابع حمایت کننده پایدار.
- تامین منابع مالی ،آبی ومنابع دیگر ازجمله تخصیص بانک نهال دائمی درمنطقه میتواند درایجاد اقتصاد پایدار درمنطقه نقش بسزایی را ایفا کند.
- کم کردن اتلاف مواد(بازیافت ،تبدیل واستفاده مجدد)
- کم کردن میزان وهزینه نگهداری : استفاده ازگیاهان بومی
