برنامه‌دهی و فرآیند معماری
امروزه مابین فعالیتهای متعدد در طراحی پژوهی معماری، “برنامه‌دهی” به عنوان یکی از مراحل فرآیند طراحی محسوب می‌شود. که توسط آن طراح با موضوع و اهداف یک پروژه طراحی بخصوص در زمینه نیازهای استفاده‌کنندگان، محیط و بستر پروژه آشنا می‌گردد. این مقاله برگرفته از مقاله آقای دکتر سید امیرسعید محمودی است . و سعی دارد نکاتی جامع و مفید را در راستای آشنایی کارفرمایان عزیز با فرآیند طراحی معماری بیان کند.
آیا تا به‌حال به فرآیند شکل گیری طراحی تا ساخت یک ساختمان فکر کرده‌اید؟
روند شکل‌گیری یک بنا از زمانی آغاز می‌شود که در ذهن یک معمار شکل می‌گیرد. با این حال می‌توان نام برنامه‌دهی را از سال ۱۹۶۰ بر نظریات معماری دید، اما همیشه همراه طراحی معمار بوده است. منظور از برنامه‌دهی معماری فرآیندی است که معمار در آن با اطلاعات سایت و محیط و همچنین شناخت و نیازهای کارفرما آشنا می‌شود. در واقع می‌توان اینطور بیان نمود که این فرآیند با جمع‌آوری اطلاعات آغاز با تحلیل و ارائه راهکارها و حل مشکلات ادامه می‌یابد. از موارد بارز این فرآیند ارائه برنامه فیزیکی است. برنامه فیزیکی جدولی از فضاها و متراژه‌های مورد نظر را در اختیار کارفرما قرار می‌دهد.
طراحی را می‌توان پروسه هدفمند دانست. این روند در تلاش است تا مشکلات و مسائل را حل کند و به بهترین و مناسبترین پاسخ‌ها در راستای رسیدن به طرح مورد نظر دست یابد. برای رسیدن به بهترین نتیجه باید توجه بسیار زیادی به اطلاعات بدست آمده داشت. در این مورد باید بتوان خوب اندیشید و اطلاعات بدست آمده را تحلیل کرد. تصمیماتی که در این مرحله گرفته می‌ؤود شاید به ظاهر بر روی کاغذ باشد. اما مسئله مهم تفاوت در اتلاف هزینه، وقت و نیروی انسانی در ادامه پروژه و در هنگام ساخت است.
مراحل برنامه دهی:
- گونه‌بندی پروژه( شناخت تیپ و نوع آن): جمع‌آوری اطلاعات، ضوابط و مقرارات
- مشخص نمودن اهداف ( تعیین مسیر و راهبردها): تعیین دلخواسته و اهداف کارفرما از پروژه، مدیریت زمان و هزینه‌ها
- جمع‌آوری اطلاعات: مربوط به پروژه و استفاده‌کنندگان،تمهیدات و شرایط لازم،اطلاعات مرتبط با محل(سایت پروژه)
- شناسایی اولویت‌ها و تعیین روند آن (سیاست‌گذاری): از جمله این اولویت‌ها: دسترسی سایت، انعطاف‌پذیری و…
- تعیین ضروریات پروژه: مانند ارائه برنامه فیزیکی و اطلاعاتی از قبیل هزینه‌ها (اطلاعات کمی پروژه)
- جمع‌بندی: تدوین اهداف و مستند سازی مدارک
این مراحل هرکدام به نحو خود می‌توانند منجر به شکل‌گیری گامی از مسیر طراحی و ساخت پروژه را شکل دهند. پس با توجه به اهمیت این مسئله باید دقت و سعی کافی را در جهت انجام آن‌ها به‌کار گرفت. با در نظر گرفتن مراحل برنامه‌دهی می‌توان با اعتماد به نفس بیشتری گام برداشت. زیرا در مسیر رسیدن به اهداف پیش رفته و مرحله به مرحله همه چیز طبق برنامه ریخته شده است.
با نوشتن این فرآیند می‌توان به نواقص پروژه پی برد. در صدد بهبود ضعف‌ها برآمد و آن‌ها را پوشش داد. از طرفی با دانستن مسیر، تعداد اشتباهات به حداقل خود می‌رسد. هزینه،وقت و مقدار اطلاعات لازم کاملا مشخص بوده و راه روشنی را در پیش روی طراحان و معماران و همچنین کارفرما قرار می‌دهد.
- شما می‌توانید برای دستیابی به فاکتورهای محاسبه هزینه به این لینک مراجعه کنید.
الگو‌ی مناسب برای برنامه‌دهی:
در جهت نوشتن برنامه مناسب برای روند پروژه باید همه چیز را مد نظر داشت. اول اینکه طراح و معمار بداند در حال حاضر پتانسیل‌های سایت موجود چیست و کدام است. و دوم آنکه در آینده به چه چیزی مبدل خواهد شد. دورک(۱۹۹۳) این مفاهیم را در دوسته وضعیت موجود و وضعیت آتی طبقه بندی می‌نماید. در خصوص وضعیت موجود صحبت‌هایی به میان آمد. حال به بررسی وضعیت آتی خواهیم پرداخت:
پیش‌بینی وضعیت آتی را می‌توان مجموعه‌ای از عملکردهایی دانست که باید در مورد موضوع پروژه، اهداف آن ، تعیین معیارهای طراحی و شکل گیری ایده اولیه یا کانسپت دانست.
کانسپت:
کانسپت‌ها به صورت دیاگرام‌هایی زاده می‌شوند که مسائل و مشکلات را با راه‌حل‌های محتلف حل می‌کنن. ترسیمات آزادانه فکری معمار بر روی کاغذ و فکر‌های اولیه او در حل چالش‌های پروژه در قالب کانسپت‌ها ارائه می‌شود. این کانسپت‌ها می‌تواند ایده‌های کلی تا جزیی را نشان دهد که نمایی از شکل‌گیری پروژه است.
ویلای آجری افشاریه، ویلایی کانسپچوآل
این ویلا به نظر می‌رسد یکی از ویلاهای ایرانی شاخص در ایران باشد.سایت بنا در شهرک ویلایی افشاریه، نزدیک اتوبان کرج-قزوین، است. این ویلا با آیتم‌‌های خانه‌های ایرانی ایده‌پردازی و پرداخت شد. با گشتی در محوطه و رسیدن به ویلا، دیوارهای آجری به کار رفته در بخش ورودی، کششی ناخودآگاه به سوی بنا ایجاد می کند. نوع آجر‌چینی در این بنا با فرمتی پارامتریک طراحی شده است که زیبایی آن را دوچندان کرده است.
پس از ورود و اندکی درنگ در مجموعه و دیدن یکپارچگی و وحدت بین بنا و طبیعت انعکاس یافته در آب استخر و تقارن به وجود آمده، حسی مدرن از معماری خانه-باغ های ایرانی القا می شود. این ویلا یکی از نمونه‌های ویلاهای ایرانی است.
در زیر کانسپت و روند شکل گیری ویلای افشاریه کار دفتر دکتر آرتور و همکاران را ملاحظه می‌فرمایید.
دفتر معماری آرتور و همکاران درصدد است تا با بهترین ایده‌ها در راستای شکل‌گیری ویلاها و دیگر ساختمان‌های شما، همراهیتان کند. شما می‌توانید برای آشنایی هرچه بیشتر با روند ساخت پروژه‌ها به خصوص ویلاهای خود با ما در تماس باشید. 🙂
