دفتر معماري

نویسنده مقاله : مهندس آرتور امید آذری

مهندس امید آذری- کارشناس ارشد معماری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران.

ادراک عبارت است از تجربه  حسی ما از دنیای پیرامون‌مان و مستلزم بازشناسی و شناخت محرک‌های محیطی و نیز اقدامات واکنشی به این محرک‌هاست. ما از طریق فرایند ادراکی، درباره  عناصر محیطی که برای بقای ما جنبه  حیاتی دارند اطلاعات به دست می‌آوریم. ادراک نه تنها تشکیل دهنده  تجربه  ما از دنیای پیرامونمان است بلکه به ما اجازه می‌دهد که درون محیطمان به فعالیت و عمل بپردازیم.

ادراک محیطی (Perception)، فرآیندی است که انسان  داده ها و انگاشتهای ذهنی لازم را از محیط پیرامون دریافت می کند. همچنین ادراک را می توان فرایندی هدفمند دانست  که در طی آن فرد به دریافت  ارسالات محیطی می پردازد و برآمده از فرهنگ و ارزشهای ساختاری حاکم بر جوامع بشری می باشد.

فرایند ادراکی دنباله‌ای از مراحل است که از محیط شروع می‌شود و به درک ما از یک محرک و اقدام واکنشی نسبت به آن محرک می‌انجامد.

دنیا پر است از محرک‌هایی که از طریق حواس مختلف می‌توانند توجه ما را جلب کنند. محرک محیطی هر چیزی در محیط ماست که قابلیت درک شدن داشته باشد.

محرک مورد توجه، شیء بخصوصی در محیط است که توجه ما  بر روی آن متمرکز شده است.

سپس، محرک مورد توجه به صورت یک تصویر بر روی شبکیه شکل می‌گیرد. اغلب افراد از این موضوع آگاهی دارند که تصویر روی شبکیه در واقع وارونه  (سر و ته) تصویر واقعی است امّا این مساله در بحث ما اهمیت چندانی ندارد. تصویر هنوز درک نشده است و این اطلاعات دیداری (بصری) در مرحله  بعدی فرایند دستخوش تغییر خواهد شد.

تصویر روی شبکیه سپس به سیگنال‌های الکتریکی تغییر شکل می‌یابد. این فرایند را تبدیل می‌نامند. این کار باعث می‌شود که پیام‌های دیداری جهت تفسیر به مغز ارسال شوند.

آنگاه سیگنال‌های الکتریکی تحت پردازش عصبی قرار می‌گیرند. مسیری که توسط یک سیگنال خاص در پیش گرفته می‌شود به نوع آن سیگنال (دیداری یا شنیداری) بستگی دارد.

در مرحله  بعد از فرایند ادراک، ما شیء محرک در محیط را به طور واقعی درک می‌کنیم. در این مرحله است که ما به طور هشیارانه از آن محرک آگاهی می‌یابیم.

ادراک فقط مستلزم آگاهی هشیارانه از محر‌ک‌ها نیست. علاوه بر آن مغز ما باید آنچه حس کرده‌ایم را رده‌بندی و تفسیر کند. مرحله  بعد عبارت است از تفسیر و معنابخشیدن به یک شیء که به آن بازشناسی یا شناخت گفته می‌شود.

مرحله  نهایی در فرایند ادراکی مستلزم نوعی اقدام و عمل در واکنش به محرک محیطی است. این اقدام می‌تواند صورت‌های گوناگونی داشته باشد، مثلاً برگرداندن سر برای نگاه نزدیک‌تر و یا چرخیدن و نگاه کردن به یک چیز دیگر.

ادراک محیطی با شناخت انسان از محیط همراه است و بر این اساس تنیجه برهمکنش  ادراک حسی (Sense perception) و شناخت (Recognition)، می باشد. مهم ترین مکاتب روانشناسی محیطی که تاثیر ژرفی بر تئوری های محیطی وطراحی داشته اند مکتب روان شناسی گشتالت و روانشناسی سازشمند یا تبادلی و مکتب روان شناسی بوم شناسی (اپتیکی) جیمز گیبسون هستند. در واقع باید گفت:

۱٫   روانشناسی گشتالت بر الگوهای ادراکی و همریختی بین شکل ها و تجربیات ادراک محیطی با فرآیند شکل گیری نظام عصبی در انسان علاقه مند است

۲٫   روان شناسی سازشمند تجربه انسان از محیط و ارتباط متاقبل انسان و پیرامونش را مبنا قرار داده و ادراک را به مانند فرآیندی سازشمند بین مشاهده گر و محیط مورد بررسی قرار می دهد.

