محوطه سازي

گروه مهندسین ایران معماری با مدیریت آرشیتکت آرتورامید آذری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵

انواع شرکت و قرارداد:

تعریف شرکت و انواع شرکتها:

شرکت عبارت است از مالکیت حقوقی چند نفر (شخص حقیقی ) بر یک شیء .

شرکتها به دو دسته تقسیم می شوند: اجباری و اختیاری

۱  -شرکت اجباری : از اجتماع مالکین بطور غیر ارادی  مانند ارث حاصل می شود.

۲  -شرکت اختیاری : در نتیجه ارادهء چند نفر بطور اختیاری یا شراکت مالی چند نفر حاصل می شود .

شخص حقیقی : هر فرد که دارای هویت مشخص باشد ( دارای شناسنامه باشد ) و از نظر قوانین کشوری دارای سّن قانونی برای انجام معاملات و دریافت پروانهء کسب و اشتغال باشد.

شخص حقوقی : هر نهاد ، سازمان ، ارگان ، شرکت یا هر مجموعهء سازمانی که از نظر قانون کشوری ، متشکل از چند شخص حقیقی برای انجام کاری منطبق با قوانین ودر راستای مصلحت هر کشور باشد ، شخص حقوقی نامیده میشود. در این نهادها ، اشخاص حقیقی عضو، هویت مستقل ندارند.

شرکت ها انواع مختلفی دارند که خصوصیات بعضی از آنها در زیر آورده شده است :

الف – شرکت سهامی:

شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام ، محدود به مبلغ اسمی سهام هریک از آنهاست. شرکت سهامی به دو نوع عام و خاص تقسیم می شود و دارای خصوصیات زیر میباشند:

۱- هیئت مدیره از طرف اکثریت سهامداران انتخاب شده و مسئول انجام امور جاری میباشند. این افراد ممکن است از شرکت حقوق دریافت کنند. بمنظور کنترل فعالیت اعضای هیئت مدیره و رعایت مواد اساسنامه نیز بازرسینی بصورت سالانه انتخاب میشوند ولی در هر صورت مجمع عمومی مرجع تصمیم گیری شرکتهای سهامی میباشد.

۲- سود و زیان ، متوجه همهء سهامداران و به نسبت تعداد سهام آنها در شرکت میباشد.

۳- ورشکستگی شرکت بمعنای ورشکستگی سهام داران و بالعکس نمی باشد.

۴- عمر شرکت محدود به عمر سهامداران نمی باشد.

۵- انتقال سهام و جذب سرمایه از طریق فروش سهام با افزایش قیمت سهام به سهولت انجام میگیرد.

۶- مالیات بردرآمد شرکت به اشخاص حقوقی و سهامداران بعنوان اشخاص حقیقی، درهنگام تقسیم سود سهام تعلق میگیرد.

تبصره – شرکت سهامی ، شرکت بازرگانی محسوب می شود حتی اگر موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد. تعداد شرکاء نباید کمتر از سه نفر باشد.

– شرکت سهامی عام:

شرکتهائی که به منظور تجمیع سرمایهء تعداد افراد زیادی تشکیل شده و معمولاً از نوع شرکتهای سرمایه ای اند و  مؤسسین آنها قسمتی از سرمایه شرکت را از راه فروش سهام  به مردم تامین می کنند ، شرکت سهامی عام  نامیده  میشوند.

– شرکت سهامی خاص:

شرکتهائی که تمام سرمایه آنها در موقع تأسیس منحصراً توسط مؤسسین آن تأمین گردیده است، شرکت سهامی خاص نامیده می شوند. در این شرکتها ، سهامداران معیّن و خاص هستند و انتقال سهم بدون موافقت دیگر سهامداران امکان ندارد و اغلب برای انجام کارهای اجرایی و پروژه های عمرانی تشکیل می شوند.

تبصره – در شرکتهای  سهامی عام، عبارت “شرکت سهامی عام” و در شرکتهای  سهامی خاص، عبارت “شرکت سهامی خاص” باید قبل از نام شرکت یا بعد از آن بدون فاصله با نام شرکت در کلیه اوراق و اطلاعیه ها و آگهی های شرکت به طور روشن و خط خوانا قید شود.

تبصره – درموقع تأسیس ، سرمایهء شرکتهای سهامی عام از پنج میلیون ریال و سرمایهء شرکتهای سهامی خاص از یک میلیون ریال نباید کمتر باشد.

–  مدارک لازم جهت تأسیس و ثبت شرکتهای سهامی خاص :

برای تأسیس و ثبت شرکتهای سهامی خاص ، مدارک زیر مورد نیاز می باشد:

الف) تقاضا نامهء ثبت شرکت : توسط مؤسسین شرکت ، با مشخص بودن نوع شرکت مورد تقاضا به اداره ثبت شرکتها تسلیم میشود.

ب) اظهارنامه : که باید به امضاء کلیه مؤسیسن رسیده باشد و موضوعات زیر مخصوصاً در آن ذکر شده باشد:

–       نام شرکت که باید حتماً ایرانی بوده و قبلاً سابقهء ثبت نداشته باشد.

–       هویت کامل مؤسیسن و آدرس کامل محل کار و محل سکونت آنان

–       موضوع شرکت که باید مرتبط با فعالیت های ساختمانی باشد.

–       مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیرنقد آن به تفکیک ( قسمت نقدی نباید کمتر از ۳۵ % کل سهام باشد )

–       تعداد سهام با نام و بی نام و مبلغ اسمی آن

–    میزان تعهد هریک از مؤسسین و مبلغی که پرداخت کرده اند با تعیین شماره حساب و نام بانکی که وجوه پرداختی در آن واریز شده است.

–       مرکز اصلی شرکت که لزوماً در حوزهء شهری محل ثبت خواهد شد.

–       مدت قانونی شرکت به تقویم شمسی ( ممکن است مدت شرکت نامحدود باشد)

پ) اساسنامه شرکت (درفرم های مخصوص) که باید به امضاء کلیه سهامداران رسیده باشد و شامل موارد زیر می شود:

–       نام شرکت

–       موضوع شرکت به طور صریح

–       مدت شرکت

–       مرکز اصلی شرکت و محل شعب آن ( اگر در بدو تأسیس شعبه ای مورد نظر باشد)

–       مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیرنقد آن به تفکیک

–       تعداد سهام بی نام و با نام و مبلغ اسمی آنها

–    تعیین مبلغ پرداخت شده هر سهم و نحوه مطالبهء بقیه مبلغ اسمی هر سهم و مدتی که ظرف آن باید مطالبه شود ( در هر حال از پنج سال متجاوز نخواهد بود)

–       نحوه انتقال سهام با نام

–       نحوه انتقال سهام با نام به سهام بی نام و بالعکس

–       نحوه افزایش و کاهش سرمایه شرکت

–       مواقع و ترتیب دعوت مجامع عمومی

–       مقررات راجع به حد نصاب لازم جهت تشکیل مجامع عمومی و ترتیب اداره آنها

–       طریقه شور و اخذ و اکثریت لازم برای معتبر بودن تصمیمات مجامع عمومی

–    تعداد مدیران و طرز انتخاب و مدت مأموریت آنها و نحوه تعیین جانشین برای مدیرانی که فوت یا استعفا می کنند یا محجور یا معزول یا به جهات قانونی ممنوع می گردند.

–       تعیین وظایف و حدود اختیارات مدیران

–       قید اینکه شرکت یک بازرس خواهد داشت یا بیشتر و نحوه انتخاب و مدت مأموریت بازرس

–       تعیین آغاز و پایان سال مالی شرکت و موعد تنظیم ترازنامه و حساب سود و زیان و تسلیم آن به بازرسان و به مجمع عمومی

–       نحوه انحلال اختیاری شرکت و ترتیب تسویهء امور آن

–       نحوه تغییر اساسنامه

پ) انتخاب اولین مدیران و بازرس یا بازرسان شرکت باید در صورتجلسه ای قید و به امضاء کلیه سهامداران رسیده باشد.

ت) ذکر نام روزنامهء کثیرالانتشاری که هر گونه آگهی راجع به شرکت تا تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در آن منتشر خواهد شد.

مؤسسین شرکت نسبت به کلیه اعمال و اقداماتی که به منظور تأسیس و به ثبت رسانیدن شرکت انجام می دهند، مسئولیت تضامنی دارند.

ب – شرکت با مسئولیت محدود :

شرکت با مسئولیت محدود، شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هریک از شرکا بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت، مسئول قروض و تعهدات شرکت می باشند. معمولاً برای شرکتهای پیمانکاری و پروژه های عمرانی و مهندسان مشاور تأسیس میشود.

در اسم شرکت باید عبارت “با مسئولیت محدود” قید شود والّا آن شرکت در مقابل اشخاص ثالث شرکت تضامنی محسوب و تابع مقررات آن خواهد بود.

–    اسم شرکت نباید متضمن اسم هیچیک از شرکاء باشد، والّا شریکی که اسم او در اسم شرکت قید شده است در مقابل اشخاص ثالث ، حکم شریک ضامن در شرکت تضامنی را خواهد داشت.

–    سهم الشرکهء شرکاء نمی تواند به شکل اوراق تجارتی قابل انتقال اعم از با اسم یا بی اسم و غیره درآید. سهم الشرکه را نمی توان منتقل به غیر نمود مگر با رضایت شرکایی که لااقل سه چهارم سرمایهء شرکت متعلق به آنها بوده و اکثریت عددی نیز داشته باشند.

–       انتقال سهم الشرکه به عمل نخواهد آمد مگر به موجب سند رسمی

–    شرکت با مسئولیت محدود به وسیله یک یا چند نفر مدیر موظف یا غیر موظف که از بین شرکاء یا از خارج برای مدت محدود یا نامحدود معین می شوند، اداره می گردد.

–    مدیران شرکت کلیه اختیارات لازمه را برای نمایندگی و اداره شرکت خواهند داشت( مگر اینکه در اساسنامه به نحو دیگری مقرر شده باشد). هر قراردادی راجع به محدود کردن اختیارات مدیران که در اساسنامه به آن تصریح نشده باشد، در مقابل اشخاص ثالث باطل و کان لم یکن می باشد.

–    هریک از شرکاء به نسبت سهمی که در شرکت دارند دارای حق رأی خواهند بود مگر اینکه در اساسنامه ترتیب دیگری مقرر شده باشد.

–       در هیچ مورد اکثریت شرکاء نمی توانند شریکی را مجبور به ازدیاد سهم الشرکهء خود کنند.

–    هر تغییری راجع به اساسنامه باید بوسیلهء اکثریت عددی شرکایی که لااقل سه چهارم سرمایه را نیز دارا باشند به عمل آید مگر اینکه در اساسنامه اکثریت دیگری مقرر شده باشد.

–       شرکت با مسئولیت محدود در موارد ذیل منحل می شود:

الف- در صورت تصمیم عده ای از شرکاء که سهم الشرکهء آنها بیش از نصف سرمایهء شرکت باشد.

ب- در صورت فوت یکی از شرکاء ( اگر دراساسنامه پیش بینی شده باشد.)

پ- در صورتی که به واسطهء ضررهای وارده ، نصف سرمایه شرکت از بین رفته و یکی از شرکاء تقاضای انحلال کرده و محکمه دلائل او را موجه دیده و سایر شرکا حاضر نباشند سهمی را که در صورت انحلال به او تعلق می گیرد، پرداخته و او را ازشرکت خارج کنند.

پ – شرکت تضامنی:

شرکت تضامنی شرکتی است که تحت  اسم مخصوصی برای امورتجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی  تشکیل می شود. عمدتاً برای افزایش سرمایه است نه برای پتانسیل های تخصصی.

–    در اسم شرکت تضامنی باید عبارت “شرکت تضامنی” و لااقل اسم یک نفر از شرکاء ذکر شود. در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکاء نباشد باید بعد از اسم شریک یا شرکائی که ذکر شده است ، عبارتی از قبیل       ( و شرکا ) یا ( و برادران ) قید شود.

–       در شرکت تضامنی هیچک از شرکاء نمی تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند مگر با رضایت تمام شرکاء.

–    هیچ شریکی نمی تواند بدون رضایت سایر شرکاء (به حساب شخصی خود یا به حساب شخص ثالث) ، تجارتی از نوع تجارت شرکت نموده و یا به عنوان شریک ضامن یا شریک با مسئولیت محدود در شرکتی دیگر که نظیر آن تجارت را دارد داخل شود.

–    هر کس به عنوان شریک ضامن در شرکت تضامنی موجود، داخل شود، متضامناً با سایر شرکاء مسئول قروضی خواهد بود که شرکت قبل از ورود او داشته ، اعم از اینکه در اسم شرکت تغییری داده شده یا نشده باشد.

–       طلبکاران شخصی شرکاء حق ندارند طلب خود را از دارائی شرکت تأمین یا وصول کنند ولی میتوانند نسبت به سهمیه مدیون خود از منافع  شرکت ، سهمی را که  در صورت انحلال شرکت ممکن است  به مدیون مزبور تعلق گیرد ، پرداخته و هر اقدام قانونی که مقتضی باشد به عمل آورند.

–       مدیریت بعهدهء شرکاست و از بین آنها یکنفر بمنظور ادارهء شرکت انتخاب میشود.

–    این نوع شرکت ها غالباً برای امور بازرگانی و خرید مصالح تأسیس می شوند بنابراین تعهد افراد و ریسک پذیری آنها زیاد است لذا شرکاء باید همگی در امور شرکت دخالت مستقیم داشته باشند.

–    اگر دارایی شرکت برای پرداخت قروض و بدهی ها کافی نباشد ، هریک از شرکاء بصورت تضامنی مسئول پرداخت تمام قروض می باشد.

ت – شرکت مختلط غیر سهامی:

ترکیبی است از شرکت تضامنی و مسئولیت محدود بدینصورت که بعضی از شرکاء مسئولیت تضامنی دارند و اداره و مدیریت شرکت را بعهده میگیرند و بعضی از شرکاء با مسئولیت محدود ، نقشی در مدیریت نداشته و بیشتر به امور تخصصی و غیر مدیریتی می پردازند.

از مزایای این گونه شرکت ها اینست که شرکای ضامن ، می توانند با مسئولیت محدود برای شرکای جدید جذب سرمایه و اعتبار نمایند . در هریک از انواع شرکت های تضامنی ، مسئولیت محدود و مختلط ، انتقال مالکیت سرمایهء یک شرکت به غیر، بدون اجازهء شرکاء میسّر نمیباشد و در صورت فوت یکی از شرکاء ، شرکای دیگرسهم وی را خریداری می نمایند.

ث – شرکت مختلط سهامی:

شرکتی است که تحت نام خاصی ، بین کلیهء شرکای سهامی و یک یا چند نفر شریک و ضامن تشکیل میشود. سرمایهء شرکای سهامی ، بصورت سهام است و مسئولیت آنها به میزان سهامشان. سرمایهء شرکای ضامن بصورت غیر سهامی است و در مقابل دیون و تعهدات ، مسئولیت تضامنی دارند. البته مدیریت شرکت ( مدیر و شریک ) ضامن اصلی محسوب میشود.

ج – شرکت نسبی:

این شرکت بین دو یا چند نفر تشکیل شده و مسئولیت هریک از شرکاء به نسبت سرمایه ای که در شرکت گذاشته می باشد. این شرکت شبیه شرکتهای تضامنی است با این تفاوت که مسئولیت تضامنی هر شخص به اندازهء سرمایهء وی است.

– سهام :

سهام قسمتی از سرمایه شرکت است که  مشخص کننده میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت می باشد. ورقه سهام ، سند قابل معامله ایست که ممکن است با نام یا بی نام باشد. مبلغ واقعی یک سهم ممکن است براساس شرایط اقتصادی تغییر کند. اوراق سهام متحّدالشکل و چاپی و دارای شماره ترتیب بوده و به امضاء لااقل دو نفر که به موجب مقررات اساسنامه تعیین می شوند، می رسد. در ورقه سهام نکات زیر باید قید شود :

–       نام شرکت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شرکتها

–       مبلغ سرمایهء ثبت شده و مقدار پرداخت شدهء آن

–       تعیین نوع سهم

–       مبلغ اسمی سهم و مقدار پرداخت شدهء آن به حروف و به عدد

–       تعداد سهامی که برگه ، نمایندهء آن است.

–مجامع عمومی :

مجمع عمومی شرکت ، ازاجتماع صاحبان سهام تشکیل می شود. مقررات مربوط به حضور تعداد لازم سهامداران برای تشکیل مجمع عمومی و آراء لازم جهت اتخاذ تصمیمات در اساسنامه معیّن شده است مگر در مواردی که به موجب قانون تکلیف خاصی برای آن مقرر شده باشد. مجامع عمومی به ترتیب عبارتند از:

الف- مجمع عمومی مؤسّس

ب- مجمع عمومی عادی

ج- مجمع عمومی فوق العاده

– وظایف مجمع عمومی مؤسّس به قرار زیر است:

الف- رسیدگی به گزارش مؤسسّین و تصویب آن

ب- تصویب طرح اساسنامهء شرکت و در صورت لزوم اصلاح آن

پ- انتخاب اولین مدیران، بازرس یا بازرسان شرکت

ت- تعیین روزنامهء کثیرالانتشار که هر گونه دعوت برای سهامداران تا تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در آن منتشر خواهد شد.

– مجمع عمومی عادی (سالیانه) :

مجمع عمومی عادی که بطور معمول هرسال یکبار تشکیل میشود و قاعدتأ بر اساس دعوت کتبی هیئت مدیره ، همهء اعضاء درآن شرکت میکنند ، می تواند نسبت به کلیه امور شرکت به جز آنچه که در صلاحیت مجمع عمومی مؤسّس و فوق العاده است تصمیم بگیرد.

–    در مجمع عمومی عادی حضور بیش از نصف اعضایی که حق رأی دارند ضروری است. اگر در این دعوت حدّ نصاب مذکور حاصل نشد ، مجمع برای بار دوم دعوت خواهد شد و با حضور هر عده از صاحبان سهامی که حق رأی دارند رسمیت یافته و اخذ تصمیم خواهد شد. به شرط آن که در دعوت دوم ، نتیجهء دعوت اول قید شده باشد.

–    در مجمع عمومی عادی ، تصمیمات همواره با اکثریت نصف به علاوه یک آراء حاضر در جلسهء رسمی معتبر خواهد بود مگر در مورد انتخاب هیئت مدیره و بازرسان که اکثریت نسبی، کافی خواهد بود.

–    مجمع عمومی عادی باید سالی یکبار در موقعی که در اساسنامه پیش بینی شده است برای رسیدگی به تزارنامه و حساب سود و زیان سال مالی قبل و صورت دارائی و مطالبات و دیون شرکت و صورتحساب دوره عملکرد سالیانه شرکت و رسیدگی به گزارش مدیران و بازرس و سایر امور مربوط به حسابهای مالی ، تشکیل شود.

–    در کلیه موارد دعوت صاحبان سهام برای تشکیل مجامع عمومی باید از طریق نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن منتشر می گردد به عمل آید. فاصله بین نشر دعوت نامه مجمع عمومی و تاریخ تشکیل آن حداقل ده روز و حداکثر چهل روز خواهد بود. در آگهی دعوت صاحبان سهام برای تشکیل مجمع عمومی، دستورجلسه و تاریخ و محل تشکیل مجمع با قید ساعت و نشانی کامل باید قید شود.

–    ازمهمترین وظایف مجمع عمومی، انتخاب اعضای هیئت مدیره است که معمولاً برای دو یا سه سال (طبق اساسنامه) مدیریت شرکت را بعهده میگیرند وهمچنین انتخاب بازرس یا بازرسان که سالی یکبار انجام میشود. رأی گیری بطورکتبی ومخفی انجام میشود و هیئت رئیسهء مجمع که متشکل از رئیس سنّی مجمع ، دو نفر ناظر جلسه ویکنفر منشی میباشد انتخابات را برگزار میکنند و بازرسین هم نظارت می نمایند. البته درمجامع عمومی عادی و فوق العاده ، یک یا چند نماینده هم از طرف ادارهء کاروتأمین اجتماعی حضوردارند وصحّت جلسهء مجمع را کنترل میکنند.

اعضای هیئت مدیره که قاعدتاً تعداد آنها فرد ( ۷،۵،۳ نفر) میباشد ، پس از کسب آراء ، با رأی گیری مخفی بین خود یک نفر را بعنوان رئیس ، یکنفر نایب رئیس و یکنفر خزانه دار انتخاب میکنند. همچنین هیئت مدیره یکنفر را به عنوان مدیرعامل برای انجام امور جاری شرکت از بین خود یا از بین  اعضای دیگر شرکت یا از خارج از شرکت انتخاب میکنند که معمولاً بصورت تمام وقت و با دریافت حقوق انجام وظیفه خواهد کرد.

صاحبان امضاء درشرکت ،عمدتاً رئیس هیئت مدیره بعلاوهء خزانه دار یا مدیرعامل میباشند که نام و سمت آنها باید حتماً درآگهی تأسیس ویا آگهیهای اعلام تغییرات ، به اطلاع همگان رسیده باشد.

– مجمع عمومی فوق العاده:

این مجمع برای تصمیم گیریهای خاص مانند تغییرواصلاح اساسنامه ، انحلال شرکت وتعیین اعضای هیئت تسویه ، رسیدگی به تخلفات هیئت مدیره ،عزل انفرادی یا گروهی اعضای هیئت مدیره ، ترمیم و تکمیل اعضای هیئت مدیره و نظایر آن تشکیل میشود.

شرط تشکیل این مجمع ، طبق اساسنامه ، دعوت هیئت مدیره یا بازرسان از همهء اعضای شرکت یا درخواست کتبی یک سوم سهامداران شرکت میباشد. نوبت اول آن در صورت حضور حداقل دو سوم اعضاء و نوبت دوم آن بفاصلهء ۱۵ روز، با حضور یک سوم اعضاء ، رسمیت می یابد. تصمیمات نوبت اول و دوم ، با رأی مثبت سه چهارم آرای حاضرین درآن  جلسه قابل قبول است.

– شرایط احراز صلاحیت شرکت پیمانکاری:

شرکت های پیمانکاری ( و خدمات فنی و مشاور) از نوع تخصصی است و در آنها حاکمیت سرمایه ملاک نیست بنابراین تأسیس شرکتهایی مانند: با مسئولیت محدود ، سهامی خاص ومختلط غیرسهامی برای عملیات ساختمانی و اجرای پروژه های عمرانی مناسب تر می باشد. طبق آیین نامه ، شرکتی به عنوان  پیمانکاری ، تشخیص صلاحیت و تعیین گروه و رتبه میشود که دارای شرایط زیر باشد:

۱-     به منظور اجرای عملیات ساختمانی، تأسیساتی و تجهیزاتی، طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران تأسیس شده و به ثبت رسیده باشد.

۲-     شرکت از نوع سهامی خاص بوده و کلیه سهام آن با نام باشد.

۳-     کلیه سهام آن متعلق به اشخاص حقیقی ایرانی باشد.

۴-     هیچکدام از سهامداران شرکت، در شرکت پیمانکاری دیگر سهامدار نباشند.

۵-   تعداد سهامداران و میزان سهام هریک و هیئت مدیره و مدیرعامل (که مناسب با کارآئی اعضا در شرکت برحسب تجربه و تحصیلات آنها تعیین می گردد) طبق ضوابط آئین نامه و جداول پیوست آن باشد.

۶-   کلیه سهامداران باید دارای تخصصهای مورد نیاز شرکت (مشروح در جدولهای پیوست آئین نامه) بوده و به طور تمام وقت در شرکت شاغل باشند.

۷-   اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل (به شرح مندرج در جداول پیوست آئین نامه) از میان سهامدارانی که تجربه و تحصیلات بالاتری نسبت به سایر سهامداران دارند ، انتخاب شده باشند.

۸-   شرکت یا مدیران یا شرکای آن مشمول ممنوعیت مقرردراصل ۱۴۱ قانون اساسی جمهوی اسلامی ایران و قانون منع مداخله کارکنان دولت درمعاملات دولتی مصوب دیماه ۱۳۳۷ وسایر قوانینی که چنین ممنوعیتهائی را مقررمی نماید ، نباشند.