۳٫   روانشناسی بوم شناختی (اپتیکی) گیبسون محیط و بوم را پایه و اساس تمامی داده ها می داند. او معتقد بود که داده های محیطی به گونه ای مستقیم و بدون نیاز به نیروی پردازش مغز آدمی از طریق انوار محیطی و به وسیله حواس حسی آدمی که به مثابه یک نظام (سیستم) عمل می کند دریافت می شود.

عمده استقبال از تئوری ادراک بوم شناختی گیبسون به دلیل ابراز این نظریه است که جهان مادی متشکل از پهنه های گوناگونی است که یکی دیگری را پوشانده و مخفی می دارد و تنها هنگامی ادراک این پهنه ها میسر است که شخص ملزم به حرکت در محیط باشد. در هنگام حرکت و تغییر نقطه دید ناظر نه تنها پهنه های آشکار شده تغییر می نمایند بلکه آن دسته از سطوحی که ملاحظه نمی شوند نیز در حقیقت نسبت به دید ناظر دچار تغییر می گردند. لذاهنگام حرکت در محیط منظرهای گوناگونی یکی پس از دیگری مشاهده خواهند شد (دید های پی در پی).

روانشناسی گشتالتی، به الگو واره های ادراکی و برهمکنش میان شکلها و تجربیات ادراک آدمی می پردازد که دارای ساز وکار عصب شناختی در فرآیند شناخت ادراکی است. روانشناسی سازگارمند تجربه آدمی و محیط را در بستر خوانشی از تقابل انسان و محیط برای برپایی سازش با ساختار محیطی مورد بررسی قرار می دهد، حال آنکه روانشناسی بوم شناختی بر این اصل تاکید دارد که داده های محیطی بی واسطه و بی نیاز از پردازش ذهن انسان با حواس  آدمی دریافت می شود(Gibson,1966).

روان‌شناسی گشتالت بر پایه این ایده است که ما چیزها را به صورت یک کلّ یکنواخت تجربه می‌کنیم. این رویکرد به روان‌شناسی ابتدا در آلمان و اتریش و در خلال قرن نوزدهم در پاسخ به رویکرد جزئی‌نگر ساختارگرایی پدید آمد. این متفکران به جای شکستن افکار و رفتار به کوچکترین عناصر، عقیده دارند که باید کلّ تجربه را مورد نظر قرار داد. به عقیده آن‌ها، کلّ بزرگتر از مجموع اجزا است. گشتالت یک اصطلاح آلمانی است که معادل‌های متعدد از جمله فرم، شکل‌بندی، هیئت و کلّ برای آن پیشنهاد شده است.

درک روان‌شناسی گشتالت عبارت است از درک مفاهیم مرکزی آن، که در میان مفاهیم اصلی، گشتالت و میدان (field) را می‌توان نام برد. کلمه آلمانی گشتالت در انگلیسی به قالب، هیئت و ساختار، شکل یا الگو ترجمه شده است. مکتب گشتالت اولین حرکت روان‌شناختی آلمان، بر مبنای روش آزمایش بود. استدلال اصلی آن‌ها این بود که حقایق روان‌شناختی «از ذرات ایستای نامربوط تشکیل نمی‌شود» و لذا مطالعه آن‌ها نیازمند شیوه کل‌گراست. آن‌ها عقیده داشتند که ادراک، ترکیب نامتشکلی از عناصر نیست که بطور متوالی بصورت مفاهیمی معنی‌دار در ذهن با هم پیوستگی داشته باشند، بلکه ادراک را کلیتی منسجم و متشکل از یک هیئت(configuration) یا یک گشتالت می‌دانستند.

آ‌ن‌ها اعتقاد داشتند که یادگیری بصورت ناگهانی و از طریق کسب بینش صورت می‌گیرد. کهلر اعتقاد داشت که در حل مساله، میمون‌ها به آزمایش و خطا نپرداختند بلکه به کسب «بینش» رسیدند. نظریه گشتالت یکی از معدود نظریه‌هایی است که در زمان طرح دیدگاه‌های تجربه‌گرایی، با رویکرد خردگرایانه مطرح گردید.

گشتالت گرایان، کار خود را با مفاهیم نسبتا انتزاعی در خصوص طبیعت ادراک و تفکر و ساخت تجربه روانی آغاز کردند. آن‌ گاه به تفسیر مشاهدات روزمره در چارچوپ این مفاهیم نو پرداخته و نمود نیروهای سازمان دهنده مفروض در نظریه‌شان را به وضوح در آزمایش‌های خود به اثبات رساندند. ادراک و نیز فرایندهای مساله‌گشایی بیش از هر چیز دیگر مورد توجه روان‌شناسان گشتالت بود، و یادگیری یک امر ثانوی و فرعی و کم اهمیت تلقی می‌شد.

این مکتب، نقش زمینه (background) و سازمان‌یابی (organization) را در فرایندهای ادراک پدیداری، چنان بصورت قانع کننده‌ای نمایان ساخت که فقط مخالفان سرسخت ممکن است دستاوردهای آن را بی اعتبار اعلام کنند.

نهضت گشتالت، اثری ماندگار بر روان‌شناسی بر جای گذاشت و در زمینه‌های  ادراک، یادگیری، تفکر، شخصیت، روان‌شناسی اجتماعی و انگیزش تاثیر کرد. آن‌ها تاکید بر تجربه هشیار از نوع پدیدارشناسی می‌کردند. رویکرد پدیدارشناسی در روان‌شناسی اروپا گسترده‌تر از ایالات متحده است، اما تأثیر آن را بر روان‌شناسی آمریکا می‌توان مشاهده کرد.

روان‌شناسی گشتالت، در دهه دوم قرن بیستم به منزله اعتراضی نسبت به عنصرگرایی روان‌شناسی وونت در آلمان آغاز شد. کار ویلیام جیمز (William James)، یعنی مخالفت با عنصرنگری روان‌شناسی نیز صورت ابتدایی روان‌شناسی گشتالتی است. در نهضت گشتالت و در میان کسانی که سخت تحت تاثیر مفاهیم گشتالت قرار گرفته‌اند به گروه‌هایی بر می‌خوریم.

کهلر، کافکا و ورتایمر که بنیانگذار رسمی مکتب گشتالت شناخته می‌شوند و لوین (Lewin) از جمله اندیشمندانی بوده‌است که با طرح نظریه میدانی به توسعه مکتب گشتالت کمک زیادی نموده است. در سال ۱۹۲۱، ورتایمر، کافکا، و کهلر با همکاری گلدشتاین (Goldstein) و گروهل (Gruhle ) مجله پژهش روان‌شناختی را پایه‌گذاری کردند، که ارگان رسمی  مکتب فکری گشتالت شدند.

گشتالت را علم روانشناسی شناخت فرم و شکل معنا می کنند که از سال ۱۹۲۰ در بین روانشناسان آلمانی مطرح شد. نظریه گشتالت بیان می کند که مغز انسان برای درک موضوعات پیچیده ای که از اجزای گوناگون تشکیل شده اند،  این روش را در پیش می گیرد که تمام اجزاء را در قالب یک موضوع واحد جمع بندی کند و در ابتدا یک درک کلی از آن موضوع حاصل کند. هرچقدر که اجزای این مجموعه وابستگی و ارتباط منطقی تری با یکدیگر داشته باشند،  گشتالت آن مجموعه مستحکم تر است و درک پیچیدگی آن نیز با تلاش کمتر و راحت تر صورت می پذیرد.

با این وجود هنوز در بسیاری از فرهنگ ها برای این کلمه آلمانی معنای دقیقی لحاظ نشده است. از آنجا که مقوله گشتالت و فن شناخت فرم دارای منبع جامعی نیست و پیش از این نیز مطالبی در باب اصول اولیه آن به وسیله اساتید در غالب جزوه منتشر شده است این مقاله سعی دارد به بررسی گشتالت از زاویه ای دیگر بپردازد چنانکه برخی از مباحث، بر حسب عدم تکرار آنها حذف گردیده اند.