۹-   هیچکدام از سهامداران شرکت ، درشرکتها و مؤسسات مهندسین مشاور و سازمانهائی که این قبیل خدمات را انجام   می دهند سهامدار نباشند.

۱۰-  سهامداران شرکتهای پیمانکاریی که قراردادی با دولت داشته اند و در آن زمان که سهامدار شرکت بوده اند از پیمانکار خلع ید شده باشد، تا دو سال بعد از تاریخ خلع ید نباید در شرکت متقاضی تشخیص صلاحیت، سهامدار باشند.

۱۱-  اشخاصی که به نحوی در رابطه با اجرای ماده ۴۹ قانون اساسی محکومیت یافته اند (در مدت محرومیت قانونی) در شرکت متقاضی تشخیص صلاحیت ، سهامدار نباشند.

تبصره: هر گاه شرکتی طبق آئین نامه، احراز صلاحیت نموده و گروه و رتبه آن تعیین شده باشد و یکی از شرایط  فوق را از دست دهد ، صلاحیت و گروه و رتبه آن شرکت با رعایت سایر مواد این آئین نامه ، معلّق می گردد.

–  تعیین گروه و رتبه شرکتهای پیمانکاری :

الف- تعیین گروه و رتبه شرکتهای پیمانکاری مناسب برای پروژه های کوچک و متوسط

رشته ابنیه شامل گروههای۴ , ۵

رشته سیویل شامل گروههای ۳ , ۴

ب- تعیین گروه و رتبه شرکتهای پیمانکاری متناسب با پروژه های بزرگ

رشته ابنیه شامل گروههای ۱ , ۲ , ۳

رشته سیویل شامل گروههای۱ , ۲

انواع قراردادها(پیمان ها):

پروژه های ساختمانی ، حاصل همکاری کارفرما ، مشاور و پیمانکار است که در پروژه های دولتی همهء آنها باید دارای شخصیت حقوقی (سازمان ، شرکت های مشاور و پیمانکاری) باشند و بین آنها روابط مشخص و تعریف شده ای وجود داشته باشد که معمولاً سازمان برنامه و بودجه ( معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری) قراردادهایی را بصورت تیپ برای آنها تنظیم و ارائه میکند.

قرارداد (پیمان) هایی که بین کارفرما و پیمانکار منعقد میگردد بدلیل وسعت و پیچیدگی و مبلغ از اهمیت ویژه ای برخوردارند بنابراین در صنعت ساختمان انواع مختلفی دارند که در ادامه برخی از آنها توضیح داده شده است:

۱- پیمان های با تعیین پیمانکار عمومی :

در این روش ، بین کارفرما و پیمانکار که از طریق مناقصه انتخاب میشود ، یکی از پیمان های زیر منعقد میگردد:

الف- قرارداد بر اساس قیمت واحد کار( فهرست بهایی ) ( قیمت جزء )

ب-  قرارداد بر اساس قیمت کل کار

پ-  قرارداد بر اساس متر مربع زیربنا

ت-  قرارداد بر اساس تأمین مخارج (هزینه ها) بعلاوهء حق الزحمه

۲- پیمان های امانی

۳- پیمان طرح و اجرا

۴- پیمان دستمزدی

۵- پیمان مدیریت

۶- پیمان های خاص ( گلوبال  Global)

۱– پیمان های با تعیین پیمانکار عمومی

– قرارداد بر اساس قیمت واحد کار: اکثر پیمان های دولتی منعقده با پیمانکارانی که از طریق مناقصه انتخاب میشوند ، به این روش میباشد . در این روش ، آیتم های کاری ، مشخصات و قیمت های آنها طبق واحدهای کاردر دفترچه ای بنام “فهرست بها” در رشته های ابنیه ، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات برقی ، …. توسط  سازمان برنامه و بودجه  مشخص شده و پیمانکار، مقادیرکارهایی را که انجام میدهد بصورت ماهانه درصورت وضعیت آورده و بر اساس قیمت مشخص شده در فهرست بها برای هر آیتم ، بهای کارها را بعلاوهء ضرایب تعیین شده در پیمان از کارفرما دریافت میکند.

مزایا : ۱- امکان تغییر در مقادیر کار ( حداکثر ۲۵%+_) و مشخصات مصالح و نقشه ها در حین اجرا وجود دارد.

۲- حتی اگر مقادیر کار بطور کامل مشخص نباشد ، امکان انعقاد پیمان وجود دارد.

۳- با توجه به موارد فوق ، اگر در هنگام تهیهء متره و برآورد دقت نشده باشد، اشتباهات درحین اجرای پروژه قابل                                                                                                                                                                                       اصلاح است.

معایب : ۱- قیمت نهایی اجرای پروژه ، در ابتدا مشخص نیست.

۲- هزینهء نظارت برای کنترل کیفیت و کمیت ( بررسی صورت وضعیت ها و… ) اجراء زیاد میباشد.

۳- بدلیل امکان افزایش قیمت ها ، ریسک زیادی متوجه کارفرما میباشد.

۴- مدت اجرای پروژه ممکن است افزایش یابد که موجب افزایش سه مورد بالا نیز میگردد.

–  قرارداد بر اساس قیمت کل کار(مقطوع): در این پیمان ، کارهای معینی که ممکن است شامل کل پروژه یا قسمتهایی از آن باشد، قابل اجراست. پیمانکار موظف است که اجرای پروژه را بطور دقیق و مطابق با مشخصات نقشه ها و بر اساس اسناد منضم به پیمان انجام دهد.کارفرما و پیمانکار ابتدا کلیه هزینه های اجرایی را بطور دقیق و کامل برآورد نموده و بر اساس آن اقدام به عقد پیمان مینمایند. این نوع قرارداد برای پروژه هایی که مشخصات و نقشه های آنها کامل وآماده بوده و نیاز به تغییر درمشخصات کار نباشد وهمچنین در پروژه هایی که ابهامی درمشخصات و مقدارکار وجود ندارد مناسب است. در این پیمان ، پرداخت ها بر اساس پیشرفت فیزیکی کار است و نحوهء پرداخت در اسناد پیمان مشخص شده است.مثلاً ۲۰% پس از اجرای فنداسیون ، ۲۵% پس از انجام سفتکاری ، ۱۵% بعد از انجام بخش اول تأسیسات مکانیکی و برقی ،…

مزایا : ۱- روشن و مشخص بودن قیمت نهایی اجرای پروژه و حداقل ریسک برای کارفرما

۲- پرداخت ها و مقررات مالی  پیچیده نیست لذا هزینه های نظارت کاهش می یابد.

۳- در برآورد مقادیر کارهای انجام شده نیازی به دقت وجود ندارد.

معایب : ۱- چون عقد چنین قراردادی منوط به آماده و دقیق بودن کلیهء نقشه های اجرایی است ، زمان مراحل قبل از عقد پیمان طولانی است.

۲- امکان بوجود آمدن اشکال دربه روز کردن قیمت ها ( تعدیل آحاد بها ) برای قراردادهای طولانی با توجه به تغییر قیمت ها در طول زمان اجرا و در نتیجه ریسک بالا برای پیمانکار

۳- عدم امکان تغییر مقادیر کار و مشخصات نقشه های ابلاغ شده و پرداخت ها

–  قرارداد بر اساس مترمربع زیربنا : این نوع پیمان شبیه قرارداد قیمت مقطوع میباشد با این تفاوت که کل مبلغ و میزان قطعی کار معلوم نیست و پرداختها پس از مساحی ( متراژ) کار انجام شده و بر اساس قیمت پایهء هر متر مربع محاسبه و انجام میشود. نقشه ها و مشخصات فیزیکی پروژه دقیقاً معلوم شده و منضم به اسناد پیمان است که به امضای طرفین قرارداد رسیده است. این نوع پیمان بیشتر در بخش خصوصی مورد استفاده قرار میگیرد ، البته اخیراً بسیاری از پروژه های دولتی نیز با این نوع پیمان انجام میشود.

– قرارداد بر اساس تأمین مخارج (هزینه ها) بعلاوهء حق الزحمه : این پیمان از طریق مذاکره بین کارفرما و پیمانکار انجام میگیرد و از نوع توافقی میباشد. بدلایل زیر این نوع پیمان منعقد میگردد:

۱- در صورتی که پیمانکار خاصی برای پروژه در نظر گرفته شده باشد .

۲- تهیه نقشه های اجرایی و تعیین مشخصات کامل پروژه در شروع کار امکانپذیر نباشد لذا تغییرات زیادی در حین اجرا محتمل باشد.

۳- پروژه هایی که سرعت زیاد در اجرای کار لازم باشد.

۴- پروژه هایی که تأمین اعتبار مورد نیاز آن امکانپذیر نباشد بنابراین احتمال توقف های مکرر در کار وجود داشته باشد.

۵- پروژه هایی که ماهیت اجرایی آنها قابل پیش بینی نباشد مانند بسیاری از پروژه های مرمت و بازسازی.

۶- پروژه هایی که دارای کاربری مخصوص میباشند و نیاز به اجرای ویژه دارند. چون در این نوع پیمانها بروز ابهامات برای طرفین قرارداد محتمل است لذا شفاف نمودن روابط طرفین لازم و ضروری است.

این پیمان انواع مختلفی دارد که ممکن است بر اساس شرایط پروژه ، یکی از انواع آنها بین کارفرما و پیمانکار منعقد گردد:

– هزینه بعلاوهء درصدی از مخارج

– هزینه بعلاوهء دستمزد ثابت

– هزینه بعلاوهء حق الزحمهء مشروط

۲- پیمان های امانی

معمولاً در پروژه های کوچک که نیاز به اتمام سریع آن میباشد از این نوع روش استفاده میشود. در روش امانی ، هیچ قراردادی با پیمانکار خارجی منعقد نمیشود و کارفرما مسئولیت اجرای پروژه را بعهده میگیرد. در اینصورت ، مواد و مصالح و ماشین آلات مورد نیاز را تأمین نموده و مدیریت اجرا را هم انجام میدهد.

در این نوع پیمانها ، کارفرما و پیمانکار اشخاص حقوقی هستند ولی مناقصه ای برگزار نمیگردد بنابراین در وقت و هزینه  صرفه جویی میشود و مشاور نقش کمی ایفا میکند.

در داخل دستگاه اجرایی ( کارفرما) واحدی بنام “واحد امانی” تأسیس میشود که ادارهء آن را فردی از طرف سازمان بعهده میگیرد و با سازماندهی تشکیلات کارگاه ، اقدام به عملیات اجرایی طرح مینماید.

کلیه هزینه هایی که واحد امانی میکند ، بطور مستقیم از طرف کارفرما یا دستگاه اجرایی پرداخت میشود و مدیر واحد امانی ، از هزینه های انجام شده نفعی نمی برد چون فقط از دستگاه اجرایی حقوق میگیرد.

۳- پیمان طرح و اجرا

در این روش ، کارفرما با یک قرارداد واحد ، طراحی و اجرای عملیات پروژه را بطور یکجا واگذار میکند. این روش مانند روش اول ( تعیین پیمانکار عمومی ) است با این تفاوت که پیمانکار، مسئول طراحی هم میباشد و در واقع مشاور و پیمانکار با هم ادغام شده و مسئولیت مشاور نیز بعهدهء پیمانکار است.

در این روش سرعت کار بالا میرود و بسیاری از هزینه ها کاسته شده و از اختلافاتی که معمولاً بین مشاور، پیمانکار و کارفرما رایج است ، جلوگیری میشود.

۴- پیمان دستمزدی

پیمانی است که در آن تهیهء تمام مصالح مورد نیاز پروژه بعهدهء کارفرماست و فقط اجرای عملیات به پیمانکار واگذار میشود بنابراین بابت اجرای عملیات فقط دستمرد دریافت می دارد. البته در اغلب این پیمان ها ، استخدام کارگران اعم از فنی و ساده وتهیهء ابزار، وسایل و ماشین آلات بعهدهء پیمانکار است. این پیمان در پروژه هایی که میزان و نوع مصالح نامعلوم است و امکان تغییر در آنها وجود دارد کاربرد دارد.

معایب : ۱- از نظر پیمانکار، تأخیر در تهیهء مصالح مورد نیاز توسط کارفرماست که معمولاً پیش آمده و موجب بیکاری عوامل اجرایی شده و مشکلات فراوانی را برای پیمانکاربوجود می آورد.

۲- از نظر کارفرما ، حیف و میل مصالح و لوازم تحویلی به کارگاه است چون هزینهء خرید مصالح با پیمانکار نیست لذا پیمانکار انگیزه ای برای حفاظت از آنها در کارگاه ندارد.

۳- هزینه های مربوط به بیمه های تأمین اجتماعی به میزان ۸% فقط بعهدهء کارفرماست .

مزایا : ۱- از نظر پیمانکار، میزان کم سرمایهء مورد نیاز برای انجام کار است که بهمین دلیل پیمانکاراز افزایش قیمتها ، مشکلات مالی کارفرما (تعلیق کار و بیکاری ) و مسائلی نظیر آن که به سرمایهء پیمانکارمربوط است ، آسیب نمی بیند.

۲- از نظر کارفرما ، قدرت انتخاب مصالح از نظر جنس، نوع و قیمت متناسب با اعتبارات و بودجه است که همین امر زمینهء سوء استفادهء مالی و نیز بکارگیری مصالح با کیفیت پایین توسط پیمانکار را از بین می برد.

۵- پیمان مدیریت

روشی است که در آن ، کارفرما ، شرکت ساختمانی یا شخصی را برای مدیریت پروژه تعیین میکند و برای انجام اینکار، درصدی ( بین ۸ تا ۲۰ درصد یا درصد توافقی دیگر) از هزینه های پروژه را بدلیل تخصص در مدیریت فنی ، به وی پرداخت میکند. این نوع پیمان در پروژه های خاص مناسب میباشد که موارد اجرایی در آنها تا حدودی استثنایی است و نیاز به تخصص ویژهء مدیر پروژه دارد. البته معمولاً مدیر مالی پروژه از طرف کارفرما انتخاب میشود تا نظارت دقیق تری برهزینه ها داشته باشد.

در این روش ، کارفرما سود و هزینه بالاسری به پیمانکار پرداخت نمی کند و فقط  هزینهء تهیه مصالح ، دستمزد عوامل اجرایی ، اجاره یا خرید ماشین آلات را پرداخت میکند بنابراین هزینهء پیمان کاهش می یابد.

۶- پیمان های خاص ( گلوبال Global)

در بسیاری از پروژه ها کارفرما مایل است که بدون دخالت در جزئیات ریز قیمت ها و مسائل اجرایی ، اجرای پروژه را طوری به پیمانکار واگذار کند که مبلغ پیمان بصورت کلی باشد ( بصورت قیمت های واحد و فهرست بهایی نباشد) و پرداخت ها را براساس درصد پیشرفت کار انجام دهد ( مانند بسیاری از پروژه های خطوط لولهء گاز و نفت ) و مداخله ای در مسائل و مشکلات مالی و فنی پیمانکار نداشته باشد ، در نتیجه پیمانکار فقط در فکر اجرای پروژه طبق اسناد پیمان است و کمیت کار برای وی معلوم است و کارفرما هم بدنبال تهیهء اعتبار و بودجه ، متناسب با پیشرفت کار است.

پیمان

فصل اول- تعاریف

۱- بودجه : عملکرد مالی دولت در یک سال که شامل درآمدها و هزینه ها  می باشد، بودجه نامیده می شود. این درآمد شامل گمرک ، مالیات و صادرات می باشد.

۲- هزینه : به دو صورت عمرانی  و جاری می باشد.

هزینه عمرانی عبارت است از اعتباری که دولت جهت عمران و آبادانی به دستگاههای ذیربط واگذار می نماید.

مراحل مختلف جهت واگذاری اعتبار عمرانی به ترتیب زیر می باشد:

دستگاه بهره بردار (به طور تقریبی برآورد می کند)  سازمان برنامه (بررسی)  شورای اقتصاد (رسیدگی)  هیئت دولت (تصویب)  مجلس (تصویب کلی)  ابلاغ

۳- پیمان و قرارداد: پیمان با پیمانکار و قرارداد با مشاور منعقد می گردد.

۴- مواد پیمان: مواد تشکیل دهنده پیمان عبارتند از:

–       مبلغ

–       مدت

–       تعدیل

–       موضوع پیمان (شامل کارهای اصلی و فرعی)

–       دوره تضمین کارها

–       اسناد و مدارک (نقشه و بخشنامه های سازمان برنامه)

–       نظارت بر اجرای  کارها (نظارت بر حسن انجام کار فیزیکی و نظارت بر امور مالی)

۵- کارفرما : عبارت است از شخصیت حقوقی که یک طرف امضاء کننده پیمان یا قرارداد بوده و اجرای عملیات موضوع پیمان  و قرارداد را به پیمانکار یا مشاور واگذار می نماید. جانشینان و نمایندگان قانونی کارفرما در حکم کارفرما محسوب  می شوند.

۶- پیمانکار: پیمانکار عبارت است از شخصیت حقوقی که طرف دیگر امضا کننده پیمان بوده و اجرای عملیات موضوع آن را به عهده گرفته است. جانشینان و یا نمایندگان قانونی پیمانکار در حکم پیمانکار محسوب می شوند.

۷- مشاور: عبارت است از شخصیت حقوقی امضاء کننده طرف دیگر قرارداد با کارفرما جهت انجام عملیات قید شده در قرارداد.

۸- دستگاه نظارت: دستگاه نظارت عبارت است از شخص یا اداره یا شرکت یا مؤسسه ای که کارفرما به منظور نظارت در اجرای تعهدات پیمانکار، تعیین و به پیمانکار کتباً معرفی می نماید. وظایف دستگاه نظارت عبارت است از:

الف) حسن اجرای کار

ب) صحت عملکرد مالی

۹- ناظر مقیم و حدود اختیارات وی(ماده ۳۳ شرایط عمومی پیمان): ناظر مقیم کسی است که از طرف کارفرما یا دستگاه نظارت برای نظارت مستقیم در اجرای عملیات کارگاه تعیین و کتباً به پیمانکار معرفی می شود و اصولاً مقیم کارگاه خواهد بود. مهندس ناظرمقیم حق دارد با توجه به مفاد پیمان و اسناد ومدارک منضم به آن بنام نمایندهء کارفرما یا دستگاه نظارت،بر اجرای عملیات ، نظارت دقیق به عمل آورده و مصالح مصرفی و کارهای انجام شده را براساس مشخصات و نقشه ها مورد رسیدگی و آزمایش قرار دهد وهر گاه عیب و نقصی در کار مشاهده نماید به پیمانکار دستور رفع آنها را بدهد  ولی به هیچ عنوان حق ندارد از تعهدات پیمانکار بکاهد مگر آنکه دستور کاهش از طرف کارفرما و یا دستگاه نظارت بصورت کتبی تأیید شده باشد. هرگاه بعضی از ماشین آلات یا ابزار کار معیوب بوده و نتوان با استفاده از آنها کار را طبق مشخصات انجام داد ، مهندس مقیم تعویض و تعمیر آنها را از پیمانکار خواهد خواست.

پیمانکار مکلف است دستورات مهندس مقیم را در حدود مفاد این ماده به موقع اجراء بگذارد مگر در مواردی که آنها را برخلاف مواد پیمان و شرایط عمومی و سایر اسناد و مدارک منضم به پیمان تشخیص دهد که در این صورت موظف است بلافاصله به کارفرما یا دستگاه نظارت مراجعه و کسب تکلیف کند و در این موارد نظر کارفرما و یا دستگاه نظارت ملاک خواهد بود.

۱۰- رئیس کارگاه: رئیس کارگاه شخصی است که از طرف پیمانکار به منظور اجرای عملیات موضوع پیمان در کارگاه به کارفرما و یا دستگاه نظارت کتباً معرفی می شود.

۱۱- مبلغ اولیه و مبلغ کل پیمان:

الف) مبلغ اولیه پیمان عبارت است از مبلغ ذکر شده در سطر اول ماده ۴  پیمان و یا به طور کلی مبلغی که در روز عقد پیمان مورد تصویب قرار می گیرد.

ب) مبلغ کل پیمان عبارت است از مبلغ اولیه پیمان به اضافه بهای تغییرات مقادیر کارها و کارهای جدید.

۱۲- کارگاه، محل کار، پای کار: منظوراز کارگاه و محل کار، کلیه اراضی و محلهائیست که عملیات موضوع پیمان در آنها اجراء می شود و یا به منظور اجرای عملیات از آنها به نحوی استفاده می شود و منظوراز پای کار محوطه ای از داخل کارگاه است که پیمانکار در آن وسایل ، ساختمانها و یا مصالحی دارد.

۱۳- کارهای فرعی: مراد از کارهای فرعی ، کلیه عملیاتی است که به منظور اجراء و نگهداری عملیات موضوع پیمان ضروری است ولی جز کارهای اصلی پیمان محسوب نمی گردد.

۱۴- قیمت جدید: عبارت است از یک نوع ردیف کاری که قیمت آن در دفترچه فهرست بهاء موجود نیست.

۱۵- تعلیق کار: عبارت است از تعطیل موقت کار توسط کارفرما که به دو صورت می باشد:

الف) تعلیق تا سه ماه

ب) تعلیق مازاد بر سه ماه

۱۶- دفترچه فهرست بها: عبارت است از جزوه ای که در آن مشخصات کار و قیمت واحد کار در تهران معیّن شده است. در تهیهء فهرست بهاء کلیهء آیتم ها توسط دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه به روش مترهء باز تجزیه بهاء شده و قیمت واحد بدست آمده در فهرست بهاء گنجانده شده است.

۱۷- دفترچه شرایط عمومی پیمان: این جزوه که جزء اسناد و مدارک پیمان است، وظایف حقوقی و مالی طرفین پیمان را مشخص می نماید و شامل مجموعه قوانینی است که بصورت تیپ توسط معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی (سازمان برنامه و بودجه) تهیه و به اسناد پیمان منضم میگردد.

۱۸- دفترچه مشخصات فنی پیمان و نقشه ها: این جزوه هم جزء اسناد و مدارک پیمان می باشد و در آن بخشی از شرایط فنی منعکس است که شامل نوع مصالح و نحوه بکار بردن مصالح ، نحوه نگهداری مصالح و کلیه نقشه ها و دستور کارها    می باشد.

۱۹- دفترچه شرایط خصوصی پیمان: این دفترچه عبارت است از جزوه ای شامل ضوابطی غیر از آنچه در دفترچه شرایط عمومی پیمان و دفترچه مشخصات فنی منعکس است و با توافق کارفرما و پیمانکار به دفترچه عمومی پیمان اضافه می شود.

۲۰- صورت وضعیت موقت ماهانه: در هنگام اجرای پروژه ، در آخر هر ماه شمسی، پیمانکار، وضعیت کلیه کارهائی را که از شروع پیمان تا آن تاریخ انجام داده و همچنین وضعیت مصالح و تدارکات لازم برای اجرای پیمان را که در پای کار موجود می باشد، تعیین و براساس نرخهای منضم به پیمان تقویم می کند. صورت وضعیتهای موقت ماهیانه که بدین ترتیب تنظیم گردیده و پس از بررسی و کنترل و تأیید کمیت و کیفیت آن توسط دستگاه نظارت مقیم، دارای امضای نماینده پیمانکار و دستگاه نظارت می باشد، بعد از بررسی نهایی و اعمال ضوابط و بخشنامه های جدید و … توسط کارشناسان دفتر مرکزی مشاور، تا آخر روز دهم ماه بعد به کارفرما تسلیم می شود. کارفرما نیز پس از ده روز (برای بررسی و اعمال کسورات قانونی ) مبلغ صورت وضعیت را بصورت چک به پیمانکار پرداخت میکند.

۲۱- صورت وضعیت ماقبل قطعی: چون تهیهء صورت وضعیت قطعی و رسیدگی به آن و تکمیل اسناد و مدارک و صورتجلسات مربوطه ، مدت زمان زیادی لازم دارد، باید قبل از صورت وضعیت قطعی ، یک صورت وضعیت تا حدودی واقعی شامل کلیه عملیات از اول تا آخر پروژه تهیه شود که مبلغ آن نزدیک به صورت وضعیت قطعی باشد.

۲۲- صورت وضعیت قطعی: پیمانکار باید به محض آن که تحویل موقت کلیه کارها انجام گرفت ، صورت وضعیت قطعی کارهای انجام شده را بدون احتساب مصالح پایکارتهیه و به مشاور ارائه کند. مشاور ظرف مدت سه ماه آنرا مورد رسیدگی قرار داده و جهت تصویب برای کارفرما ارسال مینماید. کارفرما صورت وضعیت را ظرف مدت دو ماه بررسی کرده و نظر نهایی خود را اعلام میدارد.حداکثر جمع مدت اندازه گیری کارها و تهیهء صورت وضعیت قطعی و مهلتی که برای اعتراضات احتمالی پیمانکاردر نظر گرفته شده و بالأخره تصویب صورت وضعیت قطعی نباید از ششماه که شروع آن ، تاریخ رفع نواقص است تجاوز کند. مقادیر و ارقامی که در صورت وضعیت قطعی منظور می شود به تنهائی قاطع خواهد بود و یکی از مآخذ تصفیه قطعی محاسبات قرار خواهد گرفت حتی اگر بین آنها و مقادیر یا ارقامی که در صورت وضعیتهای موقت منظور گردیده ، اختلافی باشد.

اگر پس از تصویب صورت وضعیت قطعی ، پیمانکار بدهکار نباشد، نصف تضمین حسن انجام کار وی آزاد میشود.

۲۳- تحویل موقت: پس از آن که عملیات موضوع پیمان تکمیل گردید و کار آمادهء بهره برداری شد وپیمانکار حداقل نود و هفت درصد عملیات موضوع پیمان را طبق مشخصات و نقشه ها و سایر اسناد ضمیمه پیمان انجام داد، مشروط بر آنکه باقیمانده و یا نقائص کارها مربوط به قسمت عمده ای از یک کار اساسی نبوده و یا به صورتی نباشد که استفاده از کار انجام شده را غیرممکن سازد، میتواند از طریق دستگاه نظارت تقاضای تحویل موقت کرده و نمایندهء خود را برای عضویت در هیأت تحویل معرفی نماید. در صورت تأیید مشاور، کارفرما حداکثر پس از ۲۰ روز برای تحویل گرفتن کار اقدام مینماید.

اعضای هیئت تحویل ، نمایندگان کارفرما،مهندس مشاور وپیمانکار میباشند که اگر پس از بازدید از کار و بررسی نتایج آزمایش ها و … عیب و نقصی مشاهده نکنند ، اقدام به تنظیم صورتمجلس تحویل موقت مینمایند. اما اگر عیب و نقصی مشاهده شود ، لیستی از معایب و کارهای ناتمام تهیه شده و ضمن تعیین زمان برای رفع آنها ، به صورتمجلس منضم میگردد. پس از اعلام رفع نقص توسط پیمانکار، بازدید مجدد انجام و صورتمجلس تأیید شدهء تحویل موقت برای کارفرما ارسال میشود که تاریخ آن ، زمان شروع دورهء تضمین میباشد. پیمانکار مکلّف است مازاد مصالح ، تجهیزات ، تأسیسات ، ماشین آلات وسایر دارائی های خود را ظرف مدت مناسبی از کارگاه خارج نموده و ساختمانها و تأسیسات موقت را که برای اجرای کار ساخته بود تخریب کرده و محل آنها را تمیز نماید.

۲۴- تحویل قطعی: در پایان دوره تضمین ، کارفرما به تقاضای پیمانکار از کارها بازدید و هرگاه عیب و نقصی که ناشی از کار پیمانکار باشد را مشاهده ننماید ، عملیات موضوع پیمان را از پیمانکار تحویل قطعی خواهد گرفت.

۲۵- دوره تضمین : اگر در دورهء تضمین ( ۱۲ ماه شمسی)، در کار انجام شده توسط پیمانکارعیب و نقصی دیده شود، وی مکلف است آنها را حداکثر ظرف ۱۵ روزبا هزینهء خود رفع نماید درغیراینصورت کارفرما حق دارد عیوب و نواقص را خود رأساً رفع کرده وهزینهء کارها را با ۱۵ درصد اضافه از محل ضمانت نامهء حسن انجام کار پیمانکار برداشت کند.

هزینهء حفاظت ، نگهداری و بهره برداری کارهای تحویل موقت شده در دوره تضمین بعهدهء کارفرما میباشد.

۲۶- حوادث قهری : جنگ اعم از اعلام شده یا نشده ، انقلابها و اعتصابهای عمومی ، شیوع بیماریهای واگیردار، زلزله ، سیل ، آتش سوزیهای دامنه دار ، طوفان و حوادث مشابه خارج از کنترل دو طرف پیمان

۲۷- دستور کار: عبارتست از ابلاغ برای شروع  عملیات اجرایی یا کار جدید از طرف مشاور یا کارفرما که در آن باید موضوع کار، شماره و تاریخ مشخص باشد.

۲۸- صورتجلسه (صورتمجلس ) : عبارتست از تأییدیهء صحّت کیفیت و کمّیت کارهای اجرا شده طبق نقشه ها ودستورکارهای ابلاغ شده به پیمانکار که خصوصأ باید تمام عملیات خاکی و عملیاتی که با خاک یا دیگر مصالح پوشانده میشوند بلافاصله بعد از انجام آنها و قبل از انجام کارهای بعدی صورتجلسه شوند.

تعهدات و اختیارات کارفرما

الف- وظایف کارفرما

۱- تهیه زمین: زمین مورد نیاز از یکی از سازمان های دولتی گرفته و یا از اشخاص خریداری می شود.

۲- تهیه اعتبار: پس از پیشنهاد کارفرما و طی مراحل مختلف بررسی ، تصویب کلی توسط مجلس صورت می گیرد و اعتبار مورد نیاز در اختیار کارفرما قرار می گیرد. اعتبار مورد بحث جهت کارهای زیر میباشد:

–       خرید زمین

–       هزینه تهیه طرح (مهندس مشاور)

–       هزینه اجرا (پیمانکار)

–       هزینه خرید انشعابات (برق- گاز- آب و فاضلاب)

۳- انتخاب مهندس مشاور: مهندسین مشاور بر حسب تخصص (مسکن، بیمارستان، هتل، صنعتی، اداری و……) و قدرت کاری، درجه بندی شده اند. کارفرما بر حسب نوع کار و طی مکاتبات و جلساتی که با سازمان برنامه خواهد داشت اقدام به انتخاب یکی از مشاورین می کند.

۴- تصویب مرحله اول (فاز۱) و مرحله دوم (فاز۲)

۵- انتخاب پیمانکاراز طریق مناقصه: بطور کلی معاملاتی که وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی انجام میدهند باید از طریق مناقصه یا مزایده انجام شود. در موقع انتخاب پیمانکار، کارفرما می بایست زمین مورد نظر، اعتبار لازم، نقشه و اسناد مناقصه را تهیه کرده باشد.

پیمانکاران هم مانند مشاوران ، بر حسب میزان سرمایه ، ماشین آلات و لوازم کار، کادر فنی ومتخصص ، سابقه کار و ظرفیت  اجرای  کار رتبه بندی  شده اند . قیمت  پیشنهادی  پیمانکار درمناقصه می تواند حداکثر ۹۹/۹ %  بالاتر از قیمت داده شده توسط مهندس مشاور باشد مگر در حالتی که به صورت ترک مناقصه باشد که در این حالت حدی وجود ندارد. (تا قبل از فهرست بهاء و بخشنامه های سال ۸۸ )

اعضای جلسهء مناقصه عبارتند از:

–       نمایندهء حقوقی کارفرما ،نمایندهء مالی (ذیحساب) کارفرما ، نمایندهء فنی کارفرما

–       نمایندهء مهندس مشاور (در صورت تمایل)

–       نمایندهء پیمانکار (در صورت تمایل)

اسناد و مدارک پیشنهاد مناقصه باید بترتیب زیر در پاکت های سه گانه قرار داده شود:

پاکت ” الف” با عنوان ضمانت نامهء شرکت در مناقصه شامل:

–       دعوت نامهء شرکت در مناقصه

–       فرم ضمانت نامهء شرکت در مناقصه

–       موافقت نامهء پیمان و شرایط پیمان شامل دفترچه شرایط عمومی و خصوصی پیمان

–       دفترچه فهرست بهاء و ریز مقادیر کار

–       نقشه های اجرائی کامل کار ودفترچه مشخصات فنی

–       بخشنامه ها و الحاقیه های سازمان برنامه و دولت که اجزای جدانشدنی اسناد مناقصه محسوب میشوند.

–       اساسنامهء شرکت و آگهی تأسیس آن در روزنامهء رسمی

–       کلیه نظرات کارفرما راجع به نحوه کار (جدول زمان بندی).

پاکت “ب” حاوی یک نسخه از اسناد مناقصه شامل:

–       اوراق و جداول مربوط به تجزیه بهاء

–       فرم بیمه نامه ها

–       برآورد اولیه (قیمت پیشنهادی کارفرما)

پاکت “ج” شامل فرم پیشنهاد قیمت پیمانکار (با اضافه یا تخفیف Plus – Minus)

هر یک از پاکت های فوق باید لاک و مهر شده و جمعاً در لفاف یا پاکت لاک و مهر شدهء دیگری گذاشته شده و روی آن نام و نشانی مناقصه گر و ….. نوشته شود.

در پروژه های عمرانی ، انتخاب پیمانکاری که قادر به انجام کار به نحو احسن باشد و کمترین قیمت را پیشنهاد کرده باشد از طریق مناقصه و به یکی از سه روش زیرانجام می شود :

الف- مناقصه آزاد یا نامحدود:

دستگاه مناقصه گذار(کارفرما) با درج موارد زیر در روزنامه های رسمی و کثیرالانتشار آگهی می شود و کلیه شرکتهای واجد شرایط می توانند در مناقصه شرکت کنند:

۱-     ماهیت و نوع پروژه    ۲- محل انجام پروژه                         ۳- مدت اجرای پروژه ، تاریخ شروع و خاتمهء آن

۴- برآورد تقریبی پروژه    ۵- محل دریافت اسناد و سپردهء لازم     ۶- زمان و محل قرائت پیشنهادها

دستگاه مناقصه گذار در تصمیم گیری راجع به پیشنهادهای واصله و انعقاد قرارداد دارای اختیاراتی میباشد و میتواند یک یا تمام پیشنهادها را رد کند .

ب- مناقصه محدود (با دعوت نامه):

در این نوع مناقصه ، مناقصه گذار دعوتنامه های محدودی را شامل شرایط  مناقصه  برای  پیمانکارانی که نام آنها در فهرست واجدین صلاحیت (منتشرشده توسط سازمان برنامه و بودجهء استانها یا کشور) میباشد ارسال میکند. برای بررسی و تشخیص صلاحیت آنها ، کمیسیونی مرکب از سه نفر که از طرف وزیر یا رئیس مؤسسه انتخاب میشود ، تشکیل میشود.

پ- انتخاب پیمانکار به روش ترک تشریفات مناقصه:

در بعضی از پروژه های کوچک ، کارفرما بدون انجام مناقصهء محدود یا نامحدود و بمنظور حذف تشریفات مناقصه و جلوگیری از اتلاف زمان و برای شروع هر چه سریعتر عملیات اجرایی پروژه ، با پیمانکاری که برای کارفرما شناخته شده است و قبلأ کارهایی را به نحو احسن انجام داده است و کارفرما از وی رضایت کامل دارد ، قرارداد منعقد میکند.

۶- تحویل زمین: کارفرما متعهد است کلیه زمینهائی را که برای تأسیس و ایجاد کارگاه و انجام تعهدات موضوع پیمان مورد نیازاست ، بطور بلاعوض در تاریخهائی که در برنامه تفضیلی اجرائی منضم به پیمان پیش بینی شده است ( حداکثر ۳۰ روز پس از تاریخ امضای پیمان )، طبق صورتمجلس هائی تحویل پیمانکار بدهد.

هرگاه کارفرما نتواند زمینهای لازم را در موعدهائی که در برنامه تفضیلی پیش بینی شده است تحویل پیمانکار نماید و مدت تأخیر در تحویل زمین از یک ماه تجاوز کند و بنابر گزارش کتبی دستگاه نظارت ، پیمانکار در سایر قسمتها کار خود را طبق برنامه پیشرفت داده باشد ، کارفرما به منظور جبران خسارت پیمانکار در اثر تأخیر درتحویل زمین ، هزینه های تحمیل شده به پیمانکار را پرداخت میکند .

مدت تأخیر در تحویل زمین هیچگاه و در هیچ مورد از سی درصد مدت پیمان یا شش ماه ( هر کدام کمتر باشد ) نباید تجاوز کند و در صورت تجاوز، پیمانکار حق خواهد داشت انجام کارهای پیش بینی شده در زمینهای تحویل نشده را از تعهدات خود حذف نماید.

۷- رسیدگی به صورت وضعیت موقت کار: همانطور که قبلاً اشاره شد ، صورت وضعیتهای موقت ماهانه که دارای امضا نماینده پیمانکار و دستگاه نظارت  می باشد، توسط دستگاه مزبور تا آخر روز دهم ماه بعد به کارفرما تسلیم می شود. کارفرما پس از رسیدگی از جهت تطبیق ارقام با پیمان ، تصمیمات احتمالی لازم و کسر مبالغ هفتگانه ، تتمه قابل پرداخت به پیمانکار را حداکثر ظرف ده روز ( تا بیستم ماه بعد) با تنظیم سند و امضای آن توسط نماینده مختار پیمانکار با صدور چک به پیمانکار پرداخت خواهد نمود.

کسورات هفتگانهء مورد اشاره ، بصورت زیر می باشد:

–       تخفیف پیمانکار (در صورتی که پیمانکار نسبت به قیمتهای واحد و یا کل کار تخفیفی داده باشد)

–       جمع وجوهی که بابت صورت وضعیت های موقت ماهانهء قبلی به پیمانکار پرداخت شده است.

–       ده درصد بابت کسور وجه الضمان (حسن انجام کار)

–       اقساط پیش پرداخت

–       علی الحساب بیمه ، مالیات و حقوق معادن و عوارض شهرداری و … طبق قوانین

–       اقساط بهای مصالح و لوازم و تجهیزات تحویلی از طرف کارفرما به پیمانکار

–       هر گونه جرائم احتمالی طبق مفاد شرایط عمومی پیمان

–       کسور متفرقه دیگری که بر طبق مفاد شرایط عمومی پیمان به عهده پیمانکار است.

با پرداخت صورت وضعیت موقت ماهانه به شرح بالا ، کلیه کارها و تدارکاتی که در صورت مزبور درج گردیده است به کارفرما تعلق خواهد گرفت و به منظور اجرای بقیه عملیات مورد پیمان ، به رسم امانت  تا موقع تحویل موقت  در اختیار

پیمانکار خواهد بود. نگهداری و حفاظت کارهای انجام یافته و تدارکاتی که بهای آنها پرداخت شده ، بر اساس مفاد پیمان به عهده پیمانکار است.

تبصره : کلیه مقادیر مندرج در صورت وضعیتهای ماهانه و همچنین پرداختهائی که بابت آنها به عمل می آید جنبه موقت و غیرقطعی و علی الحساب دارد و هر نوع اشتباه اندازه گیری و محاسباتی در صورت وضعیتهای بعدی و یا در صورت وضعیت قطعی، اصلاح و رفع خواهد شد. هرگاه به عللی صورت وضعیت ارسالی ناقص باشد یا برخی از ارقام آن مورد اعتراض کارفرما قرار گیرد ، صورت وضعیت برای تصحیح به دستگاه نظارت عودت داده می شود. مدت ضرب الاجل پرداخت مبلغ صورت وضعیت از تاریخی شروع می شود که صورت وضعیت تصحیح شده تسلیم کارفرما شود. در چنین صورتی در مقابل تقاضای پیمانکار، کارفرما می تواند پس از کسر کسورات فوق از مبلغ صورت وضعیت که دستگاه نظارت محاسبه نموده است تا هفتاد درصد آن را به رسم علی الحساب در وجه پیمانکار پرداخت کند و مابقی را پس از اصلاح و امضای صورت وضعیت به او بپردازد.

۸- رسیدگی به صورت وضعیت قطعی: به محض آن که تحویل موقت کلیه کارها انجام گرفت ، دستگاه نظارت (یا جانشین وی) در معیت نماینده پیمانکار اقدام به اندازه گیری و تهیه وضعیت قطعی کارهای انجام شده خواهد کرد. مقادیر و ارقامی که در صورت وضعیت قطعی منظور می شود به تنهائی قاطع خواهد بود و یکی از مآخذ تصفیه قطعی محاسبات قرار خواهد گرفت ولو اینکه بین آنها و مقادیر یا ارقامی که در صورت وضعیتهای موقت منظور گردیده ، اختلافی باشد.

چنانچه پیمانکار نسبت به محاسبه ارقام صورت وضعیت قطعی اعتراضی داشته باشد، حداکثر در مدت دو ماه اعتراضات خود را کتباً تسلیم دستگاه نظارت خواهد نمود و چنانچه پیمانکار ظرف مدت مقرر در بالا نسبت به محاسبه صورت وضعیت قطعی اعتراضی ننماید ، صورت وضعیت مزبور قبول شده تلقی خواهد شد.

تبصره: حداکثر جمع مدت اندازه گیری کارها و تهیه صورت وضعیت قطعی و همچنین مهلتی که برای اعتراضات احتمالی پیمانکاردرنظر گرفته شده ورسیدگی به این اعتراضات وبالاخره تصویب صورت وضعیت قطعی،نباید ازشش ماه تجاوز کند.

در پایان کار، هیچ یک از مصالح و تأسیساتی که به طور موقت برای اجرای عملیات بکار برده شده در صورت وضعیت قطعی منظور نمی شود و متعلق به پیمانکار می باشد مگر در مواردی که خلاف آن در اسناد و مدارک پیمان تصریح شده باشد و یا آن که در صورت اقتضاء برای واگذاری آنها به کارفرما توافق شود.

۹- تعدیل: به خاطر تورمی که هر سال به وجود می آید، پیمانکار می تواند تقاضای تعدیل در مبلغ پیمان بنماید. میزان تورم  که به صورت درصد می باشد توسط سازمان برنامه و بودجه بر اساس آمار بانک مرکزی ابلاغ می شود. برای راحتی کار در برخی از قراردادها به جای در نظر گرفتن تعدیل ، از ضریب انطباق استفاده می شود که به صورت زیر عمل می شود:

– مدت قرارداد کارهائی که تا یکسال است- بدون ضریب انطباق

– مدت قرارداد کارهائی که از یکسال تا دو سال است ، ۷ %

– مدت قرارداد کارهائی که از دو سال تا سه سال است ، ۱۳ %

– مدت قرارداد کارهائی که از سه سال تا چهار سال است ، ۲۰ %

برای کارهائی که بیش از چهار سال است می بایست با سازمان برنامه توافق شود.

۱۰- تحویل موقت : همانطور که قبلاً اشاره شد پس از آن که پیمانکار لااقل ۹۷ % عملیات موضوع پیمان را طبق مشخصات و نقشه ها و سایر اسناد ضمیمه پیمان انجام داد، می تواند از طریق دستگاه نظارت تقاضای تحویل موقت کند و نماینده خود را برای عضویت در کمیسیون تحویل معرفی نماید.

دستگاه نظارت مراتب را مورد رسیدگی قرار داده و در صورت تأیید با تعیین تاریخ آمادگی کار جهت تحویل، تقاضای تشکیل کمیسیون تحویل موقت را از کارفرما می نماید. این کمیسیون مرکب خواهد بود از:

–       از طرف کارفرما ، یک نفر

–       از طرف اداره حسابداری کارفرما ، یک نفر

–       از طرف دستگاه نظارت ، یک نفر

–       از طرف پیمانکار ، یک نفر

کارفرما اعضاء کمیسیون و همچنین تاریخ و محل تشکیل آن را کتباً به اطلاع پیمانکار خواهد رسانید و تا تشکیل کمیسیون تحویل موقت، دستگاه نظارت برنامه ای برای آزمایشهائی که برای عمل تحویل طبق اصول فنی لازم باشد را تهیه و به پیمانکار ابلاغ می کند. آزمایشهای لازم ، با حضور اعضای کمیسیون توسط دستگاه نظارت انجام می شود و تاریخ آن در صورتمجلس تحویل موقت قید می گردد.

کمیسیون تحویل موقت فهرستی از نواقص و معایب کارها و عملیات ناتمام و آزمایشهائی که نتیجهء آن بعداً معلوم           می گردد را تنظیم و ضمیمه صورتمجلس تحویل موقت خواهد نمود و به منظور رفع نواقص و معایب و تکمیل کارهای ناتمام مهلتی برای پیمانکار معیّن کرده و به دستگاه نظارت مأموریت خواهد داد که در رأس مهلت مزبور عملیات را مجدداً بازدید کند و اگر براساس فهرست نواقص فوق الذکر، هیچ گونه عیب و نقص و کار ناتمامی باقی نمانده باشد، صورتمجلس تحویل موقت و گواهی رفع نقایص و معایب و همچنین نتیجه آزمایشهای خواسته شده را که مکمّل آن صورتمجلس است برای کارفرما ارسال نماید تا پس از تصویب او به پیمانکار ابلاغ شود.

پیمانکار موظف است بعد از تحویل موقت ، کلیه ماشین آلات و مصالح اضافی متعلّق به خود را ظرف مدت مناسبی که مورد قبول دستگاه نظارت باشد از محل کار خارج نماید. بعلاوه پیمانکار باید طبق دستور دستگاه نظارت، ساختمان های موقّتی را که جهت اجرای کار ساخته است تخریب نموده و مصالح آن را از محل کار خارج کند و کارگاه را با هزینه خود تمیز کند. هرگاه قسمتی از ساختمانها و تأسیسات موقت پیمانکار مورد احتیاج کارفرما باشد ، قیمت آن با توافق طرفین تعیین و این تأسیسات و ساختمانها به کارفرما فروخته و تحویل خواهد شد.

۱۱- تحویل قطعی کار: در پایان دوره تضمین، کارفرما به تقاضای پیمانکار، اعضای کمیسیون تحویل قطعی و همچنین تاریخ تشکیل کمیسیون را تعیین و به پیمانکار ابلاغ می نماید.

کمیسیون پس از بازدید کارها ،هرگاه عیب و نقصی که ناشی از کار پیمانکار باشد را مشاهده ننماید ، موضوع پیمان را  تحویل قطعی گرفته و بلافاصله صورتمجلس مربوط به آن را تنظیم می نماید و کارفرما تصویب آن را به پیمانکار ابلاغ    می کند. هزینه های بهره برداری و نگهداری عملیات موضوع پیمان به عهده کارفرما می باشد ولی هزینه های ناشی از نقص عمل پیمانکار به عهدهء او می باشد.

۱۲- صورت حساب قطعی و تصفیه حساب پیمانکار: صورت حساب قطعی پیمان عبارت است از مبلغ صورت وضعیت قطعی و مبالغی که بر اساس مواد پیمان و شرایط عمومی و سایر اسناد منضم به پیمان به مبلغ بالا اضافه و یا از آن کسر گردیده است.

صورت حساب قطعی که به ترتیب بالا تنظیم می گردد، مأخذ تصفیه حساب نهائی پیمانکار خواهد بود و پس از امضای آن از طرف کارفرما و پیمانکار، برای طرفین قطعی بوده و هر گونه اعتراضی نسبت به آن بی اثر خواهد بود. هرگاه براساس این صورت حساب قطعی، پیمانکار بستانکار شود، طلب او در مدت یکماه از تاریخ امضای صورت حساب قطعی پرداخت می گردد و به غیر از نصف کسور وجه الضمان که به صورت نقد یا ضمانت نامه تا تحویل قطعی باید نزد کارفرما باقی بماند، سایر ضمانت نامه های پیمانکار از هر قبیل که باشد بلافاصله آزاد می شود.