گشتالت Gestalt و روانشناسی گشتالت مکتب برلن هم نامیده می شود. به وجود آوردن گشتالت، یعنی ماده بی فرمی را بر اساس منطقی اصولی و به وسیله ساختاری با قاعده به صورت یکپارچه درآوردن. این روند یک عمل خلاقانه است که در آن با ترکیب مختلف عناصر گشتالت مانند فرم، رنگ، رویه و جنس، واحدهای نو به وجود می آید.

تأثیرات گشتالت یک تو لید صنعتی به وسیله نوع سبک گشتالت آن به وجود می آید که بر اساس ترکیبی که دارا می باشد بر روی استفاده گر تأثیر می گذارد. تأثیر فوق سبب بروز حالاتی در مشاهده کننده یا استفاده گر تولید می شود به طوری که با توجه به تأثیر می تواند تولیدی را رد یا قبول نموده و یا نسبت به آن بی تفاوت باشد.

بنابراین یکی از وظایف طراحان صنعتی دانستن روش یا سبکی است که تولید بتواند بر روی استفاده کنندگان گوناگون تأثیر دلخواه (مورد نظر) را بگذارد. به همین جهت طراح باید برای به دست آوردن تأثیرات ایده آل عناصر گشتالت را بر پایه سبکی مناسب به نظم در آورد.

با توجه به مطالب بالا می توان گفت شناخت طراح صنعتی از ارزش استتیکی و استتیک تجربی و داشتن مهارتی که بتواند آنرا در پروسه طراحی به کار گیرد بسیار مهم می باشد. تولیدات صنعتی دارای گشتالتی که عناصر گشتالت آن به نظمی غیر عادتی و آوانگارد به وجود آمده باشد از نظر اقتصادی برای صاحبان تولید در برابر تولیدات با گشتالت کمتر ارجحیت دارد و به تو لیدات مشابه ترجیح داده می شوند. گشتالت خود یک ارزش است. تولیدات صنعتی که دارای گشتالت آگاهانه باشند به صورت با دوام تری مورد استفاده قرار می گیرند.

خصوصیات استتیکی گشتالت در یک تولید صنعتی توسط عناصر گشتالت آن مشخص می شود. عناصر گشتالت می توانند به عنوان حامل پیام های استتیکی یک تولید محسوب شوند. انتخاب و متناسب بودن عناصر گشتالت توسط طراح صنعتی بر اساس چگونگی رفتاریست که استفاده گر در مقابل آن ابراز خواهد نمود.

عناصر گشتالت به عناصر ماکرو Macro و میکرو Micro تفکیک می شوند:

۱) عناصر ماکرو:

غالبا در جریان درکی (اکثرا آگاهانه) دریافت می شوند. مانند فرم، جنس، رویه، رنگ

۲) عناصر میکرو:

عبارت از آن عناصریست که در جریان درک بلافاصله ظاهر نگشته ولی در مجموع درک می گردند. به عنوان مثال در یک تولید صنعتی پیچ های ریز فواصل بین قسمت های ساخت یا سرپیچ ها جزء عناصر میکرو می باشند.

در بررسی گشتالت ساختمان یک تولید دو پدیده نظم و پیچیدگی از موضوعات مهم می باشند. نظم و پیچیدگی فاکتورهای وابسته به یکدیگر در گشتالت محصول بوده و وجود هرکدام به مقدار زیاد می تواند دال بر کمتر بودن دیگری باشد.بدین ترتیب محصول صنعتی می تواند دارای پیچیدگی زیاد و نظم کم ویا دارای نظم زیاد و پیچیدگی کم باشد. این دو پدیده در تولیدات صنعتی باید به دقت مورد توجه قرار گیرند. زیرا موضوع ارتباط آنها با یکدیگر مسئله مهم در مطالعه استتیک اشیا ودرک استتیکی می باشد.

داشتن اسکلت ساختمانی قابل قبول و قابل شناخت بودن عناصر فرمی آن. همچنین آشکار بودن ارتباط کلی آن با بخش های دیگر بر مبنای فرم ها، حجم ها، اندازه ها، رنگ ها، کیفیت جنس و گرافیک تولید.

–       ادامه اصول ساخت یعنی اصول گشتالت انتخاب شده در تمام طرح. (فرضا اصول قرینه یا هندسی را در همه جا به کار بریم). وضوح کلیت عناصر گشتالت مانند تغییرات فرمی رنگ ها و نوشته ها (که این ها باید در معرض دید باشند).