هرگاه براساس صورت حساب قطعی، پیمانکار مبلغی بدهکار شود مکلّف است  در مدت یک ماه از تاریخ  امضاء ،  طلب کارفرما را بپردازد و اگر در این پرداخت تأخیر نماید و یا استنکاف ورزد، کارفرما حق خواهد داشت بدون احتیاج به انجام تشریفات قضائی طلب خود را از محل ضمانت نامه های پیمانکار و یا دارائی موجود او در کارگاه وصول کند و اگر مبالغ این ضمانت نامه ها یا دارائی مزبور تکافو ننماید، طبق قوانین جاریه کشور از سایر دارائیهای او وصول کند. هرگاه پیمانکار در مهلت مقرر یکماه ، طلب کارفرما را پرداخت کند، به غیر از نصف کسور وجه الضمان که تا تحویل قطعی نزد کارفرما باقی می ماند بقیه ضمانت نامه های او به هر عنوان که باشد بلافاصله از طرف کارفرما آزاد می گردد.

ب- اختیارات کارفرما

۱- پیش پرداخت: به منظور تقویت بنیه مالی پیمانکار و تکمیل تجهیزات او جمعاً معادل ۲۰ % مبلغ اولیه پیمان به عنوان پیش پرداخت به شرح زیر توسط کارفرما به پیمانکار پرداخت می شود:

–       قسط اول : معادل ۸ % مبلغ اولیهء پیمان بعد از امضای پیمان و تحویل کارگاه به پیمانکار

–       قسط دوم : معادل ۵/۶ % مبلغ اولیهء پیمان پس از تهیهء حدود ۶۰ % ماشین آلات مورد نیاز اجرای کار و تجهیز کامل کارگاه

–    قسط سوم : معادل ۵/۵ % مبلغ اولیهء پیمان بعد از آن که پیمانکار معادل ۳۰ % مبلغ اولیهء پیمان برطبق صورت وضعیت های موقت ماهانه (بدون احتساب مصالح پای کار) کار را انجام داده باشد.

– نحوه پس گرفتن پیش پرداخت:

از هر صورت وضعیت موقت ماهانه ، درصدی کسر می گردد به  طوری که در آخرین صورت وضعیت ، پیمانکار بابت پیش پرداخت بدهی نداشته باشد. در هنگام پرداخت اولیه ء از پیمانکار به عنوان تضمین، ضمانت نامه گرفته می شود و به مرور که از هرصورت وضعیت مقداری از پیش پرداخت پس گرفته می شود ، ضمانت نامهء پیمانکار نیز آزاد میگردد.

۲- تغییر مقادیر کار: چون مقادیر درج شده در برآورد تهیه شده توسط مشاور(منضم به پیمان ) تخمینی است ، بنابراین درضمن اجرای کار ممکن است تغییر کند که در صورت محاسبهء مشاور و تصویب کارفرما ، به پیمانکار ابلاغ خواهد شد و پیمانکار موظف به انجام کار با نرخ پیمان است ، بشرط آنکه مبلغ این تغییرات در حدود تعیین شدهء زیر باشد:

– مبلغ کارهای اضافه شدهء جدید نباید بیش از ۲۵ % مبلغ اولیهء پیمان باشد. اگر عملیات موضوع پیمان تا حد ۱۲۵ درصد مبلغ اولیهء پیمان انجام شود ولی کارهای اجرا شده قابل بهره برداری نباشد و پیمانکار برای ادامه کار موافقت نکند ، کارفرما طبق ماده ۴۸ به پیمان خاتمه میدهد.

– مبلغ کارهای کسر شده نباید بیش از ۲۵ % مبلغ اولیه پیمان باشد. اگر بیش از آن باشد ، در صورت موافقت پیمانکار ، کار درحد درصد مورد توافق به اتمام میرسد و در غیراینصورت کارفرما پروژه را تحویل میگیرد.

– اضافه یا کسر مقدار کار هریک ازاقلام  کار تا ۱۰ % با دستور مشاورقابل انجام است ولی  مازاد بر آن فقط با اجازهء کارفرما قابل اجراء می باشد.

۳- تغییر مدت پیمان: در موارد زیر دستگاه نظارت با توجه به برنامه تفضیلی اجرائی منضم به پیمان و تغییراتی که ممکن است در آن داده شود، موضوع را مورد مطالعه و رسیدگی قرار داده و در صورتی که پیش آمدن این موارد را مستلزم تغییر مدت پیمان بداند، تغییر مدت پیمان را به کارفرما پیشنهاد و پس از تصویب کارفرما به پیمانکار ابلاغ خواهد نمود.

–       در صورتی که مبلغ پیمان تغییر کند (مقادیر کارها کم شود و یا کارهای جدید به پیمانکار واگذار شود).

–       هرگاه کارفرما در تحویل کارگاه ، ابلاغ دستور کارها یا نقشه ها ومصالحی که تهیهء آنها را بعهده گرفته، تأخیر کند.

–    هرگاه نقشه های تفضیلی اجرائی تمام و یا قسمتی از کارها به دستور کارفرما یا دستگاه نظارت تغییر اساسی کند و اجرای نقشه های جدید تغییر مدت را ایجاب نماید.

–    هر گاه کارفرما نتواند پرداخت صورت وضعیت ها و یا پیش پرداختها و یا به طور کلی تعهدات مالی خود را نسبت به پیمانکار در رأس موعدهای مقرر مندرج در اسناد پیمان انجام دهد .

–       در موارد حوادث قهری و همچنین در موارد مربوط به کشف اشیای عتیقه و آثار تاریخی.

–       در صورتی که کار از طرف کارفرما موقتاً تعلیق یابد.

–       در صورتی که قوانین و مقررات جدیدی وضع شود که در مدت اجرای کار موثر باشد.

–       هرگاه محدودیتهای پیش بینی نشده ای در جهت تهیهء مصالح و تدارکات بوجود آید.

۴- کارهای جدید: چنانچه حین اجرای عملیات موضوع پیمان ، دستگاه نظارت یا کارفرما انجام کارهائی را به پیمانکار ابلاغ نماید که برای آنها قیمتی در فهرست بهاء پیش بینی نشده باشد ، پیمانکار موظف است بلافاصله پس از وصول چنین دستوراتی ، قیمت پیشنهادی خود را همراه با تجزیه قیمت به مشاور ارائه کند . اگر قیمت توافقی بین مشاور و پیمانکار به تأیید کارفرما هم برسد ، ملاک پرداخت خواهد شد. چون این  قیمت های  جدید  بر حسب هزینهء  اجرای  کار در محل اجراء

می باشد ، بنابراین فقط ضریب بالاسری در آن ضرب میشود.

تبصره: جمع بهای کارهائی که مشمول قیمتهای جدید می شود نباید از ده درصد مبلغ اولیهء پیمان تجاوز کند.

۵- تغییر مشخصات نقشه: در صورتی که پیمانکار کارگاه را تجهیز کرده و مشغول کار باشد ، اگر کارفرما تغییراتی در نقشه های اجرائی بدهد می بایست خسارات وارده به پیمانکار را پرداخت نماید. ولی چنانچه تغییراتی بعد از عقد پیمان و قبل از تجهیز کارگاه باشد اشکالی بوجود نمی آید و فقط تغییردر مقادیر و مدت کار به وجود خواهد آمد.

۶- تعلیق دادن کار: تعلیق کار به دو صورت امکانپذیر می باشد:

–    تا سه ماه : کارفرما می تواند  در مدت پیمان ، اجرای کار را موقتاً برای یکبار وحداکثر ۳ ماه معلق نماید  و در این صورت باید مراتب را کتباً با تعیین تاریخ شروع تعلیق ، به پیمانکار اطلاع دهد. در مدت تعلیق ، پیمانکار مکلّف است کلیه کارهای انجام شده و مصالح پای کار و تأسیسات و ساختمانهای موقت کارگاه را براساس پیمان به طور شایسته حفاظت و حراست نماید.

پیمانکار برای هزینه های عمومی و همچنین هزینهء حفاظت و حراست کارگاه ، ماهانه مبلغی  را که در دفتر مشخصات خصوصی تعیین شده است از کارفرما دریافت خواهد کرد.

–    تعلیق مازاد بر سه ماه :  در صورتی که تعلیق بیش از سه ماه ضروری باشد ، کارفرما می تواند با جلب موافقت کتبی پیمانکار، طبق شرایط مندرج در حالت قبل ، مدت تعلیق را فقط سه ماه دیگر افزایش دهد و در صورت عدم موافقت پیمانکار ، پیمان خاتمه یافته تلقی خواهد شد.

۷- خاتمه دادن به پیمان و تعیین تکلیف آن (ماده ۴۸): هر گاه قبل از اینکه ارزش کارهای انجام یافته توسط پیمانکار به هفتاد و پنج درصد مبلغ پیمان رسیده باشد و کارفرما بدون آن که تقصیری متوجه پیمانکار باشد ، بنا به مصلحت خود یا علل دیگر تصمیم به خاتمه دادن پیمان بگیرد، مراتب را کتباً به اطلاع پیمانکار می رساند و در همان اطلاعیه تکلیف کارهائی را که ناتمام ماندن آنها موجب بروز خطر و یا زیان است به طور روشن معیّن می کند. ضمناً مهلتی نیز برای  خاتمه دادن پیمان تعیین می نماید تا پیمانکار بتواند در آن مهلت ، کارگاه را آماده برای تحویل نماید ( این مهلت نباید کمتر از ۱۵ روز باشد). کارفرما در تاریخ خاتمه دادن پیمان ، آن قسمت از کارها را که ناتمام است تحویل قطعی و آن قسمت را که کاملاً پایان یافته است تحویل موقت می گیرد. تضمین قسمت اخیر از کارها در مدت مقرر به عهده پیمانکار است و به این منظور نصف کسور وجه الضمان مربوط به آن کارها تا پایان دوره تضمین همچنان نزد کارفرما باقی می ماند. در مورد کارهای ناتمام چنانچه معایبی در آنها مشاهده شود ، پیمانکار مکلّف است به هزینهء خود در مدت کوتاه و متناسبی که با توافق کارفرما تعیین می شود رفع عیب نماید سپس به نحو فوق تحویل قطعی دهد.

پنج درصد ضمانت نامهء انجام تعهدات و همچنین نصف کسور وجه الضمان مربوط به کارهای پایان یافته و تمام کسور وجه الضمان مربوط به کارهای ناتمام نزد کارفرما می ماند تا پس از تصفیه حساب پیمانکار، آزاد گردد. کارفرما ظرف ده روز از تاریخ اعلام خاتمه دادن پیمان، اقدام به تنظیم صورت وضعیت قطعی می کند و نسبت به مصالح و تدارکات موجود و لوازم و تأسیسات سفارش داده شده و استهلاک و تجهیزات پیمانکار به شرح زیر اقدام می نماید:

–    کلیه مصالح و تدارکات موجود در کارگاه که طبق مشخصات بوده و برای اتمام کامل کار لازم باشد  اندازه گیری شده و بر اساس موازین پیمان و اسناد و مدارک پیوست آن تقویم و در صورت وضعیت قطعی منظور می شود.

–    بهای مصالح و لوازم و تأسیساتی که پیمانکار به منظور اجرای کامل کار سفارش داده ، طبق موازین پیمان برآورد        می شود و مبلغی که از طرف پیمانکار بابت آنها تعهد شده است در مقابل تسلیم سند در صورت وضعیت قطعی منظور می شود و بقیه بهای این مصالح و لوازم تأسیسات و هر نوع تعهد مربوط به آنها به عهده کارفرما خواهد بود.

–    تأسیسات پیمانکار که در کارگاه موجود است طبق نظر کارشناسان در وضع و حالت موجود تقویم و بهای آن به بستانکار حساب پیمانکار منظور می گردد.

–    تعهداتی که پیمانکار در مقابل اشخاص ثالث نموده ( که در اثر خاتمه دادن به پیمان مستلزم پرداخت هزینه و خساراتی از جانب پیمانکار به آن اشخاص باشد ) پس از رسیدگی کارفرما به حساب پیمانکار منظور می شود.

۸- محاسبه و کسر جرائم تأخیر: درپایان کار ، در صورتی که مدت انجام کار بیش از مدت اولیهء پیمان شده باشد ، جرائمی به شرح زیر به پیمانکار تعلق خواهد گرفت:

–    هرگاه جمع مدت تأخیرات کمتراز یک دهم مدت پیمان باشد ، برای هر روز تأخیر یک دو هزارم مبلغ باقیماندهء آن قسمت از کار که در اجرای آن تأخیر شده است.

–       هر گاه جمع مدت تأخیرات از یک دهم مدت پیمان تجاوز نماید، تا یک دهم مدت پیمان طبق بند قبل و برای مازاد بر آن تا یک چهارم مدت پیمان ، دو برابر میزان تعیین شده در بند قبل.

–    هرگاه جمع مدت تأخیرات از یک چهارم مدت پیمان تجاوز نماید، کارفرما با احتساب جرائم مذکوردر بند قبل می تواند پیمان را فسخ کند ولی در صورت ادامه پیمان ، مجموع جرائم تأخیر قابل دریافت از پیمانکار هیچگاه نمی تواند از جمع جریمه مأخوذه بر پایه بند قبل تجاوز کند و مدت اضافه بر یک چهارم مدت پیمان جهت ادامه و انجام کارها بدون جریمه محسوب خواهد شد.

تبصره: مبلغ باقیماندهء کارها که در اجرای آن تأخیر شده ، عبارت است از مبلغ اولیه پیمان به اضافه مبالغ مربوط به کارهای اضافی و جدید ، منهای مبلغ صورت وضعیت مربوط به کارهای انجام یافته تا آخرین روز مدت پیمان.

۹- فسخ پیمان (خلع ید)(ماده ۴۶): در موارد زیر، پیمان از طرف کارفرما قابل فسخ است:

الف) در صورتیکه تأخیرهای ذیل ار ناحیه پیمانکار رخ داده باشد:

–       تأخیر در تحویل گرفتن کارگاه بیش از ۳۰ روز

–       تأخیر در ارائهء برنامه زمانی تفضیلی بیش از نصف مهلت تعیین شده

–       تأخیردر تجهیزوآماده کردن کارگاه برای شروع به کار،بیش از نصف مدت تعیین شده در پیمان برای تجهیز کارگاه

–       تأخیر در شروع عملیات اجرائی ، بیش از یک دهم مدت اولیهء پیمان یا دو ماه ( هرکدام کمتر باشد)

–    تأخیر در اتمام هریک از کارهای پیش بینی شده در برنامه تفضیلی اجرائی بیش از نصف مدت  تعیین شده  در  برنامه زمان بندی برای آن کار

–       تأخیر در اتمام کار به مدت بیش از یک چهارم تمام مدت پیمان.

ب) رها کردن کارگاه بدون سرپرست یا تعطیل کردن کار بدون اجازه کارفرما و بدون علل قهری بیش از ۱۵ روز.

پ) انتقال پیمان به شخص ثالث بدون اجاره کارفرما

ت) عدم توانائی مالی یا فنی پیمانکار برای انجام کار طبق برنامه پیشرفت عملیات به تشخیص دستگاه نظارت.

ث) انحلال شرکت پیمانکار

ج) ورشکستگی پیمانکاریا توقیف ماشین آلات و اموال پیمانکارکه موجب توقف یا کندی پیشرفت کار شود.

چ) عدم اجرای هریک از مواد پیمان و یا عدم انجام دستورات دستگاه نظارت بمنظور رفع نقائص و تجدید و یا اصلاح کارهای انجام شدهء معیوب ، در مهلتی که برای پیمانکار تعیین می کند. در این صورت برای یکبار کارفرما به هر ترتیبی که مقتضی بداند رأساً معایب و نقائص کار را رفع می کند و جمع هزینه های مربوطه را به اضافهء پانزده درصد از اولین پرداخت به پیمانکار کسر می نماید و در صورت تکرار، پیمانکار مشمول موارد فسخ پیمان می شود.

ح) تأخیر بیش از یک ماه در پرداخت دستمزد کارگران برای ماهی که صورت وضعیت موقت آن به پیمانکار پرداخت شده است. در این صورت برای یکبار کارفرما راساً دستمزد کارگران را پرداخت و به اضافه ۱۵% ازاولین پرداخت به پیمانکار کسر می نماید و در صورت تکرار، پیمانکار مشمول موارد فسخ پیمان می باشد.

خ) در صورتی که ثابت شود که پیمانکار به منظور تحصیل پیمان به متصدیان مربوطه حق العمل یا پاداش یا تحف یا هدایائی اعم از نقدی و جنسی داده است و یا آنها و یا واسطه های آنها را در منافع خود سهیم کرده است ، کارفرما حق خواهد داشت پیمان را فسخ نماید.

د) پیمانکار مشمول ممنوعیت قانونی گردد که در این مورد فسخ پیمان حتمی است.

ذ) عدم شروع کار پس از رفع وضعیت قهری

هر گاه کارفرما پیمان را به یکی از علل مشروحه فوق فسخ کند ، مراتب را کتباً به اطلاع پیمانکار می رساند و بدون احتیاج به انجام دادن تشریفات قضائی یا اداری ، مبلغ پنج درصد ضمانت نامه انجام تعهدات و ده درصد کسور وجه الضمان و یا مبلغ ضمانت نامهء مربوط به آن را به سود خود وصول و ضبط می نماید و بلافاصله کارگاه و تأسیسات و مصالح و تجهیزات و وسایل موجود در آن را در اختیار گرفته و برای حفاظت آن اقدام لازم را معمول می دارد. سپس بدون فوت وقت به تهیه صورت وضعیت قطعی از کارهای انجام شده می پردازد.

کارفرما ضمن اعلام فسخ پیمان، از پیمانکار دعوت می کند که برای صورت برداری از کلیه تأسیسات و تجهیزات و مصالح پای کار و تمام آنچه که به پیمانکار تعلق دارد و در کارگاه موجود است ظرف یک هفته نماینده ای معرفی کند. هرگاه نمایندهء پیمانکار در مهلت مقرر حاضر نشود ، کارفرما می تواند برای تأمین دلیل با حضور و امضای رئیس دادگاه محل و یا نمایندهء او صورت برداری مزبور را انجام دهد و صورت فوق برای طرفین قطعی خواهد بود.

آنچه از تأسیسات و تجهیزات و سایر دارائی های پیمانکار در کارگاه موجود باشد که مورد نیاز کارفرما باشد ، به وسیله کارشناس یا کارشناسان منتخب طرفین که ظرف دو هفته از تاریخ صورت برداری باید معرفی شوند، تقویم می گردد. نظر این کارشناسان برای طرفین قطعی است. از مصالح پای کار نیز آنچه طبق مشخصات بوده و برای اتمام کامل کار مورد نیاز باشد را کارفرما قبول می کند و بهای آن را به حساب پیمانکار منظور میدارد.

کارفرما آن بخش از تأسیسات و تجهیزات و دارائی های موجود پیمانکار در کارگاه را که برای اتمام کار احتیاج داشته باشد، به قیمتی که کارشناس تعیین کرده است به تملّک قطعی خود در می آورد و بهای آن را به بستانکار حساب پیمانکار منظور می دارد.

پیمانکار مکلّف است مازاد مصالح و تجهیزات و تأسیسات و سایر دارائی خود را که در کارگاه باقی مانده است، حداکثر ظرف مدت سه ماه از کارگاه خارج نماید والّا کارفرما مخیّر است به هر نوع که مقتضی و صلاح بداند نسبت به مازاد فوق عمل نماید و هزینه های متعلّقه را به بدهی حساب پیمانکار منظور دارد. از تاریخ فسخ پیمان تا تاریخی که صورت برداریها   و تقویم طبق این ماده انجام می شود ، نصف کلیه هزینه های مربوط به نگهداری و حفاظت کارگاه به عهده کارفرما و نصف دیگر به عهده پیمانکار است که به بدهی حساب او منظور می گردد.

وظایف مهندس مشاور

الف – جزئیات مربوط به حدود خدمات و شرح وظایف مهندس مشاور

خدماتی که مهندس مشاور باید به موجب شرایط قرارداد درمورد طرح یا طرحهائی که بعداً به مهندس مشاورابلاغ می شود انجام دهد ، در سه مرحلهء اساسی زیر صورت می گیرد:

مرحله اول- مطالعات مقدماتی

مرحله دوم- تهیه طرح و نقشه های اجرائی

مرحله سوم- انجام مناقصه و نظارت

مرحله دوم بعد از مرحله اول و مرحله سوم پس از مرحله دوم انجام خواهد شد. ولی در مورد طرحهای ساده و کوچک ممکن است به دستور کارفرما ، مراحل اول و دوم تؤاماً انجام شود. جزئیات وظایف مراحل سه گانه فوق به شرح زیراست:

مرحله اول ( فاز یک)- مطالعات مقدماتی

مرحله مطالعات مقدماتی شامل اقدامات زیر است : “شناسایی و بررسی، تنظیم طرح و گزارش مقدماتی”

مهندس مشاور باید مقدمتّاً مطالعات لازم را به عمل آورده و از جمله ، بررسیهای زیر را انجام دهد:

۱-     بازدید محلی و در صورت وجود تأسیسات مربوط به طرح ، بررسی تأسیسات موجود.

۲-     مطالعات درباره احتیاجات مربوط به طرح با توجه به شرایط اقتصادی واجتماعی وهمچنین توسعه پیش بینی شده.

۳-     تحقیق درباره مصالح ساختمانی موجود در محل( لوازم و تجهیزات) کارگر و دستمزدها.

۴-     بررسی وسائل حمل و نقل و جاده های منتهی به محل اجراء

۵-     بررسی روشها و استانداردهای ساختمانی متداول در محل

۶-     بررسی محلهای ممکن برای ساختمان بناها و تاسیسات مورد نظر

–  مهندس مشاور در محلهائی که برای ساختمان از طرف کارفرما تصویب و در اختیار گذاشته می شود، در صورتی که لازم بداند ، نقشه توپوگرافی محلهای مخصوص ساختمان ها و تأسیسات مربوطه را به ترتیب زیر تهیه خواهد نمود:

نقشه های توپوگرافی لازم به مقیاس (۱:۵۰۰) تا (۱:۱۰۰۰) با منحنی های تراز مورد لزوم برای طرحهای جامع (ماسترپلان) و نقشه های عملیات خاکی و محوطه سازی (با مراجعه و درخواست مهندس مشاور) توسط سازمان نقشه برداری کشور تهیه و تسلیم مهندس مشاور خواهد شد. پرداخت هزینهء این عملیات به عهده کارفرما میباشد. مهندس مشاور سایر نقشه های مشروح مورد نیاز طرح را تهیه خواهد کرد.

–  مهندس مشاور در محلهائی که از طرف کارفرما تصویب و در اختیار گذاشته می شود در موارد لازم حفر چاههای دستی آزمایشی و همچنین مطالعات مربوط به خاک و آزمایش مقاومت خاک را به هزینهء کارفرما انجام خواهد داد.

اطلاعات و آمار لازم درباره زمین شناسی (آب شناسی ) وهواشناسی توسط کارفرما به منظور مطالعه در اختیار مهندس مشاور گذاشته خواهد شد. اطلاعات زمین شناسی، آب شناسی و هواشناسی که به نظر مهندس مشاور مورد احتیاج بوده و موجود نباشد به  هزینهء کارفرما تهیه خواهد شد.

حفر چاههای آب برای جستجوی آبهای زیرزمینی و آزمایش آبدهی چاه با تصویب قبلی و طبق روشی که کارفرما تعیین می کند ، به هزینهء کارفرما انجام خواهد شد.

–  در موقع تنظیم طرح مقدماتی ، هماهنگی طرح با سایر طرحهای مشابه دیگر محلی در منطقهء مربوطه و با توجه به توسعهء آینده ، مراعات خواهد شد. ضمناً در موقع تنظیم طرح مقدماتی ، باید کمّیت و کیفیّت نیروی انسانی در حوزه عملیات طرح مربوطه (چه از نظر اجرای طرح و چه از نظر بهره برداری آینده ) مورد توجه مهندس مشاور قرار گیرد و توصیهء لازم  را در این مورد به کارفرما بنماید.

اگر بعدها معلوم شود که گزینه های بهتری وجود داشته که مهندس مشاور آنها را مطالعه نکرده است ، مهندس مشاور مکلّف است حتی در صورت تصویب پروژه ، گزینهء بهتر را بدون دریافت حق الزحمهء اضافی مطالعه نماید.

–  مهندس مشاور درطرح مقدماتی باید احتیاجات کنونی را تعیین نموده و طرح مقدماتی را که شامل قسمتهای زیرمی باشد تنظیم و برای تصویب به کارفرما تسلیم نماید:

الف- اطلاعات درباره احتیاجات کنونی و گزارش توجیهی دربارهء طرح پیشنهاد شده

ب- ذکر مشخصات اصلی اجزای طرح و تنظیم صورت برآورد هزینه ، با توجه به حدود خدمات موضوع قرارداد.

پ- نقشه های مربوط به طرح مقدماتی

ت- گزارشهای ضمیمه از قبیل نتایج آزمایشهای مصالح ساختمانی ، خاک ، آب ، آبدهی چاهها و غیره.

ث- زمان تقریبی لازم برای اجرای مراحل مختلف طرح و برنامه کار مرحلهء دوم.

چنانچه بعدها معلوم شود که راه حل بهتری وجود داشته باشد که مهندس مشاور مورد توجه قرار نداده ، به تشخیص کارفرما درصدی از وجه الضمان مهندس مشاور به نفع کارفرما ضبط خواهد شد.

مرحله دوم ( فاز دو)- تهیه طرح و نقشه های اجرائی

خدمات و وظایف مهندس مشاور در مرحله دوم به شرح زیر می باشد:

الف) بررسی کامل و جامع دربارهء مصالح و سایر منابع محلی و وسائل مربوط به زمین شناسی، هواشناسی و آب آشامیدنی ، آبهای زیرزمینی ، تأمین و توزیع برق ، شبکه فاضلاب و سوخت و سایر شرایط مهم عمومی و محلی که برای تهیهء پروژه و اخذ تصمیم راجع به خصوصیات آن لازم است.

ب) انجام محاسبات فنی و تهیهء نقشه های تفضیلی اجرائی و نهائی

پ) تهیهء مشخصات فنی عمومی و خصوصی طبق نمونه های مصوب سازمان برنامه (در صورت وجود) که در اختیار مهندس مشاور قرار داده می شود.

ت) تهیهء جدول مقادیر کارها برحسب انواع کار به تفکیک

ث) گزارش نهائی مرحلهء دوم شامل کلیه اطلاعات و مدت لازم برای انجام پروژه و برنامه مالی و اجرای کار در مرحلهء سوم.

ج) تنظیم و تهیهء اسناد و مدارک مناقصه مشتمل بر:

–       شرایط مناقصه طبق نمونهء مصوب سازمان برنامه

–       شرایط عمومی پیمان طبق نمونه های مصوب سازمان برنامه

–    مشخصات فنی عمومی و خصوصی طبق نمونه های مصوب سازمان برنامه در صورت وجود که در اختیار مهندس مشاور قرارداده می شود.

–       جدول مقادیر کارها

–       کلیه نقشه های تفضیلی اجرائی و نهائی

–       سایر اسناد و مدارک مورد نیاز برای مناقصه

۱-   مهندس مشاور موظف است نقشه ها و مشخصات نهائی و تفضیلی معماری و ساختمانی و مکانیکی و برقی و تأسیسات حرارتی و تهویه و شبکه لوله کشی و برق طرح مربوطه را تهیه نماید مگر آنکه قسمتی از این خدمات به مهندس مشاور واگذار نشده باشد.

نقشه های تفضیلی معماری و ساختمانی باید با مقیاس (۱:۵۰) یا مقیاسهای متناسب دیگر تهیه شود. نقشه ها و مشخصات نهائی باید آنچنان واضح و کامل باشد که پیمانکاران بدون برخورد به مشکلی کار را اجراء نمایند. تهیه و تحویل نقشه های تفضیلی کارگاهی و نقشه های سازندگان مربوط به ماشین آلات و تجهیزات و محصولاتی که باید به صورت شناخته شده در طرح بکار روند ، از وظایف مهندس مشاور نبوده و به عهدهء پیمانکار و سازندهء آنها می باشد و برای تصویب به موقع ، باید به مهندس مشاور تسلیم گردد.

۲-   مهندس مشاور در تمام مراحل فوق باید با تشکیل جلسات منظّم ،همکاری و تماس دائمی با کارفرما داشته و نظریات کارفرما را در تهیهء پروژه و جمع آوری اطلاعات کسب نماید. به عبارت دیگر باید همکاری نزدیکی بین مهندس مشاور و کارفرما برقرار باشد تا در تصویب طرحها تسریع به عمل آید.

۳-   در جدول مقادیر باید مقادیر تقریبی کارها تعیین و مشخص گردد و مهندس مشاور موظف است برآورد هزینهء عملیات را براساس جدول مقادیر مذکور و واحد بهای هر آیتم که باید معادل جمع هزینهء مصالح و یا لوازم ، (حقوق و عوارض گمرکی ، عوارض و مالیاتهای مربوطه) ، هزینهء نصب و سایر هزینه ها و سود عادلهء پیمانکار مربوط به آن آیتم باشد  را به کارفرما تسلیم نماید. بهای آیتم های فهرست بها باید به ریال ذکر شود.

۴-   اصولاً طرح نهائی و اسناد و مدارک مناقصه باید به فارسی و در سیستم متریک تهیه شود. در صورتی که برای اصطلاحات ، کلمات معادل فارسی وجود نداشته باشد، مهندس مشاور می تواند اصطلاحات فرانسه یا انگلیسی را در نقشه ها و مشخصات نهائی بکار برد. در صورت لزوم با تائید قبلی کارفرما ، مهندس مشاور باید قسمتهائی از طرح یا اسناد یا مدارک مناقصه را نیز به انگلیسی یا فرانسه تهیه نماید.

۵-   مهندس مشاور باید نقشه ها و مشخصات و مدارک فنی را طوری تنظیم نماید که لااقل سه پیمانکار یا سازنده یا پیشنهاد دهنده بتوانند در مناقصه شرکت نمایند. مشخصات فنی حتی الامکان باید براساس استانداردهای موجود در ایران تهیه شود و در صورتی که استانداردهای خارجی مورد استفاده قرار گیرد، جمله (یا معادل آن به نظر مهندس مشاور) پس از آنها اضافه شود.

در مواردی که نام مشخصات اجناس ساخته شده یا مارک مخصوصی ذکر می شود باید به جمله (یا نظیر آن به نظر مهندس مشاور) اضافه شود.

۶-   مهندس مشاور باید عموماً در اسناد مناقصه متذکر شود که تهیه لوازم ساخت ایران ، بر تهیه لوازم مشابه ساخت سایر کشورها تقدّم دارد.

مهندس مشاور همچنین باید در مورد کالاهای تخصصی ، درشرایط پیمان متذکّرشود که نظارت بر ساخت و آزمایش محصول باید به وسیله کارفرما یا مؤسسات فنی ذیصلاح که به عنوان نمایندهء کارفرما انتخاب می شوند به هزینه پیمانکار انجام شود.

۷-   در شرایط مناقصه باید دستور داده شود که برای هر قسمت از کالاهای تخصصی ، نسخه اصلی پیشنهاد کارخانه سازندهء مربوطه باید ضمیمهء پیشنهاد شرکت کننده در مناقصه باشد.

۸-   در شرایط مناقصه باید دستور داده شود که پیشنهاد دهندگان در مناقصه باید برنامه کلی کار خود را ( که بعداً  با  توافق بین کارفرما و مهندس مشاور و پیمانکار قابل اصلاح خواهد بود) بضمیمهء اسناد مناقصه تسلیم نمایند.

مرحله سوم (فاز سه)- انجام مناقصه و نظارت

خدمات و وظایف مهندس مشاور در مرحلهء سوم به شرح زیر می باشد:

۱-  شروع مرحلهء مناقصه و نظارت با ابلاغ کتبی کارفرما خواهد بود که  شامل سه قسمت اصلی به شرح زیر می باشد:

اول-  انجام مناقصه و تعیین پیمانکار یا پیمانکاران

دوم- نظارت بر اجرای کار

سوم- نظارت در دوره نگهداری

جزئیات خدمات مهندس مشاور در قسمت های نامبردهء بالا به شرح زیر است:

اول- انجام مناقصه و تعیین پیمانکار

الف) مهندس مشاور موظّف است پس از دریافت دستور کتبی کارفرما مبنی بر شروع مرحلهء مناقصه و نظارت ، با رعایت کلیه مقررات معمول (و همچنین دستوراتی که اساساً در مورد هر طرح به نامبرده ابلاغ خواهد شد) تشریفات انتخاب و دعوت از پیمانکاران برای مناقصه و قیاس پیشنهادها و تهیهء گزارش توجیهی نتیجهء مناقصه و تعیین برنده را بر اساس دستورالعملهای مربوطه به ترتیب زیر انجام دهد:

۱-     درمورد شرکت های واجد صلاحیت ، تحقیق نموده و با سازمان برنامه و کارفرما ، درانتخاب پیمانکارهمکاری نماید.

۲-     در مهلت مقرّر به پیمانکاران انتخاب شده برای شرکت در مناقصه دعوت نامه ارسال دارد.

۳-     نسخ کافی از اسناد و نقشه های مناقصه به شرکتهای دعوت شده تسلیم نماید. بهای اسناد مناقصه که مهندس مشاور به شرکت کنندگان در مناقصه می فروشد با موافقت قبلی کارفرما تعیین خواهد شد.

۴-     در صورت مراجعهء شرکت کنندگان در مناقصه ، اطلاعات اضافی و توضیحات کافی در اختیار آنان قرار دهد . هر نوع اطلاعات اضافی باید در اختیار کلیه شرکت کنندگان در مناقصه قرار داده شود.

۵-     اصلاحیه های لازم برای اسناد مناقصه پس از اخذ مصوبهء لازم صادر نماید.

۶-     در کمیسیونهای مختلف مربوط به مناقصه شرکت نماید.

۷-     از وضع پیشرفت مناقصه و تعداد شرکت کنندگان و پیشرفت کار آنها گزارش تهیه نماید.

۸-     در کمیسیون قرائت و رسیدگی به پیشنهادها (کمیسیون بدوی مناقصه) شرکت نماید. پیشنهادها را مقایسه و اظهار نظر نموده و بعداً (در مدت مقرراز طرف کمیسیون بدوی مناقصه) گزارش و توصیهء خود را تنظیم و به کارفرما تسلیم کند.

۹-     برای تسلیم گزارش و توصیهء خود ، اقدامات زیر را  به عمل آورد:

الف- کلیه محاسبات مندرج در هر پیشنهاد را رسیدگی و اغلاط و اشتباهات را تعیین کند.

ب- جدول مقایسه شامل بهای گروههای مختلف اقلام فهرست مقادیر را تنظیم نماید. جدول مقایسه باید حداقل برای پنج پیشنهاد حائزکمترین بهای نسبی(درصورتی که تعداد پیشنهادها کمتراز پنج پیشنهاد باشد مساوی تعداد پیشنهادها) تنظیم شود.

پ- در صورتی که برآورد پیشنهاد دهندگان حائز کمترین بهای نسبی با مبلغ برآوردی مشاور باشد یا در بعضی اقلام اساسی بطور قابل ملاحظه ای با برآورد مهندس مشاور اختلاف داشته باشد ، مهندس مشاور موظّف است از پیشنهاد دهندگان مزبور، تجزیه و تحلیل قیمتهای مربوطه را دریافت نموده و گزارش توجیهی و پیشنهادی خود را با توجه به تجزیه و تحلیلهای مذکور تنظیم نماید.

۱۰- توضیحات اضافی در مورد پیشنهادها در اختیار کارفرما قرار دهد.

۱۱- با کارفرما در مذاکره با برندهء مناقصه همکاری نماید.

ت – کارفرما پس از دریافت گزارش توصیهء مهندس مشاور آن را بررسی نموده و برندهء مناقصه را اعلام و به مهندس مشاور دستور تنظیم نسخه های پیمان و پیوست های آن را صادر می کند.

ث – مهندس مشاور، پیمان و اسناد مربوط به آن را در سه نسخه تهیه نموده و به امضای پیمانکار می رساند و همراه با ضمانت نامهء حسن انجام تعهدات ، به کارفرما تسلیم می کند.

ج – کارفرما پس از امضای پیمان ، دو نسخه از آن را تسلیم مهندس مشاور می نماید تا نامبرده یک نسخه را با پیمانکار مبادله کند.

چ – مهندس مشاور به تعداد کافی نسخ گواهی شده از قرارداد را برای مصارف اداری کارفرما تکمیل و تسلیم خواهد کرد.

دوم- نظارت بر اجرای کار

۱- مهندس مشاور باید برنامه تفضیلی اجرائی پیشنهادی پیمانکار را که باید براساس برنامه کلی کار بوده و جزئی از پیوستهای پیمان محسوب می شود ، پس از رسیدگی و اصلاح و تأیید کارفرما به پیمانکار ابلاغ کند.

۲- مهندس مشاور باید طبق نقشه ها و مشخصات و مدارک مربوطه ، اراضی و نقاط اصلی کارها را ضمن تنظیم        صورتمجلس ، تحویل پیمانکار نماید. پیاده کردن نقشه ها و محورها توسط پیمانکار و با نظارت مهندس مشاور انجام         می گیرد.

۳- مهندس مشاور باید مشخصات مشروح کالاهای تخصصی را که پیمانکار باید از خارج و یا داخل کشور خریداری نماید ، قبل از اقدام پیمانکار به سفارش ، رسیدگی و تأیید کند و مطمئن گردد که مارک محصولات و مشخصات آنها از مارک و مشخصات کالاهائی که پیمانکار به ضمیمهء پیشنهاد خود تسلیم نموده است ، نامرغوب تر نباشد.

۴- مهندس مشاور همچنین در موقع تحویل کالاها به کارگاه و نصب آنها در تأسیسات موظف است دقیقاً آنها را بازرسی نموده و تطبیق آنها را از نظر کیفیّت و کمّیت با مشخصات تأیید شدهء قبلی کنترل نماید.

۵- مهندس مشاور باید در مورد اقلام مندرج در صورت وضعیت های موقت و کارهای پیش بینی نشده در پیمان ، اظهار نظر کرده و پس از رسیدگی به آنها ، دستورات لازم را صادر نماید.

۶- از کلیه دستورات و مکاتبات با پیمانکار و نقشه ها ی اصلاح شده ، به موقع نسخه ای برای کارفرما ارسال دارد.

۷- مهندس مشاور باید نوع آزمایش و محل نمونه برداری از مصالح و عملیات انجام شده را تعیین نماید.  کلیه آزمایشهای خاک شناسی و مصالح ساختمانی مربوط به خدمات و عملیات موضوع پیمان باید توسط آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک وزارت راه و شعب آن در کارگاه و به هزینهء کارفرما انجام شود. تأیید نمونه برداری و انجام آزمایشها و ارسال نتایج آزمایشها برای کارفرما و صدور دستورهای لازم به پیمانکار به وسیله مهندس مشاور انجام خواهد شد.

۸- اگر ضمن اجرای کار به نقشه های تفضیلی اجرائی اضافی یا بیشتری احتیاج باشد ، مهندس مشاور باید آنها را تهیه و تسلیم و همچنین نقشه های تفضیلی کارگاهی پیمانکاران و نقشه های سازندگان  (shop-Drawing) را بررسی و تصویب نموده و همچنین در مورد نظرات و پیشنهادهای آنان رسیدگی و اظهارنظر کند.

۹- مهندس مشاور باید نظارت کار را توسط کارکنان خود که مرتباً کلیه کارها را بازدید می کنند انجام دهد و مطابق بودن عملیات پیمانکاران را با مشخصات منضم به قرارداد تأیید کند و تصدیق نماید که کار طبق مشخصات انجام گردیده است و پس از اندازه گیری کارهای انجام شده ، ضمن نگهداری از اسناد اندازه گیری و رسیدگی به صورت وضعیت هایی که از طرف پیمانکار تهیه شده است ، پرداخت وجه آنها را از کارفرما درخواست نماید.

۱۰-  نگهداری صورت حسابهای کارهای انجام شده و گواهی آنها با توجه به مفاد قرارداد و مقررات مربوطه.

۱۱-  تهیه و تنظیم و تسلیم گزارشهای تفضیلی و جامع ماهیانه از جریان عملیات به انضمام نمودارها و کروکی های لازم و صورت هزینه های انجام شده و برآورد مبالغ مورد نیاز برای اتمام بقیه کارها و غیره…..( هر گزارش ماهیانه باید تا پانزدهم ماه بعد تسلیم کارفرما گردد. )

۱۲- اظهارنظر در مورد قیمتهای جدید و تجزیهء قیمتهای پیمانکار و پیشنهاد قیمتهای عادلانه و قابل قبول به کارفرما.

۱۳- مهندس مشاور نظارت محلی اجرای کلیه طرحها را نیز بعهده دارد و این نظارت توسط نظارت مقیم کارگاهها انجام خواهد گردید.

۱۴- به طور کلی مهندس مشاور موظف است بر تمام عملیات پیمانکار، طبق قرارداد نظارت نموده و وظایفی را که در قرارداد به او محوّل شده است ، انجام دهد.

۱۵- مهندس مشاور پس از حصول اطمینان از اینکه عملیات موضوع قرارداد با پیمانکار طبق مفاد قرارداد مربوطه به اتمام رسیده است و قابل تحویل می باشد ، انجام تحویل موقت یا قطعی را پیشنهاد می نماید و در کمیسیونی که برای تحویل کار تشکیل می شود، شرکت می کند و خدمات مشاور درمرحله تحویل موقت و قطعی کارها را انجام می دهد.

۱۶- مهندس مشاور باید پس از خاتمه کار و انجام تشریفات تحویل موقت ، صورت وضعیت قطعی را که به وسیله پیمانکار تهیه شده (و مشتمل بر کلیه محاسبات و اندازه گیریهای نهائی وسایر مدارک لازم می باشد) رسیدگی و به کارفرما تسلیم نماید.

۱۷- اظهارنظر در مورد دعاوی احتمالی پیمانکار

۱۸- کمک و تشریک مساعی حین اجرای عملیات با کارفرما ، حل و فصل دعاوی و اختلافاتی که ممکن است بر اثر اجرای قراردادهای مربوطه بین پیمانکار و کارفرما حین اجرای عملیات بوجود آید.

۱۹- صدور گواهینامه های تحویل موقت یا قطعی

۲۰- مهندس مشاور موظف است در خاتمهء عملیات هر طرح ، با همکاری سایر مهندسان مشاور (در صورت وجود) در حدود خدمات مربوطه ، نقشه های کارهای انجام شده (As-built) را که توسط پیمانکار با کیفیت مناسب تهیه شده است بررسی  نموده و پس از تأیید در دو نسخه تحویل کارفرما نماید.

سوم- وظایف مهندس مشاور در دوره نگهداری

۱-     نظارت بر عملیات انجام شده و در صورت لزوم انجام آزمایشهای لازم برای حصول اطمینان از صحّت انجام کارها و رضایت بخش بودن نتایج ، نظارت بر انجام وظایف و تکالیف پیمانکاردردوران نگهداری و اقدام وی در رفع به موقع معایب و صدور گواهینامه های لازم.

۲-     تهیه و تسلیم گزارشهای لازم در دوران نگهداری

۳-     ترتیب دادن آزمایش نهائی کارها و تشکیل کمیسیون تحویل قطعی و شرکت در آن و تهیه و تسلیم مدارک و اسناد لازم برای کمیسیون.

۴-     صدور گواهینامه های تحویل قطعی و تکمیل نهائی کارها.

۵-     تأیید نقشه های اصلاحی کارهای انجام شده ) AS-built یا نقشه های چون ساخت) (در صورت وجود) که بر اساس اصلاحات اعمال شده در دوران نگهداری از طرف پیمانکار تهیه خواهد شد و تحویل آن به کارفرما.

تأییدات و تعهدات پیمانکار

۱- تائیدات پیمانکار

الف- کلیه اسناد و مدارک و نقشه ها را کاملاً مطالعه نموده و از مفاد آن کلاً و جزئاً اطلاع حاصل کرده است.

ب- نسبت به امکان به کارگیری کارگران ساده و متخصص به تعداد کافی و تهیهء مصالح در حدود مشخصات نقشه ، در محل و یا از نقاط دیگر اطمینان حاصل کرده است و همچنین میزان دستمزدها و هزینهء حمل و نقل  را  تا پای کار در محاسبات خود از هر جهت منظور کرده است.

پ- آب و هوا و نزولات جوی و موقعیت جغرافیایی محل و امکان تهیهء آذوقه و آب به مقدار کافی و امکانات اجرایی عملیات در فصول مختلف را با توجه به مدت اجرای کارها در نظر گرفته است.

ت- هزینه های ناشی از اجرای کار و بیمه های اجتماعی و قوانین و آئین نامه های مربوط به مالیاتها و عوارضی که تا تاریخ تسلیم پیشنهاد معمول و رایج بوده است و همچنین سود مربوطه را در حسابهای خود منظور نموده است.

ث- در تهیهء پیشنهاد خود ، علاوه بر هزینه های ناشی از مفاد بندهای چهارگانهء بالا، سایر هزینه ها را نیز در نظر گرفته و از هیچ بابت بعداً حق درخواست اضافه پرداختی نخواهد داشت.

به طور خلاصه پیمانکار تأیید می نماید که هنگام تسلیم پیشنهاد، مطالعات کافی به عمل آورده و هیچ نکته ای باقی نمانده است که بعداً در مورد آن استناد به جهل خود کند.

۲- مهارت کارکنان و کارگران و احتیاجات آنها، پرداخت دستمزدها و برکناری کارکنان

الف- پیمانکار متعهد است کلیهء عملیات موضوع پیمان را طبق مشخصات و نقشه های کلی و تفضیلی اجرائی و با بهترین روشهای فنی و با مصالحی که در مشخصات و فهرست بهاء ذکر شده است ، به وسیلهء کارگرانی که در کار خود تخصص و تجربهء کافی دارند ، به هزینهء خود انجام دهد.

ب- بکارگیری کارگران ساده و متخصص به تعداد لازم و تأمین مسکن ، آذوقه و آب آشامیدنی آنها ، بعهدهء پیمانکاراست.

پیمانکار باید اقدامات لازم را برای تأمین دائمی اغذیهء کارگران به عمل آورد بدون آنکه این اقدام برایش حق انحصاری تولید کند و به آزادی کارگران در تأمین مواد مورد نیاز آنها از هر منبعی که مایل به تحصیل آن باشند ، محدودیتی وارد سازد.بهای آذوقهء تهیه شده توسط پیمانکار، نباید از بهای جنس مشابه در نزدیکترین شهر باضافهء کرایهء حمل گرانتر باشد.

پیمانکار مکلّف است آب آشامیدنی مورد نیاز کارگران را که قبلاً نیز آزمایش شده باشد به رایگان در اختیار آنان بگذارد.           پیمانکار به هیچ وجه حق ندارد کارگران موقت و یا دائم خود را در مجاورت محل کار یا سرپناه های پوشالی و گلی و نظایر آن مسکن دهد بلکه موظف است که در محوطهء مناسبی ، مساحت معیّنی را به این منظور اختصاص داده و با چادر و یا سرپناه مناسب و آبرومند دیگری مسکن کارگران خود را تامین نماید.

پ- پیمانکار متعهد است از استخدام کارمندان وزارتخانه ها و ادارات و مؤسسات دولتی بدون اجازهء مقامات مربوطه و همچنین ازاستخدام اشخاصی که مشمول خدمت وظیفه بوده ولی برگ معافیت یا آماده به خدمت دردست ندارند، خودداری کند.

ت- پیمانکار متعهد است دستمزد کارگران خود را طبق قانون کار مرتباً پرداخت نماید. در صورتی که در پرداخت دستمزد کارگران تأخیرشود ، ناظر مقیم به پیمانکار اخطار میکند که طلب کارگران را پرداخت نماید. در صورت استنکاف پیمانکار، دستگاه نظارت حق دارد که دستمزد کارگران را طبق کارتهای کارگری که در دست کارگران و دارای امضای رئیس کارگاه می باشد و با توجه به پرداختهای موقتی که علی الحساب به آنها داده شده است با حضور نماینده پیمانکار از محل مطالبات و یا تضمینهای پیمانکار و به حساب او پرداخت کند.

ث- پیمانکار سعی خواهد کرد حتی الامکان کارگران مورد نیاز خود را از بین ساکنین اطراف محل کار که صلاحیت انجام کارهای موضوع پیمان را داشته باشند انتخاب کرده و بکار گیرد.

کارفرما می تواند تا ۱۵% از کارگران مورد نیاز عملیات موضوع پیمان را به شرط داشتن صلاحیت کار به پیمانکار معرفی کند و پیمانکار مکلّف است آنها را بکار گمارد.

ج- هرگاه کارکنان و کارگران پیمانکار و پیمانکاران جزء وکارگران آنها در اجرای صحیح کار مسامحه ورزند و یا باعث اختلال در نظم کارگاه گردند، دستگاه نظارت و یا ناظر مقیم ، مراتب را برای بار اول به رئیس کارگاه تذکّر خواهد داد و در صورت تکرار می تواند از پیمانکار بخواهد که متخلّفین را از کار برکنار کند. پیمانکار مکلّف به اجرای این دستور بوده و حق نخواهد داشت برکنار شدگان را بار دیگر در همان کارگاه بکار گمارد.

۳- حُسن اجرای کارها، برنامه زمان بندی و گزارشها، مدیر کارگاه و آزمایشها

الف- پیمانکار مسئولیت کامل حسن اجرای کلیهء کارهای موضوع پیمان را براساس مشخصات و نقشه ها و محاسبات فنی و دستورات کتبی کارفرما یا دستگاه نظارت و یا نمایندهء وی به عهده دارد و نظارتی که از طرف کارفرما و یا نمایندگان او در اجرای کارها می شود به هیچ وجه از میزان این مسئولیت نمی کاهد.

ب- پیمانکار متعهد است که چارت سازمانی مدیران و کارکنان دفترمرکزی و کارگاه را بهمراه گزارش روش اجراء و برنامه زمان بندی تفضیلی طبق نظر مشاور و بر اساس نقشه ها و منطبق با مدت پیمان، تهیه وظرف مدت یک ماه از تاریخ مبادلهء پیمان(یا مهلت دیگری که دراسناد ومدارک پیمان تعیین شده)،تسلیم مشاورکند تا پس ازاصلاح وتصویب کارفرما ، برای اجراء به پیمانکار ابلاغ شود.در صورتی که در حین اجرای کار، پیمانکار تشخیص دهد که تغییراتی در برنامه تفضیلی اجرائی منضم به پیمان ضروری است ، موظف است قبل از رسیدن موعد انجام آن کار، مراتب را با ذکر دلیل کتباً به دستگاه نظارت اطلاع دهد. دستگاه نظارت تغییرات مورد تقاضای پیمانکار را رسیدگی و آنچه مورد قبول است به پیمانکار ابلاغ خواهند نمود. بدیهی است این تغییرات در حدود شرایط پیمان از میزان مسئولیت پیمانکار نخواهد کاست.

پیمانکار مکلف است در پایان هر ماه ، آماری از تعداد و طبقات مختلف کارگران و لیست دستمزد آنان و ماشین آلات و تجهیزات موجود و آماده بکار در کارگاه را تهیه کرده و یک نسخه از آن را به ضمیمهء سه نسخه از عکسها و نمودارهای پیشرفت قسمتهای مختلف کار، جهت اطلاع برای ناظر مقیم ارسال دارد.

پ- پیمانکار باید قبل از شروع عملیات ، شخص واجد صلاحیتی را که مورد قبول دستگاه نظارت باشد، کتباً به عنوان رئیس کارگاه معرفی نماید. رئیس کارگاه اساساً باید در اوقات کار در کارگاه حاضر باشد و عملیات اجرائی تحت سرپرستی و مدیریت او انجام شود.

هر نوع اخطارو ابلاغی که مربوط به اجرای عملیات باشد و از طرف دستگاه نظارت یا نماینده آن به رئیس کارگاه شود ، در حکم ابلاغ به پیمانکار خواهد بود.

پیمانکار می تواند در صورت لزوم رئیس کارگاه را عوض کند مشروط بر اینکه صلاحیت جانشین او مورد قبول دستگاه نظارت باشد.

ت- کارفرما و یا دستگاه نظارت به منظور نظارت در اجرای عملیات، اقدام به آزمایش مصالح و یا کارهای انجام یافته     می نماید وهرگاه نتایج آزمایشها با مأخذی که در مشخصات و محاسبات فنی ذکر شده است تطبیق ننماید، پیمانکار متعهد است مصالح و کارها را طبق دستور کارفرما و یا دستگاه نظارت به هزینهء خود عوض کند.

هزینهء آزمایشها بر عهده کارفرما است و از این بابت مبلغی از صورت وضعیتهای پیمانکار کسر نمی شود. پیمانکار موظف است برای نمونه برداری از مصالح و یا انجام آزمایشها و یا معاینهء کارها ، تعداد لازم کارگر ساده به طور موقت و رایگان در اختیار دستگاه نظارت قرار دهد . بدیهی است هزینه های مربوط به این قبیل کارها به عهدهء کارفرما خواهد بود.

۴- پیاده کردن نقشه ها، حفظ تأسیسات و نقاط نشانه و مبدأ، محدود نمودن عملیات در اراضی تحویل شده

الف- پیمانکار متعهد است کلیه نقشه ها، امتدادها و محورها را تحت نظر و راهنمائی دستگاه نظارت پیاده کند. صورتمجلس های مربوطه ، به امضای پیمانکار و دستگاه نظارت خواهد رسید.

ب- پیمانکار متعهد است نقاط نشانه و نقاط مبدأ و همچنین علائم مربوط به آنها را به طرز صحیح و به هزینهء خود حفظ و نگهداری کند.

پ- پیمانکار نمی تواند در محدوده ای جز آنچه طبق نقشه ها به عنوان اراضی کارفرما معیّن شده است اقدام به احداث ابنیه یا ساختمان کند. برای ایجاد تأسیسات موقتی که برای اجرای عملیات موضوع پیمان ضروری باشد ،پیمانکار باید قبلاً موافقت کارفرما و مالک اراضی را جلب کند.

۵- محل و شرائط تهیهء مصالح و تدارکات

الف- تهیه و تدارک مصالح و ابراز کار و ماشین آلات و وسائل حمل و نقل و آب و سوخت و به طور کلی تمام لوازمی   که برای اجرای عملیات موضوع پیمان ضروری است به عهدهء پیمانکار می باشد.

هرگاه تهیه برخی از مصالح و لوازم مورد نیاز عملیات در داخل کشور در انحصار دولت باشد، کارفرما تسهیلات لازم را جهت تهیهء آن مصالح و یا لوازم برای پیمانکار فراهم خواهد آورد.

هر گاه تهیهء بعضی از مصالح و یا لوازم ، طبق مشخصات مربوطه در داخل کشور میسّر نباشد و ورود آنها هم اساساً از طرف دولت ممنوع شده یا بشود، کارفرما یا راساً اجازهء ورود مصالح و لوازم مزبور را برای پیمانکار تحصیل خواهد کرد و یا مشخصات مندرج در نقشه را تغییر خواهد داد.

ب- هرگاه در حین اجرای عملیات ، دستگاه نظارت تشخیص دهد که تجهیزات موجود پیمانکار برای اتمام کار در مدت پیمان کافی نیست ، مراتب را به پیمانکار ابلاغ خواهد نمود. پیمانکار مکلّف است تجهیزات خود را طبق نظر دستگاه نظارت و در مدت معیّن تکمیل نماید بدون اینکه بدین مناسبت ادعای خسارتی از کارفرما داشته باشد.

پ- پیمانکار نمی تواند ماشین آلاتی را که برای انجام عملیات لازم باشد از کارگاه خارج کند. در مورد بیرون بردن ماشین هائی که در کارگاه مورد احتیاج نباشد، پیمانکار پیشنهاد خود را به دستگاه نظارت می دهد. دستگاه نظارت پیشنهاد مزبور را مورد توجه قرار داده و در صورت موجه بودن، اجازهء خروج خواهد داد.

۶- حفاظت کارگاه و شخص ثالث، بیمه، مراقبتهای لازم

الف- پیمانکار از روز تحویل گرفتن اراضی و تشکیل کارگاه تا روز تحویل موقت عملیات موضوع پیمان ،مسئول حفظ و نگهداری ماشین آلات و تأسیسات و مصالح و اراضی و راهها و ابنیه ای که تحت نظر و مراقبت او قرار دارد می باشد و به همین منظور اقدامات لازم را برای نگهداری و حفاظت کلیه اشیاء و تأسیسات موجود در داخل کارگاه در مقابل عوارض جوّی وطغیان آب رودخانه ها وسرقت و حریق وغیره بعمل می آورد.همچنین پیمانکار در حدود قانون حفاظت فنی و بهداشت کار، مسئول خسارات وارده به اشخاص ثالث در محدوده کارگاه می باشد و در هر حال، کارفرما در این مورد هیچ نوع مسئولیتی به عهده ندارد.

پیمانکار متعهّد است که تدابیر لازم را برای جلوگیری از وارد شدن خسارت وآسیب به املاک مجاور اتخاذ نماید و اگر در اثر سهل انگاری او خسارتی به املاک مجاور  یا محصول آنها وارد  شود، پیمانکار مسئول جبران آن خواهد بود.

ب- پیمانکار مکلّف است آن قسمت از ساختمان ها و تأسیسات موضوع پیمان را که در شرایط مناقصه ذکر شده ، در مقابل مواردی از حوادث غیرمترقبهء مذکور در آن شرایط به قیمت محاسبه شده در پیشنهاد مناقصه به نفع کارفرما نزد    مؤسسه ای که کارفرما تعیین می کند بیمه نموده و بیمه نامه ها را به کارفرما تسلیم نماید. کلیه بیمه نامه ها باید تا تاریخ تحویل موقت اعتبار داشته و در صورتی که تاریخ تحویل موقت به عللی به تأخیر افتد، پیمانکار مکلف است بیمه نامه ها را تا مدتی که لازمست تمدید نماید.

در صورت بروز حادثه ای که باعث از بین رفتن تمام یا قسمتی از کارهای انجام یافته شود، پیمانکار موظّف است اولاً مراتب را فوراً به کارفرما و بر طبق مقررات بیمه به بیمه گر اطلاع دهد. ثانیاً طبق دستور کارفرما یا دستگاه نظارت کارها را به حالت اولیه باز گرداند. کارفرما خسارتهای وارده بر آنچه را که بیمه شده است از بیمه گر وصول نموده و به تناسب پیشرفت کار تدریجاً به پیمانکار پرداخت خواهد کرد.

پ- پیمانکار متعهّد است عملیات اجرائی خود را طوری انجام دهد که همواره در سواره رو و پیاده رو حداقل راهی برای عبور و مرور عابرین و وسائط نقلیه باز بماند و مصالح خود را در محلهائی انبار نماید که موجب ناراحتی و یا زحمت ساکنین اطراف ویا عابرین نگردد. بدیهی است استفاده از ماشین آلات در ساعات کار و درنتیجه صدای آنها و همچنین استفاده از راههای معیّن به منظور انجام عملیات ، مزاحمت تلقی نمی گردد.

ت- پیمانکار متعهّد است انتظامات کارگاه را با وسایل مقتضی تأمین کند و از ورود اشخاص غیرمجاز و همچنین کسانی که باعث اختلال در نظم کارگاه می شوند، راساً یا با توسل به مقامات انتظامی جلوگیری کند.

۷- قوانین کار و بیمه های اجتماعی و حفاظت فنی و عوارض و مالیاتها

پیمانکار تائید می کند که از جمیع قوانین و مقررّات مربوط به کار و بیمه های اجتماعی و حفاظت فنی و همچنین قوانین مربوط به مالیاتها و عوارض، کاملاً مطلع بوده و متعهد است همه آنها را رعایت کند. در هر حال مسئولیت عدم اجرای قوانین و مقررات فوق الذکر متوجه کارفرما نخواهد بود.

۸- انتقال به غیر و پرداخت مطالبات پیمانکاران جزء

الف- پیمانکار نمی تواند بدون موافقت کتبی کارفرما، پیمان را به غیر واگذار کند.

ب- پیمانکار می تواند به منظور تسهیل و تسریع در اجرای قسمت یا قسمتهائی از عملیات موضوع پیمان، موافقت نامه هائی با شخص یا اشخاص و یا پیمانکاران جز منعقد کند مشروط بر آنکه آنان را از واگذاری کار به غیر منع کند . این واگذاری نباید به هیچ وجه طوری باشد که از پیشرفت کار طبق برنامه بکاهد و به هر حال تحت هیچ عنوان از مسئولیت و تعهّدات پیمانکار نخواهد کاست. در موافقت نامه ها باید قید شود که در صورت بروز اختلاف بین پیمانکار و پیمانکار جزء، نمایندهء کارفرما و یا دستگاه نظارت به مورد اختلاف رسیدگی نموده و هر تصمیمی اتخاذ کند برای طرفین (پیمانکار و پیمانکار جزء) قطعی و غیرقابل اعتراض و لازم الاجرا است.

هر گاه در پرداخت مطالبات پیمانکاران جزء با توجه به شرایط مندرج در پیمان آنها تأخیری روی دهد، در صورتی که پیمانکار جزء، تعهّدات خود را براساس موافقت نامهء تنظیمی بین خود و پیمانکار کاملاً انجام داده باشد و کار او مورد قبول و تأیید دستگاه نظارت باشد، کارفرما یا دستگاه نظارت میتواند بنابر تقاضای پیمانکار جزء ، به کار او با حضور نمایندهء پیمانکار رسیدگی کند. اگر در اثر این رسیدگی پیمانکار جزء طلبکار شود و پیمانکار از پرداخت آن خودداری کند، دستگاه نظارت حق خواهد داشت طلب پیمانکار جزء را از محل مطالبات یا ضمانت نامه های پیمانکار به حساب او بپردازد.

۹- اجرای عملیات موضوع پیمان در شب

به طور کلی اجرای عملیات موضوع پیمان در شب ممنوع است مگر در مواردی که در برنامهء زمانی تفضیلی پروژه پیش بینی شده باشد.

هرگاه به سبب بروز برخی تأخیرات، انجام عملیات طبق تشخیص پیمانکار در مدت پیمان امکانپذیر نباشد، پیمانکار        بدون حق دریافت هزینهء اضافه وبا موافقت دستگاه نظارت می تواند قسمتی از عملیات را در شب اجراء کند.

هرگاه دستگاه نظارت تشخیص دهد که پیشرفت کار پیمانکار به نحوی نیست که کلّیه عملیات در مدت پیمان پایان یابد، در این صورت می تواند به پیمانکار دستور دهد که قسمتی از عملیات را در شب اجرا کند. در این حالت پیمانکار مکلّف به اجرای دستور بوده و حق ادّعا و مطالبهء هیچ گونه خسارت و اضافه بهاء نخواهد داشت.

اگر به تشخیص مشاور و تأیید کارفرما، برای جبران تأخیراتی که ناشی از قصور پیمانکار نیست ، نیاز به انجام عملیات در شب باشد ، هزینه های اضافی برای کار در شب به پیمانکار پرداخت میشود. پیمانکار متعهّد است ترتیب کار را طوری بدهد که اجرای عملیات در شب برای ساکنین و مؤسسات مجاور زحمتی ایجاد نکند.

۱۰- اشیا عتیقه و آثار تاریخی

هرگاه ضمن اجرای عملیات موضوع پیمان، اشیاء عتیقه و یا آثار تاریخی و مسکوکات قدیمی و نظائر آن در محل کار پیدا شود، پیمانکار متعهّد است بلافاصله مراتب را از طریق دستگاه نظارت به اطلاع کارفرما و همچنین طبق قوانین به اطلاع دستگاه های انتظامی برساند. کارفرما اقدام فوری برای حفظ و نگهداری و یا انتقال اشیاء عتیقه را به عمل خواهد آورد.  پیمانکار باید تا هنگام مداخلهء مقامات صالحه و عوامل کارفرما ، در حفظ و نگهداری اشیاء و آثار مزبور، مراقبتهای لازم را به عمل آورد. هرگاه اجرای این ماده موجب توقّف یا تعطیل عملیات موضوع پیمان گردد ، پیمان به صورت تعلیق درخواهد آمد.

۱۱- اقامتگاه قانونی پیمانکار

محل قانونی پیمانکار همانست که در مقدمهء پیمان نوشته شده است و در صورتی که این محل تغییر کند، پیمانکار متعهّد است محل جدید خود را بلافاصله و کتباً به کارفرما و دستگاه نظارت اطلاع دهد. در صورتی که پیمانکار به این تعهّد خود عمل نکند ، هر نامه ای که از طرف کارفرما یا دستگاه نظارت به وسیله نامه رسان یا پست به محل قانونی سابق پیمانکار ارسال شود، ابلاغ شده تلقی خواهد شد.

ضمانت نامه ها

۱- تعریف

ضمانت نامه عبارت است از تعهّدی که کارفرما به دلیل پرداخت پول یا انجام تعهّدات قید شده در پیمان، از پیمانکار یا مشاور دریافت می دارد و واسطهء آن بانک است.

۲- انواع ضمانت نامه

الف- ضمانت نامهء شرکت در مناقصه:

شرکتهای پیمانکار هنگام شرکت در مناقصه ، ضمانت نامه ای برابر ۵% مبلغ اولیهء پیمان را همراه سایر مدارک مناقصه به کارفرما تحویل می دهند.

پس از بررسی و انتخاب برندهء مناقصه، ضمانت نامه های نفرات اول و دوم تا هنگام عقد قرارداد با برندهء مناقصه ، نزد کارفرما باقی می ماند، ولی ضمانت نامهء سایر شرکت کنندگان بعد از اعلام اسامی نفرات اول و دوم ،آزاد می شود.

ب- ضمانت نامهء انجام تعهدات:

در موقع امضای  پیمان، برای تضمین انجام تعهدات ناشی از آن، پیمانکار باید ضمانت نامه ای معادل پنج درصد مبلغ اولیۀ پیمان (صادره از طرف بانک مورد قبول کارفرما و طبق نمونه ای که ضمیمه اسناد مناقصه بوده است)، تسلیم کارفرما کند. ضمانت نامه مذکور باید تا  یک ماه پس ازتاریخ صورتمجلس تحویل موقت معتبر باشد. تا وقتی که تحویل موقت انجام نشده است، پیمانکار مکلف است به دستور کارفرما این ضمانت نامه را تمدید کند و چنانچه تا ۱۵ روز قبل از انقضای مدت اعتبار آن، طبق دستور کارفرما اقدام به تمدید نکند، کارفرما حق خواهد داشت مبلغ آن را از بانک ضامن دریافت کرده و وجه آن را به جای ضمانت نامه به رسم وثیقه نزد خود نگهدارد. کارفرما ضمانت نامهء مزبور را به محض تصویب صورتمجلس تحویل موقت ، آزاد میکند.

پ- ضمانت نامه پیش پرداخت:

جهت ضمانت پیش پرداخت هائی که از طرف کارفرما داده می شود ، پیمانکار می بایست ضمانت نامه هائی برابر ۲۵% مبلغ اولیه پیمان به کارفرما تسلیم نماید. ضمانت نامه های مزبور باید تا پایان مدت پیمان معتبر و به دستور کارفرما قابل تمدید باشد. همچنین ضمانت نامه ها باید طوری تنظیم شود که در موقع ضرورت ضبط و ریختن مبالغ آنها به حسابی که کارفرما تعیین می کند، مقدور باشد. مبالغ ضمانت نامه ها به ترتیبی که اقساط ماهانهء پیش پرداخت مربوط واریز می گردد، همزمان و متناسباً تقلیل خواهد یافت.

ت- ضمانت نامه حسن انجام کار:

از مبالغ ناخالص صورت وضعیتهای پیمانکار، معادل ده درصد به عنوان تضمین حسن اجرای کار کسر  و در حساب جداگانه ای نزد کارفرما نگاهداری می شود. نصف این مبلغ بلافاصله پس از تصویب صورت وضعیت قطعی و نصف دیگر آن بلافاصله پس از تصویب صورتمجلس تحویل قطعی ، از طرف کارفرما به پیمانکار مسترد می گردد. بنابر تقاضای پیمانکار ، کارفرما میتواند مبلغ تضمین حسن انجام کار را در مقابل اخذ ضمانت نامه مسترد دارد.

تبصره:

اگر پیمانکار روی قیمت ها تخفیفی داده باشد(Minus)، مبلغ ناخالص عبارت خواهد بود از مبلغ کار بعد ازمحاسبهء تخفیف و در صورتی که نسبت به قیمتها اضافه ای پیشنهاد کرده باشد(Plus)، مبلغ ناخالص عبارت خواهد بود از مبلغ کار به علاوهء اضافه پیشنهاد پیمانکار.

معبد آب هومپو کو-جی Water Temple )Shingonshu Honpukuji)

معبد آب بر بالای تپه ای مشرف به خلیج اوساکا در بخش شمال شرقی جزیره ی آواجی واقع است. این معبد در حقیقت بخش اصلی معبد هومپوکو-جی است که به شاخه ی نینا-جی از فرقه ی شینگون تعلق دارد.

در آیین بودایی نیلوفر آبی نماد دستیابی به نور شاکا (در سانسکریت: ساکیا مونی از نام های بودا) است.این معبد نمایانگر آرزوی آندو برای ساختن مکانی است که بودا و همه موجودات زنده بتوانند در آن در پوششی از نیلوفر آبی به خواب روند.

تصاویر پر شوری که آندو در جوانی در هند دیده بود در خاطره ی او شعله می کشیدند. میمونی که بر گرده ی اسبی سوار بود و پرنده ای که بر سر میمون نشسته بود: جهانی که در آن همه انسان ها و حیوانات و طبیعت در کنار هم زندگی می کنند و همه تفاوت ها زدوده شده اند:فضا یی که در آن زندگی و مرگ و عوامل معنوی و دنیوی تشکیل دهنده یک کلیت یکپارچه و هماهنگ هستند.

آندو ابتدا حوضچه ی بیضی شکلی با قطر بزرگ ۱۳۰ فوت و قطر کوچک ۹۸ فوت در بالای تپه ساخت. سپس برشی در میانه حوضچه ایجاد کرد و پلکانی رو به پایین در آن به وجود آورد.

هنگام پایین رفتن از پله ها گویی در اعماق حوضچه فرو می رویم و سپس به تالار قرمز رنگی می رسیم که به نظر    می رسد متعلق به جهانی دیگر است.

تالار از اتاق گردی به قطر ۴۶ پا در درون اتاق دیگری به ابعاد ۵۷ در ۵۷ فوت تشکیل شده است. اتاق گرد با حائل مشبک و ستون های منظمی با مقطع مربع به دو حریم درونی و بیرونی تقسیم می شود و باز آفرینی نوعی آرایش فضایی باستانی هماهنگ با آیین های فرقه ای شینگون به شمار می آید.

توالی فرم های هندسی بیضی مربع دایره و شبکه موجب تمرکز ما هنگام نزدیک شدن به مقدس ترین مکان های معبد می شود.

حوضچه بیضی شکل و تالار شگرف زیر آن از طریق یک مسیر دسترسی بسیار تماشایی و طواف مانند با هم ارتباط پیدا می کنند.

ضمن بالا رفتن از تپه سرسبز و مسیر پوشیده از شن سفید به دیواری مستقیم می رسیم. این دیوار به شکل روشن و بارزی آسمان و دریای آبی را از هم جدا می کند و به صورت قابی برای تماشای مناظر پیرامون در می آید. با پشت سر گذاشتن این دیوار دیوار دیگری با شیب ملایم ما را عمیق تر وارد فضا میکند.

مسیر پوسیده از شن سفید کنار دیوارهای راست و خمیده قلمرو واسته ای است میان دنیای زندگی روزمره و جهان معنوی و در زیر آسمان آبی و محصور میان دیوارها تاثیر بهت آوری بر بیننده می گزارد.

دیوار خمیده را تا انتها پشت سر می گزاریم و پس از پیچیدن در گوشه آن ناگهان حوضچه نیلوغر آبی پیش چشممان گسترده می شود: یعنی پس از دریا و آسمان نوبت به حوضچه نیلوفر آبی می رسد و همین مشاهده فضا های غیر مشابه در ما کونه ای احساس انتظار بر می انگیزد تا پیوسته در این اندیشه باشیم که دیگر با چه چیزی روبرو خواهیم شد.      با همین حس شور و انتظار است که در میانه ی حوضچه در کام آب فرو می رویم.

معبد آب به راستی تلاشی است برای بیان و نمایش زیبای زمانی و مکانی گذر از زندگی روزمره به قلمرو معنویات.

هنگامی که پرتو های آفتاب در حال غروب به درون پنجره های غربی تالار زیرزمینی راه می یابند فضای شگرفی رنگ قرمز درخشندهای به خود می گیرد و فضایی بسیار فرا تر از زندگی دنیوی ما به وجود می آید.

خود آندو اندیشه هایش را درباره این ساختمان چنین تشریح کرده است:

(( با گذشت زمان دیوار بتنی رنگ میبازد و درختان بر حوضچه سایه خواهند افکند . ولی نیلوفر های آبی در تابستان همچنان به گل خواهند نشست و به مردم یادآور خواهند شد که این مکان مقدس است. معماری معاصر فقط در فکر زمان حال است و بناها برای جلوه و درخششی گذرا باهم رقابت دارند. من دلم می خواهد ساختمان هایی بیافرینم که فارق از دگرگونی های ظاهری شان تا مدتها به زندگی خود ادامه دهند)).

گروه مهندسین ایران معماری

یکی از فعالیت هایی که در کلینیک تخصصی  طراحی و اجرا ی ویلا، در گروه مهندسی ایران معماری صورت می پذیرد، مطالعه وشناخت روش ها وتکنیک های نوین طراحی و ساخت  است .لذا یکی از رویکرد های اصلی این گروه تلفیق نظریه های علمی با روشهای عملی است.برای بسط موضوع در ادامه به بررسی نمونه های ساخته شده پرداخته می شود.

شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵  

TRÈS GRANDE BIBLIOTHÈQUE, FRANCE, PARIS, 1989

کتابخانه ی فرانسه ، پاریس ۱۹۸۹

دومین پروژه ایی که در آن تابستان انجام داده ایم مسابقه ایی بود که مساله ی غول پیکر بودن ساختمان یکی از دورنماهایش بود:کتابخانه ایی در پاریس.قرار بود این ساختمان آخرین پروژه دوران ریاست جمهوری میتران باشد. این بنا نه یک کتابخانه تنها، بلکه ترکیبی از پنج کتابخانه ی کاملا مجزا بود.اولین ساختمان سینما تکی بود که باید همه ی فیلم ها و ویدیوهای بعد از سال ۱۹۴۰ را در خود جای می داد.به این ترتیب در برنامه ی کار ، بین تصویر و کلمه نوعی موازنه (به عنوان یک درون مایه) وجود داشت.

info of project

OMA received an honorable mention for Très Grande Bibliothèque, a competition to build a new national library in France. The program called for the creation of various smaller libraries contained in one building envelope; including libraries for moving images, recent acquisitions, reference, catalogues and scientific research. The immense amount of information to be stored within these spaces (books, films, digital databases) became the impetus for the overall concept design. The library is imagined as a solid block of information, a dense repository for the past, from which voids are carved to create public spaces – absence floating in memory.

دومین ساختمان کتابخانه ایی مربوط به دستاوردهای جدید، سومین ساختمان کتابخانه ی مرجع و چهارمین ساختمان کتابخانه ی فهرست ها بود که مخزن همه ی فهرست های جهان می شد. نهایتا پنجمین ساختمان کتابخانه ایی علمی بود.

سرانجام با دو گروه از شرایط متفاوت روبه رو شدیم: یکی مربوط به فضاهای عمومی و دیگری مربوط به مخزن کتاب که ۶۰ درصد طرح را به خود اختصاص داده بود. در ابتدا فکر می کردیم می توانیم کل مخزن را در یک فضای پاستون مانند کم عرضجا دهیم که به شکل سکوی یک مجسمه در می آمد. سپس آن پنج کتابخانه ی مختلف می توانستند با شکل های گوناکون، ساختمانهای گوناگون، در این سکو به فرم خود برسند.

قسمت سخت ماجرا ، فکر کردن به سازه ایی بود که بتواند حجم مخزن و نیز بی وزنی فضاهای خالی را از بین می رفتند.در عین حال ، طرح بسیار عظیم ساختمان در ترکیب با محدودیت ارتفاع مشکل سازشده بود: زیرا پهنای طبقات که ۶۰درصد مقطع را اشغال می کرد، باعث می شد ارتفاع ساختمان بیش از حد بالا برود.

در بخش پایینی ساختمان به دستاورد بسیار مهمی رسیده بودیم چرا که در ساختمان های مرتفع معمولا بخش های پایینی از ته مانده ی طبقات بالایی را داشته باشد.نکته ی جالب ، شباهت بین مقاطع و پلان ها بود .از همه لذت بخش تر برایمان این بود که می توانستیم این فضاهای خالی را به وجود آوریم ، و تقریبا با نوعی بی تجربگی، فرم درست و جذابی برای هر کتابخانه کشف کنیم و کاری کنیم که کتابخانه ها بدون ایجاد مزاحمت برای همدیگر، در کنار هم زندگی کنند.

گروه مهندسین ایران معماری

یکی از فعالیت هایی در گروه مهندسی ایران معماری صورت می پذیرد، مطالعه وشناخت نمونه های مشابه در پروژه های معماری است .لذا یکی از رویکرد های اصلی این گروه تلفیق نظریه های علمی با روشهای عملی است.برای بسط موضوع در ادامه به معرفی نمونه های ساخته شده پرداخته می شود.

شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵

سرای موسیقی پارکودلا، رم

موقعیت سه سالن و سایت پارکودلا

۲ – ۱ – ۳ – سرای موسیقی پارکودلا، رم[۱]

رم مدتهای زیادی فاقد مکانی برای لجرای موسیقی کلاسیک بود. مکانی که متناسب با اهمیت شهری یک پایتخت بزرگ اروپایی باشد. این مشکل با ساخت سرای موسیقی پارکودلا که یکی از بزرگترین مراکز عظیم و کامل اجرای مناسب موسیقی در جهان به شمار می رود برطرف شد. این مجموعه شامل سه تالار با اتدازه ها و و ضع قرار گیری مختلف است که هر یک امکانات جداگانه ای جهت تمرین و امکانات آکوستیک خاص خود را دارند.

طرح اولیه توسط رنزو پیانو در سال ۱۹۹۴ ارائه، در سال ۱۹۹۷ به مرحله اجرا و در سال ۲۰۰۲ به پایان رسید. پروژه متشکل از سه تالار به ظرفیت های ۲۸۰۰، ۱۲۰۰ و ۷۰۰ نفر بوده و یک آمفی تاتر رو باز با ظرفیت ۳۰۰۰ نفر که بین سه تالار محصور است.

نمای بیرونی تالار اصلی

سطح بیرونی سقف سالن به درستی و دقیقا از شکل سقف داخلی سالن پیروی می کند. هرچند که سقف داخلی و خارجی به وسیله فضایی که ساختار سقف خارجی را با گربه روهای خدماتی تطبیق می دهد، جدا شده اند.

سالن اصلی ۲۸۰۰ نفره با داشتن حد نهایی آکوستیک طبیعی، دارای کیفیت شنیداری خوب برای اجرای کنسرت های سمفونی با ارکستر و گروه کر بزرگ است. سن انعطاف پذیر در مرکز قرار گرفته تا بهترین دید و صدا را تضمین کند. سن ارکستر در یک انتهای سالن قرار گرفته اما کاملا به وسیله ردیف های شیب دار احاطه شده است. این راه حل مورد تحسین موسیقی دانان و نقادان قرار گرفت. دلیل این امر خلق یک اثر کاملا جدید بوده که پیوند بیشتری بین گروه ارکستر و تماشاگران برقرار می کند.

استفاده از فضای خالی بین دو پوسته داخلی و خارجی تالارها

کنترل زمان واخنش با استفاده از سطوح معلق  و دیوارهای متحرک سقف داخلی بزرگترین سالن به شکل خاصی طراحی و ساخته شده است. شکل ظاهری به صورت سطوح محدب با گوشه های گرد شده می باشد و به گونه ای قرار گرفته اند تا صدا را از منبع به تمام نقاط سالن با کیفیت یکسان برسانند. جنس این سطوح از چوب درخت آلبالوی آمریکایی است. انتخاب این چوب بر پایه تحقیقات و آزمایشاتی بود که میزان پخش، انعکاس و جذب صدا از سطح این چوب را مورد بررسی قرا می داد.

صندلی ها بهگونه ای طراحی شده اند که پر یا خالی بودن آنها از تماشاگران تاثیری ذر زمان واخنش و دیگر خصوصیات آکوستیکی سالنها نداشته باشد.

شکستگی های دیوارها در سالن بزرگ در واقع تقعر سطوح را از بین برده و از تمرکز صدا و کاهش کیفیت آن در سالن جلوگیری می کند. همچنین طراحی آن به گونه ای است که اشکالاتی مانند پژواک ناخواسته در سالن بوجود نیاید.

سالن متوسط ۱۲۰۰ نفره مخلوط و ترکیبی از سالن های ک.چک و بزرگ است. یک سن در یک انتها و صندلی های پایین تر شبیه به آنچه در سالن های کوچک است اما با صندلی های بالاتر دیگری که در پشت صندلی های پایین تر و در همان شکل و امتداد قرار دارد. مشخصه سالن متوسط انعطاف پذیری بیشتر در باب آکوستیک و هم درباره جایگاه و سن می باشد. بنابراین نه تنها امکان اجرای کر و ارکسترهای بزرگ بلکه امکان اجرای موسیقی معاصر را هم می دهد.

این سالن مجهز به مدرنترین وسایل از قبیل سن متحرک و سقف تغییر پذیر برای بهترین ضبط صدا و شکل نمایشها و تئاترها می باشد.

پلان سالن متوسط

از ویژگی های منحصر به فرد این سالنها و به خصوص سالن متوسط کنترل زمان واخنش می باشد. در واقع متحرک بودن برخی دیوارها و همچنین متحرک بودن سن و ردیف های صندلی (در سالن های کوچک و متوسط)، امکان داشتن یک سالن با زمان طنین های متفاوت را به دست می دهد. عنصر مهم دیگری که در این زمینه بسیار موثر است سطوح منعکس کننده آویزان از سقف هستند که قابل تنظیم در حالته ای مختلف می باشند.

سالن کوچک ۵۰۰ نفره موسیقی مجلسی از یک طرح و نمایه سنتی پیروی می کند. این سالن دارای یک سن در یک انتهای سالن و ردیف های شیب دار صندلی است.

این سالن می تواند نقش میزبان را برای اپرا کنسرت ها، موسیقی مجلسی و باروک و نمایشنامه های تئاتری ایفا کند. اما نمایشهایی در سطح موزون و هماهنگ هم از این امکان حرکت دیوارها برای باز کردن آرک صحنه جدید استفاده می کنند.

تصویر ۲ -۳۳ – پلان سالن کوچک

علاوه بر این سه ادیتوریوم، این مجموعه شامل کتابخانه جامع موسیقی، موزه سازهای سنتی، فروشگاه های آلبوم های موسیقی، رستوران و باالاخره استدیو های ضبط پیشرفته با امکانات و خصوصیات آکوستیکی منحصر به فرد می باشد. (آکوستیک صدا – تالیف زهرا قیابکو)

[۱] Parco della musica auditorium

گروه مهندسین ایران معماری

یکی از فعالیت هایی در گروه مهندسی ایران معماری صورت می پذیرد، مطالعه وشناخت نمونه های مشابه در پروژه های معماری است .لذا یکی از رویکرد های اصلی این گروه تلفیق نظریه های علمی با روشهای عملی است.برای بسط موضوع در ادامه به معرفی نمونه های ساخته شده پرداخته می شود.

شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵

نمای بیرونی هتل اسپا

هتل اسپا چینگ شویی در محل چشمه های آب معدنی هنگ کنگ[۱]

Architects: Nota Design International pte Ltd
Location: Shenyang, China
Project area: ۲۱,۰۰۰ sqm
Project year: ۲۰۱۰
Photographs: Nota Design International pte Ltd

چینگ شویی در زبان چینی به معنی حمام گرم بهار است. عنوانی که به توجه به شرایط آب و هوایی و کاربرد این هتل بسیار هوشمندانه انتخاب شده است. این منطقه از شهر دارای چشمه آب گرم بسیار مطبوعی است و هدف از ساخت این مجموعه ارائه خدمات برتر در کنار این سایت طبیعی بوده است.

این مجموعه اقامتی – تفریحی یک هتل کوچک اما مجلل است که با حمام های آب گرم خود یک باشگاه آب گرم بهاری را در مر کز شهر شاینگ های در منطقه ای به وسعت ۷۰۰۰ متر مربع بوجود آورده است.

طبقه اول صرفا شامل فضاهای پذیرش و حال ورودی است. همچنین یک بخش کوچک تجاری را نیز شامل می شود. طبقه دوم و سوم با یک راهرو اصلی به دو بخش تقسیم می شود. در اینجا حمام های آب گرم ، فضاهای آب درمانی و ورزشی و سایر فضاهای خدمات رسانی قرار دارند.

در طبقات بالاتر اتاق های هتل و پذیرایی و خدمات مربوط به این دسته جای گرفته اند.

نمای ورودی هتل اسپا چینگ شویی

فضاهای اختصاصی طراحی شده در این مجموعه طیف گسترده ای از خدمات پذیرایی و اقامت را در کنار تفریح و آب درمانی در کنار هم جای داده اند. توجه به فرهنگ خاص چینی و طراحی فضاهایی که آداب و رسوم خاص آن ،مثل مراسم چای را در بر می گیرد از ویزگی های بومی این مجموعه است که در جذب توریست خارجی نیز به دلیل جذابیت های خاص خود مفید می باشد.

لابی ورودی و قسمت پذیرش هتل اسپا

از این فضاهای طراحی شده می توان ۱۸۴ اتاق اقامتی اوکس که به سبک ژاپنی چیدمان شده اند، یک رستوران به سبک VIP ، سالن بزرگ انجام مراسم چای و سالن پذیرایی چای خوری، یک رستوران بزرگ با غذا های بین المللی، بوفه ها و فضاهای تجاری را برشمرد.

اتاق های اقامتی هتل آب گرم

بخش آب درمانی در طبقه دوم و سوم نیز از معیارهای کلی طراحی مجموعه پیروی می کند. این فضا که گل سرسبد مجموعه به حساب می آید شامل ۴۱ اتاق ماساژ ، ۲۳ اتاق ماجونگ ، ۱۴ اتاق درمان ، ۲ حمام ترکی ، و اتاق های هتل است که تماما با طراحی داخلی زیبا و نماهای خاص که تاثیرات بصری و روانی را در فرایند درمان افزایش می دهد، طراحی شده اند.

در چیدمان فضایی سه منظور اقامت، درمان و تفریح با تفکیک فضاها در طبقات و جدا سازی فضاهای هر طبقه با راهرو ها به خوبی انجام شده است. فضاهای خدماتی نضیر رستوران ها و سانهای چای خوری در طبقات پایین تر و فضاهای اقامتی در طبقات بالا و در این میان فضای آب درمانی این امکان را بوجود آورده است که مجموعه نه تنها به میهمانان ساکن در خود سرویس رسانی کند، بلکه مردم عادی ساکن در شهر نیز بدون تداخل در استراحت میهمانان هتل، از خدمات آب درمانی و رستورانها استفاده کنند.

پلان طبقه هم کف

همچنین فضا سازی داخلی و طراحی نماه و ویوها در این هتل به خوبی جداب و هماهنگ با کاربری آن می باشد. استفاده از عناصر طبیعی چون سنگ ، آب و گل تاکیدی بر فعالیت آب درمانی آن به حساب می آید.

[۱] Qing Shui Wan Spa Hotel / Nota Design International pet Ltd

گروه مهندسین ایران معماری

یکی از فعالیت هایی در گروه مهندسی ایران معماری صورت می پذیرد، مطالعه وشناخت نمونه های مشابه در پروژه های معماری است .لذا یکی از رویکرد های اصلی این گروه تلفیق نظریه های علمی با روشهای عملی است.برای بسط موضوع در ادامه به معرفی نمونه های ساخته شده پرداخته می شود.

شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵

نمای منحنی شکل زینت به همراه جانمایی زاویه دارش در سایت پروژه باعث برجسته شدن آن نسبت به جاده ی مجاور شده است.

تالار کنسرت لیموژ (زنیت)[۱]

تعداد ۱۵ سالن کنسرت (زنیت)در کشور فرانسه وجود دارد. هر یک از آنها دارای حداقل ظرفیتی برابر با ۳۰۰۰ نفر بوده و به قصد اجرای برنامه های موسیقی راک و دیگر کنسرتها ساخته شده اند. از این دسته ساختمان کنسرت لیموژ به طراحی برنارد چومی در لیموژ فرانسه است که در سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ با زیر بنای ۸۵۰۰ متر مربع احداث شده است.

در طراحی این کنسرت، قرار گیری در یک سایت جنگلی خارج از مرکز شهر، سبب شکل گیری یک فرم لفافه مانند و پویا برای زنیت گشته است. عمده مصالح ساخت سالن شامل چوب صنوبر داگلاس و بتن است و پ.شش ها در بدنه ها ساختمان از وزقه های پلی کربنات سخت و صلب ساخته شده اند. جانمایی، طراحی و مصالح ساختمانی مورد استفاده همگی به طرز آشکاری کیفیت بالای استانداردهای زیست محیطی را دارند. کاربرد چوب به دلیل موقعیت جنگلی پروژه و تمایل کارفرما به بخشیدن گرمی به ساختمان و همچنین رواج صنعت چوب در آن منطقه، مربوط می گردد.

ترکیب سازه ای – همانطور که در این تصاویر می بینید، برنارد چومی ترکیب معیارهای صنعتی و طراحی جذاب و گیرا و سحر آور مورد نیاز برای ساختمان کنسرت را به راحتی انجام داده است

سوار کردن سه سازه در سالن

شکل گیری ساختمان به فرم دو پوسته، به دلیل سیرکلاسیون هوای بین آنها بوده است که هم به دلیل آکوستیکی و هم حرارتی سودمند می باشد.

برنارد چومی بین پوسته خارجی ساخته شده از چوب و پلی کربنات و پوسته داخلی شکل گرفته از بتن و چوب، ۱۷۶۵ متر مربع فضای تردد شامل سرسرا، رمپ ها و دستگاه پله را طراحی کرده است که به سه طبقه سالن کنسرت ختم شده و سرویس دهی می کند. بین دو پوسته ساختمان، مسیرهای حرکتی دو گانه ای نیز به شکل زیر طراحی شده اند: دو رمپ که یکی پایین رونده بوده و به سمت ردیف های شکل گرفته در طبقه پایین سالن کنفرانس هدایت می شود و دیگری، رمپ بالا رونده که به سمت ردیف های صندلی طبقه ی فوقانی حرکت می کند. علاوه بر آن، دو دستگاه پله ی معلق به سمت ردیف های فوقانی و صندلی های طبقه ی بالا گسترش یافته اند.

رمپ های بالا رونده و پایین رونده

طراحی انعطاف پذیر سالن کنسرت باعث شده بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ بیننده به راحتی در سالن جای بگیرند. ۴۵۰۰ جایگاه چوبی ساده در رنگ های مختلف تزئین و در غالب یک طرح و الگوی جادویی آراسته و سازمان دهی شده اند. (مجله هنر معماری – شماره سیزده – تابستان ۸۸)

پلانهای سازه

مقاطع سالن

ساختمان زنیت در انتهای محوطه سایت خود دارای یک پارکینگ با ظرفیت ۱۵۰۰ ماشین بوده و در یک شیب طبیعی زمین قرار گرفته است.

همکاری با میشل دزوین طراح معروف محوطه در این پروژه، باعث شده که معماری بنا به کاربرد یک سیستم خاک و شن لایه بندی شده، که بر روی یک لایه سنگ آتشفشانی که از منطقه نزدیک پوی دوم تامین شده اند، سوق پیدا کرده و مقاومت و پایداری لازم برای محوطه پارکینگ را تضمین نماید. تعداد پنج بالن بزرگ و درخشان، مناطق عمده ی سطح پارکینگ را نشانه گذاری و روشن کرده اند.

[۱] Limoges concert hall

خانه ی اپرای گوانجی- زاها حدید-Guangzhou Opera House

کانسپت کلی بنا دو صخره در کناره ی بستر آب شهر بوده و سعی زیادی شده تا تحرک و حرکت در آن دیده شود، برای همین کل بنا دارای گوشه های تیز بسیار است که به استفاده از اسکلت پر پیچ و خم فولادیش و فرم های بتنی داخلی اجرا شده است.

سطح زیر بنای این مجموعه تقریبا” ۷۰٫۰۰۰ متر مربع است که در تالار اصلیش ۱٫۸۰۰ جایگاه نشستن دارد. این پروژه اوایل سال ۲۰۰۶ میلادی آغاز شده بود.

.

گروه مهندسین ایران معماری با مدیریت آرشیتکت آرتورامید آذری

در این بخش تحت عنوان مقالات در معماری بر آن شده ایم تا مجموعه ایی از مقالات ،گفتارها و نظریات موجود در جامعه معماری ایران و جهان را ارائه دهیم، تا سرآغازی نوین در عرصه بحث مبانی و مفاهیم نظری معماری باشد.

شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵

معماری صخره ای

تعریف معماری صخره ای

هرگاه در صخره ای حفره ای ایجاد نماییم و به تدریج حفره را وسعت دهیم تا فضاهای مورد احتیاج مثلاً خانه و یا آرامگاهی ایجاد شود آنرا معماری صخره ای می نامیم. به عبارتی معماری صخره ای محصول مبارزه انسان با صخره، جهت ایجاد فضای مناسب است. در معماری صخره ای از مصالح آزاد و معمولی، ساختمان به وجود نمی آید بلکه ساختمان از صخره طبیعی است.

معماری صخره ای در درون صخره به وجود می آید و سنگ صخره ای کالبد آن است، زیرا مانند پوسته ای مستحکم اطراف این فضای درونی را گرفته است. بناهای معمولی به راحتی بر اثر عوامل طبیعی، انسان و گذشت زمان ویران می شوند در صورتیکه این عوامل در معماری صخره ای تهدید به شمار نمی آید، بلکه فقط زمین لرزه ای شدید می تواند تا حدودی به معماری صخره ای آسیب برساند. از صدها محل کنده شده در صخره ها که در خط زلزله قرار داشته اند فقط تعداد کمی ویران گردیده اند. همچنین ویران نشدن و جاوید ماندن معماری صخره ای در بازسازی تاریخ تمدن ملتها نقش بزرگی را ایفا کرده است و در حقیقت بشر از نظر تاریخی و فرهنگ خود به معماری صخره ای بیشتر از معماری معمولی مدیون است.

تعداد کثیری از مساکن و آرامگاهها که هنوز در ایران پابرجا و استوار هستند مدیون معماری صخره ای می باشند. بنابراین معماری صخره ای به عنوان یک مجموعه تاریخی از نظر هنر معماری، باستان شناسی، تاریخ ادیان و روابط فرهنگی در خور اهمیت و شایان توجه است، همچنین معماری صخره ای از نظر دفاع در مقابل هجوم دشمنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

فلسفه معماری صخره ای

در بیان فلسفه معماری صخره ای گفته اند که بر اساس معتقدات خاصی بوجود آمده است، در فرهنگ ملل قدیم کوه عنصری مقدس و مورد احترام بوده است و نقش مهمی در مراسم و آداب مذهبی داشته است. اکثریت مهمی از اقوام معتقد بوده اند که جایگاه خدایان بر فراز کوههای بلند و خوش منظر بوده است. گروهی از ملتها مراسم ستایش خدایان را در ستیغ کوهها و جاهای بلند انجام می دادند.

مانند بابلیان که جایگاه اصلی مردوک را بالای کوه می دانسته اند. یونانیان باستان نیز کوه آلپ را محل اجتماع خدایان می دانسته اند. یکی از ادیان و عقاید کهن که در ازمنه باستان در نزد قبایل قدیم آرین به ظهور رسید و طی مرور ایام تکامل بسیار حاصل کرد آیین مهرپرستی یا پرستش میترا است. در اوستا از میترا مانند خدای مقتدر و قهار و جنگ آور نام برده شده که به اهورمزد یاری می رساند تا بر اهریمن پیروز گردد. به عقیده پیروان میترا، خدای مهر(خورشید) روزی به صورت آدمی در غار، از کوهی بصورت صخره صما ظهور خواهد کرد. چون ابتدای ظهور میترا در غاری در کوه بود از این رو از آن پس پیروان میترا معبدهایی برای خود درون حفره کوهها یا در دل دخمه ها بر پا می کنند و در آنجا به عبادت پرداخته و به میترا قیام می نمایند. این عقاید بر روی فلات ایران بیشتر از نواحی دیگر اشاعه داشت.

بعضی از ادیان ایرانی چون مهرپرستی و زرتشتی ارتباط مستقیم را با تقدیس کوه آشکار می دارند. آیین مهرپرستی سالها پیش از  آیین زرتشتی پدید آمده و از  یکی از ارکان آیین مهرپرستی بر شکست ناپذیر بودن و جاودانگی پدیده ها استوار بوده است. مهرپرستان معتقد بوده اند که خورشید شکست ناپذیر و جاودانه است و همین مساله شکست ناپذیری و جاودانگی است که انسان را به سوی تقدیس کوهها می کشانده است. از اینجاست که مهرپرستان عقیده داشته اند که مهر از سنگ متولد شده زیرا شکست ناپذیر و جاودانه است و در هر حال مسئله جاودانگی در تمام فرهنگ میترا به چشم می خورد. از این جهت است که معماری صخره ای را می توان به مهرپرستان ایران نسبت داد زیرا معماری صخره ای نیز جاودان باقی می ماند.

دکتر غلامعلی همایون در بیان معماری صخره ای میمند می نویسد:«…مهرپرستان بدون شک در حوالی فارس و کرمان نیز مهرابه هایی داشته اند»، وی در بیان ارتباط معماری صخره ای میمند و آیین مهرپرستی می نویسد:«… معماران و حجاران میمندی که شاید آیین مهرپرستی داشته اند در کمال قدرت، معتقدات مربوط به آیین خود را در معماری یعنی مساکن خود پیاده نموده اند، می دانیم نیروی مبارزه و سرسختی یکی از اصول آیین مهرپرستی است.»، او معتقد است تمامی این افکار با ساختمان مجموعه خانه های میمند تطابق دارد و این مجموعه نشان می دهد که مردمی مبارز و سرسخت و ایمان گرا در ساختمانش دخالت داشته اند، معماران و حجاران میمندی معتقد بوده اند که طبیعت یعنی کوه و صخره شکست ناپذیرند و باید در شکم طبیعت زندگی کنند. انسان میمندی می خواسته است به وسیله کار پر زحمت و پر ارزش خود یعنی کندن کوه و صخره تسلط خود را بر طبیعت نشان دهد.

معماری صخره ای در جهان

به نظر می رسد معماری صخره ای در نقاطی به وجود آمده که سنگها استقامتشان کمتر بوده و بشر با سنگهای سست به مبارزه برخاست و پس از به دست آوردن تجربه کم با سنگهای سخت نیز درافتاد. در قاره اروپا هنوز آثاری که از معماری صخره ای، اشکال مقدس و  مذهبی وجود دارد از سایر انواع متمایزتر و برجسته تر است که آثار معماری باستانی از اینگونه هستند. در مناطق مختلف جهان نمونه های متعددی از معماری صخره ای وجود دارد که در عین شباهتهای کلی میان آنها در نحوه استفاده از فضا، تعداد طبقات، نحوه دسترسی، وجود تنوع کاریهای مختلف و میزان و شدت دخالت بشر در طبیعت، تفاوتهای جدی میان آنها وجود دارد. در قاره اروپا به ویژه در جنوب این قاره یعنی در نواحی اسپانیا(ناحیه مینورکا)، در ناحیه اتروریای ایتالیا و یونان کنار چشمه ای در کاستالی و دفلی موارد متعدد معماری صخره ای وجود دارد. در نواحی تریپولی، روستای صخره ای با حدود ۴۰۰۰ نفر جمعیت که گویا هنوز مردم آن در صخره ها زندگی می کنند وجود دارد. یکی از مراکز معماری صخره ای در آسیای صغیر در دره گرمه در قلب آناتولی در فاصله حدود ۲۰۰ کیلومتری جنوب شرقی آنکارا قرار دارد.

طبیعت در گرمه منظره ای ساخته که کمتر واقعی به نظر می آید. هزاران صخره گوناگون، تکی، جفتی، مسطح، غیر مسطح و دوک مانند در حدود ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر از فضای باز طبیعت را اشغال کرده اند. کوههای به شکل هرم و قارچ و همچنین کوههایی به شکل کوره های آجرپزی و ستونهای عظیم و سکوهای غول آسا منظره بدیعی را به وجود آورده است. در گرمه خانه ها، کلیساها و دیرهای صخره ای قدیمی اکنون به عنوان طویله و انبار و به ندرت به عنوان خانه مورد استفاده واقع می شوند. بعضی از خانه ها دو طبقه و اغلب دارای فضایی بیضی شکلند.

در داخل آنها سکو برای خواب، اجاق و میز تعبیه شده است. فضاهای فرعی برای نگهداری احشام و انبار نیز به وجود آمده است. این خانه ها اغلب به وسیله پلکان مارپیچ بسیار مشکل قابل دسترسی است. علاوه بر گرمه در نواحی پونتوس، فریجیه، لودیه و پافلاگون نیز نمونه هایی از معماری صخره ای دیده می شود. نوع دیگری از سازگاری با طبیعت و استفاده از امکانات آن برای زندگی، احداث واحدهای مسکونی و سایر کاربریهای مورد نیاز بشر در دل زمین است. در یک نمونه شاخص از اینگونه سکونت در یک منطقه کوهستانی به نام “ماتماتا” در کشور تونس است که به دلیل محدود بودن اراضی قابل کشت و کار، مجموعه های سنگی خود را به صورتی تقریباً مدفون به عمق زمین برده اند و از سطح زمین برای ایجاد نخلستانها استفاده می کنند.

برای ارتقاء سواد علمی –پژوهشی متخصصین ، دانشجویان و علاقمندان معماری بر آن شدیم تا مجموعه کاملی از لغات، تصاویر و تعاریف تخصصی معماری را در غالب یک دیکشنری تصویری معماری ارائه دهیم.
شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵

آحاد:

واحد اندازه گیری measure

واحد (یکا) یا معیاری برای اندازه گیری، مورد استفاده در تعیین ابعاد، کمیت یا ظرفیت چیزی.

دستگاه متریک metric system

دستگاهی دَه دَهی برای اوزان و مقادیر، که اول بار در فرانسه پذیرفته شد، اما اکنون گسترش زیادی پیدا کرده و به طور وسیعی در علم مورد استفاده قرار می گیرد.

دستگاه بین المللی آحاد international System of Units

یک دستگاه پذیرفته شده ی بین المللی از واحدهای فیزیکی هم قماش که از متر، کیلوگرم، ثانیه، آمپر، کلوین و کاندلا (شمع) به عنوان واحدهای پایه ی کمیت های اصلی طول، جرم، زمان، جریان الکتریکی دما و شدت نور استفاده می کند.

طول length

گستره ی هر چیز، که در راستای بزرگترین بعدش اندازه گیری شده است.

سطح area

اندازه ای کمَی از یک صفحه یا سطح خمیده

حجم volume

اندازه یا گستره ی یک شیء سه بعدی یا بخشی از فضا، که در سیستم واحدهای مکعبی اندازه گیری می شود.

واحد SI SI unit

یکی از واحدهای پایه ی دستگاه بین المللی آحاد

متر meter(m)

واحد پایه ی طول در سیستم متریک، معادل ۳۷/۳۹ اینچ؛ که در ابتدا بصورت یک ده میلیون اُمِ فاصله ی خط استوا تا قطب – روی نصف النَهاری (که از پاریس می گذرد) – تعریف شده و سپس بصورت فاصله ی بین دو خط روی میله ای از جنسِ (آلیاژ) پلاتین – آیریدیوم، – که در انجمن بین المللی آحاد و اوزان در نزدیکی پاریس، نگهداری می شود – و اکنون به صورت ۱:۲۹۹۹۷۲۴۵۸ فاصله ای که نور در یک ثانیه در خلاء می پیماید. علامت اختصاری آن: m

.

کیلومتر kilometer (km)

واحدی برای طول و فاصله؛ مساوی با ۱۰۰۰ متر و معادل ۸/۳۲۸۰ فوت یا ۶۲۱/۰ مایل. علامت اختصاری آن km

هکتار hectare (ha)

واحدی متریک برای سطح، مساوی با ۱۰۰۰۰ متر مربع یا ۴۷/۲ ایکِر (جریبِ فرنگی).

لیتر liter (L)

واحدی متریک برای ظرفیت؛ مساوی با یک هزارم متر مکعب یا ۰۲/۶۱ اینچ مکعب. علامت اختصاری آن L

خط کشِ مدرج scale

مجموعه ای از علامت های منظم پیاده شده در بازه های مشخص؛ به عنوان مرجعی استاندارد برای اندازه گیری.

سانتی متر centimeter (cm)

واحدی متریک برای طول؛ مساوی با یک صدم متر یا ۳۹۳۷/۰ اینچ. استفاده از سانتی متر، در ساختمان سازی توصیه نمی شود. علامت اختصاری آن: cm.

میلی متر millimeter (mm)

واحدی متریک برای طول؛ مساوی با یک هزارم یا ۰۳۹۳۷/۰ اینچ. علامت اختصاری آن : mm.

میکرون micron (micrometer. mu,µ)  یک میلیون اُمِ متر (همان “میکرومتر” است) علامت های اختصاری آن: mu,µ.

میلی لیتر millillitr (ml)

واحدی متریک برای ظرفیت؛ مساوی با یک هزارمِ لیتر یا ۰۱۶۲/۰ اینچ مکعب. (در ایران از معادل “سی سی” استفاده می شود). علامت اختصاری آن: ml.

جرم حجمی density

جرم یک ماده در واحد حجم آن. (“چگالی”، همان “جرم حجمیِ نسبی” است).

حجم مخصوص specific volume

وارونِ جرم حجمی؛ مساوی با حجم در واحد جرم.

وزن مخصوص specific gravity

نسبت جرم حجمی یک ماده به جرم حجمی ماده استاندارد دیگر – که این ماده ی استاندارد برای مایعات و جامدات، آب مقطر و برای گازها، هوا یا هیدروژن است.

نیوتن newton (N)

واحد SI مربوط به نیرو؛ مساوی با نیروی لازم برای ایجاد شتابی مساوی با یک متر بر مجذور ثانیه در یک وزنه ی یک کیلوگرمی. علامت اختصاری آن: N.

کیلوگرم kilogram (kg)

واحدی برای نیرو و وزن؛ مساوی با وزن یک وزنه ی یک کیلوگرمی تحت اثر جاذبه ی زمین. علامت اختصاری آن: kg.

اتمسفر atmosphere (atm)

واحدی برای فشار؛ مساوی با فشار عمودی هوا در سطح دریا؛ که برابر است با ۱۰۵*۰۱۳۲۵/۱ نیوتن بر متر مربع یا حدود ۷/۱۴ پوند بر اینچ مربع. علامت اختصاری آن: atm.

فشار اتمسفر atmosphere pressure / (barometric pressure)

فشار وارده توسط اتمسفر هوا به هر نقطه ی مشخص، که معمولاً به صورت ارتفاع ستون جیوه بیان می شود. (همان “فشار هوا” می باشد.)

فشارسنج barometer

وسیله ای برای اندازه گیری فشار هوا؛ مورد استفاده در پیش بینی هوا و تعیین ارتفاع.

اسب بخار horsepower (hp)

واحدی برای توان؛ مساوی با ۵۵۰ فوت پوند بر ثانیه یا ۷/۷۴۵ وات. علامت اختصاری آن: hp.

تُنِ متریک metric ton (tonne , m.t)

واحدی برای جرم؛ مساوی با ۱۰۰۰ کیلوگرم و معادل با ۶۲/۲۲۰۴ پوندِ انگلیسی. علامت اختصاری آن: m.t.

توان power

میزان کار انجام شده یا انرژی انتقال یافته در واحد زمان، که معمولاً بر حسب وات یا اسب بخار بیان می شود.

گرم gram (g)

واحدی متریک برای جرم؛ مساوی با یک هزارم کیلوگرم یا ۰۳۵/۰ اونس. علامت اختصاری آن: g یا “gr”

جرم mass

معیاری برای لَختی یک جسم که با میزان مصالح موجود در آن و وزنش – در یک شرایط ثابت از نظر جاذبه ی زمین – تعیین می شود. علامت اختصاری آن: M.

کیلوگرم kilogram (kg)

واحد SI پایه ای برای جرم؛ مساوی با جرم یک استوانه از جنس (آلیاژ) پلاتین – آیریدیوم – که در انجمن بین المللی آحاد و اوزان، در نزدیکی پاریس، نگهداری می شود – و معادل است با ۲۰۵/۲ پوند انگلیسی. علامت اختصاری آن: kg.

وزن weight

نیروی ثقلیِ وارد بر یک جسم از طرف زمین؛ مساوی با جرم جسم، ضرب در شتابِ ثقل محلی.

جاذبه ی زمین gravity

نیروی رو به مرکزِ جاذبه ای وارده از طرف کره ی زمین به اجسامِ نزدیک سطح آن.

شتاب ثقل acceleration of gravity

شتاب یک جسم در حال سقوطِ آزاد در میدان جاذبه ی زمین؛ که مقدار آن در سطح دریا تقریباً ۳۲ فوت (۸/۹ متر) بر مجذور ثانیه می باشد.

فشار pressure

نیروی وارد بر یک سطح که بصورت نیرو بر واحد سطح، اندازه گیری می شود.

پاسکال pascal (pa)

واحد SI مربوط به فشار؛ مساوی با یک نیوتن بر متر مربع. علامت اختصاری آن: pa.

انرژی energy کاری که یک سیستم فیزیکی می تواند در تغییر از محل اصلی اش به محل مرجع مشخصی، انجام دهد.

ژول joule (newton – meter.J)

واحد SI مربوط به کار یا انرژی؛ مساوی با کار انجام شده به واسطه ی جا به جایی نقطه ی اثر یک نیروی یک نیوتنی در فاصله ای به اندازه ی یک متر و در امتداد نیرو، که تقریباً مساوی با ۷۳۷۵/۰ فوت – پوند می باشد. علامت اختصاری آن: J.

وات ساعت watt.hour (wh)

واحدی برای انرژی؛ مساوی با انرژی یک وات که برای یک ساعت فعالیت کند، و معادل با ۳۶۰۰ ژول. علامت اختصاری آن: wh.

برای ارتقاء سواد علمی –پژوهشی متخصصین ، دانشجویان و علاقمندان معماری بر آن شدیم تا مجموعه کاملی از لغات، تصاویر و تعاریف تخصصی معماری را در غالب یک دیکشنری تصویری معماری ارائه دهیم.
شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵

آرایه omament

ضمیمه، بخش یا جزیی که زیبایی یا آراستگی را برای یک چیز – به عنوان بخش الحاقی یا اصلی آن – فراهم می کند.

نماد نگاره pictografh

نماد یا نشانه ای تصویری.

شهر – کتیبه graffiti

نوشته یا ترسیماتی که روی سطوح معابر عمومی، پیاده روها و یا دیوار ساختمان ها نقاشی، یا اسکیس شده است.

حاشیه sgraffito

آرایه حاصل از برش دادن یا خراشیدن یک سطح رنگ یا اندود – به منظور احیای زمینه ای از رنگ متضاد.

موزاییک mosaic

تصویر یا نگاره ی تزیینی ساخته شده از طریق چیدن تکه های کوچک – و معمولاً رنگارنگِ – کاشی (کف پوش)، مینا یا شیشه با ملات.

شیشه ی رنگین smalto

شیشه یا مینای رنگین – خصوصاً در فُرم مربع های کوچک – مورد استفاده در موزاییک کاری.

نقش برجسته relif

برآمدگی یک ترکیب یا فرم، از پس زمینه ی مسطحی که روی آن شکل گرفته است.

نقش فرو رفته cavo – relievo )sunk relief)

برجستگی تندیس‌گون که در آن، با اهمیت‌ترین نقاط فرم مدل قرار گرفته، پایین‌تر از – یا هم‌تراز با – سطح اصلی هستند.

دیوار نگاره mural

تصویر بزرگ رنگ آمیزی شده روی – یا مستقیماً به کار رفته در – یک دیوار یا سطح سقفی.

نقاشی دیواری fresco

هنر یا فن نقاشی روی سطح اندود تازه گسترده شده با رنگدانه های حل شده در آب یا مخلوط آب آهک – همچنین، تصویر یا طراحی که چنین نقاشی شده است. (دیوار نگاره هم می گویند).

کنده کاری engrave

حکاکی، تراشیدن یا قلم زنی طرحی روی یک سطح تخت مانند آهن، سنگ و یا چوب.

مشبک openwork

اثر هنری ساختاری یا آرایه ای؛ با ویژگی شباک مانند یا (دارا بودن) روزنه های قابل دید در سرتاسر آن.

ستاره star ترکیبی بومی؛ معمولاً دارای پنج پر منشعب از یک مرکز، که اغلب به عنوان آرایه یا نماد، به کار می رود.

ستاره ی داوود star of david (Magen David, Magen David)

ستاره ی شش پَرِ مورد استفاده به عنوان نمادِ آیین یهود.

ستاره ی شش پر hexagram

ترکیبی ستاره ای با شش تیزی، که از طریق کشیده شدن هر یک از اضلاع یک شش ضلعی منتظم به داخل مثلث های متصاوی الاضلاع، فرم یافته است.

هاله ی تقدس glory

طوقه، دایره و یا شعاع‌های پیرامونی نورانی به مثابه ی یک هاله، اکلیل نور یا تاج آسمانی.

هاله halo )nimbus)

حلقه یا طوقه ای از پرتو تابان گرداگرد یا بالای سر قدیسان و شخصیت های ربانی، که در پیکر تراشی‌ها و نقاشی های مذهبی، به طور سنتی، نماد تقدس محسوب می شود. اکلیل نور هم نامیده می شود.

قاب table صفحه ای مستطیل شکل فرو رفته یا برجسته، روی یک دیوار؛ که به طور مشخص با یک کتیبه، نقاشی یا پیکره، آرایه بندی یا اجرا میشود.

لوح نوشته tablet

صفحه یا لوحه ای تخت، با سطحی مناسب برای – یک کتیبه، پیکره ی تزیینی یا مانند آن.

ترنج medallion

نقش معمولاً دایره ای یا بیضوی، که اغلب ترکیب یا آرایه ای را در یک نقش برجسته در بر می گیرد.

قاب کتیه cartouche )cartouch)

سطح مستطیلی یا بیضوی – و به ندرت محدب – که برای نیل به یک نقش برجسته محدود، معمولاً با پیچک چنگ تزیینی، حاشیه پردازی شده است.

شیردال griffin )griffon, gryphon)

جانوری افسانه ای؛ با سر و بال عنقا و بدن و دم شیر.

ته ستون griffe )spur)

آرایه ی پیش آمده از ته ستون گرد یک ستون، در جهت کنج یک پاسنگ چند ضلعی یا مربع.

صلیب cross شی ء یا ترکیبی اساساً شامل بازوی قائم و بازویی عرضی- با زاویه ی نود درجه نسبت به هم – می باشد و نماد آیین مسیح محسوب می شود. (به آن “چلیپا” هم می گویند).

صلیب رومی Latin cross

صلیبی با یک بازوی قائم یا عمودی که در قسمت بالا، یک بازوی افقی آن را قطع می کند.

صلیب سلتی Caltic cross

صلیبی شبیه به صلیب رومی؛ با طوقه ای حدوداً در محل تقاطع بازوی عرضی و قائم.

صلیب یونانی Greek cross

صلیبی شامل یک بازوی قائم که در وسط، توسط یک بازوی افقی هم اندازه با آن، قطع شده است.

صلیب اورشلیم Jerusalem cross

صلیبی با چهار بازو که هر کدام، به یک بازوی عرضی منتهی می شود و اغلب دارای یک صلیب یونانی کوچک در مرکز هر ربع گرد، می باشد.

صلیب مالتی Maltese cross

صلیبی منتظم با بازوهایی که انتهای آن به شکل V می باشد.

صلیب منتظم cross farmèe

صلیب دارای بازوهایی با طول یکسان، که هر یک، از مرکز به طرف خارج گسترش یافته است.

اسلیمی arabesque

طرح پیچیده و پر زرق و برقی که دارای گل ها، نقش برگ ها و گاه صورت های جانوری و هندسی است تا نگاره ای در هم‌بافت از خطوط مشبک تشکیل دهد.

پخ bullnose  یک زاویه ی خارجی گرد یا مدور.

کُنج conge ابزار مقعر دارای فرم یک ربع گرد انحنا یافته از سطحی مشخص، که نسبت به یک کام کشویی موازی با آ« سطح، به حالت قائم خاتمه یافته است.

تاج ogee )gula) ابزار دارای مقطع دو خم – به شکل یک S کشیده.

قرنیز cornice پیش آمدگی پیوسته و ابزارزنی شده، که تاجی برای یک دیوار – یا ساختار دیگر – پدید می آورد و یا آن را برای اهداف ترکیبی، به طور افقی تقسیم می کند.

سنتوری شکسته broken pediment نوعی سنتوری که قرنیزهای شیب دارش – در قسمت تاج یا تارک آن – شکسته است. این بریدگی، اغلب با یک خاکستردان، قاب کتیبه یا آرایه ی دیگر، پر می شود.

سنتوری گردن قو swan’s neck pediment سنتوری شکسته ی دارای خط کناره نمای فرم یافته با یکجفت خمیدگی دو تاب مماس بر لبه های سنتوری؛ که نسبت به یک جفت توماری سر ستون در دو طرف مرکز – جایی که اغلب، یک سر مناره از بین تومارهای سر برآورده – بالا آمده است.

تزیین سردر coronet آرایه ی برجسته نمای واقع در بالای یک پنجره یا در – در قسمت سنتوری.

گروه مهندسین ایران معماری

یکی از فعالیت هایی در گروه مهندسی ایران معماری صورت می پذیرد، مطالعه وشناخت نمونه های مشابه در پروژه های معماری است .لذا یکی از رویکرد های اصلی این گروه تلفیق نظریه های علمی با روشهای عملی است.برای بسط موضوع در ادامه به معرفی نمونه های ساخته شده پرداخته می شود.

شماره تماس برای کسب اطلاعات بیشتر:۰۲۱۲۲۹۸۳۳۸۵

دانشکده پزشکی در دانشگاه سیدنی غربی ، استرالیا توسط لیون

دانشکده پزشکی ، ساختمان تطبیق بنیاد جدید توسط دانشگاه علوم پزشکی طراحی شده است Lyons توسط لیون می باشد. دانشگاه غرب سیدنی دانشکده پزشکی ، مستقر در پردیس Campbelltown در قلب حومه شهر به سرعت در حال گسترش است ، به عنوان مجتمع آموزش پزشکی و محیط زیست پژوهش بر اساس اصول آموزش و پرورش معاصر دانش جو محور ،آموزش و پژوهش مشترک بین رشته ای می باشد.

مطابق با اهداف آموزشی  ، ایده اصلی ما بود ، برای ایجاد یاد “socioeducational” فضای توپی های خارجی. . فضای توپی می شود یکی دیگر از فضای محوری خارجی ، با پیوستن به گسترش و واژگان از دیگر فضاهای فروم خال خال در سراسر محوطه دانشگاه است. این اتاق های خارجی  نقطه کانونی برای سه برنامه مختلف (آزمایشگاه های آموزش ، مسکن و دفتر آزمایشگاههای تحقیقاتی) فراهم می کند. برای بحث در مورد پزشکی. اتصال قوی بصری و فضایی از ارتباط منحنی  شکل فضای خارجی برای شرح برنامه ،  محقق ، اساتید و دانش دانشخویان می باشد.