–       تقسیم بندی استتیک منطقی در تطبیق با ساخت، مونتاژ و سرویس قطعات مصون از مزاحمت های دید (جلوگیری از اغتشاش، انعکاسات نوری و خطای دید از کسب اطلاعات).

–       وجود منطق فرمی بر اساس جنس انتخاب شده و روش های تولید موجود.

ترسیم دست آزاد چهار مزیت مهم دارد:
۱ – وقتی ترسیم بصورت دست آزاد انجام می گیرد، ساختمان ها، اتاق ها، محوطه ها، تصاویر، موتیف ها، صحنه ها و … بلافاصله بصورت سه بعدی قابل مشاهده می شوند. بدین ترتیب ایده های ما به سرعت شکل می گیرند.
۲ – یک ترسیم جامع و کامل را می توان برای نشان دادن یک شیء بطور واضح تری نسبت به سایر تکنیک ها، مورد استفاده قرار داد. در عصری که ما اجباراً با تلویزیون، فیلم ها و عکاسی تغذیه ذهنی می شویم، طراحی و ترسیم تاثیر ماندگارتری داشته و خوش آیند تر است.
۳ – قدرت درک بصری ما بسیار بالاتر می رود. ترسیم دست آزاد ما را وادار می کند تا موارد اساسی را از موارد بی اهمیت جدا کرده و بدین ترتیب اشیاء را بهتر ببینیم.
۴- کل مسیر زندگی ما بصورت بصری گسترش پیدا کرده و خالص می شود. قدرت درک ما بالاتر می رود. حافظه بصری ما قوی تر می شود، تخیلات بال و پر می گیرند و احساس شکل و فضا ارتقا پیدا می کند. ما یاد می گیریم که اساس همه چیز را ببینیم.

اسکیس سریع همیشه روشی خوب برای تبادل اطلاعات در صحبت ها می باشد و بقول متخصصین، یک طرح به اندازه هزار کلمه ارزش دارد. ترسیم دست آزاد را می توان از یک کانسپت یا ایده اولیه برای طراحی داخلی یا طراحی در سایر موارد شروع کرد.
در محیط زیست، ترسیم دست آزاد می تواند علاقه ما را به جزئیات ریز زندگی که قبلاً توجهی به آنها نداشتیم، تحریک کند. با یادگیری طراحی دست آزاد، یاد می گیریم که به محیط اطراف خود با ریزبینی بیشتری نگاه کنیم و اشیاء را روشن تر دیده و آنها را بهتر درک کنیم.
به تصویر کشیدن خود و محیط اطراف همیشه یکی از نیازهای اساسی انسان بوده است و خود را به روش ها و رسانه های مختلف به نمایش گذاشته است (که شامل طراحی دست آزاد نیز می باشد). رسانه خاص این کار با عواملی مانند محیط زیست، آموزش و حالات خودسازی تعیین می شود.
مثلاً در زمان های گذشته، خانه نیمه چوبی فرد با شکل و رنگ خاص خود، یک شیء بسیار شخصی بود. امروزه، این حالت به انتخاب شکل و رنگ از کاتالوگ سازنده یا از بین خانه های پیش ساخته تبدیل شده است.

طریقه گرفتن مداد
شیوه های بسیاری برای گرفتن مداد هست اما نکته کلیدی این است که وقتی اسکیس می زنید مداد را طوری بگیرید که راحت یاشید.مداد را مثل وقتی که می خواهید چیزی بنویسید،نگیرید زیرا در این حالت ،مداد را سفت و محکم می گیریم در حالی که هنگام اسکیس زدن،دست باید نسبتاً آزاد و راحت باشد .حدود دو تا سه سانتی متر بالاتر از سر مداد را بگیرید.در این حالت با انگشت شست و دو انگشت اولی مداد را می گیریم .بدین ترتیب مداد،به راحتی روی انگشت سوم قرار می گیرد. انگشت دوم و شست برای ثابت نگه داشتن مداد و جلو گیری از سر خوردن آن است.
حالت نوشتن:
• محکم گرفته می شود.
• انعطاف پذیر نیست.
• انگشتان به سر مداد خیلی نزدیک است.
حالت اسکیس زدن:
• دست آزاد گرفته می شود.
• انعطاف پذیر است.
• انگشتان از سر مداد فاصله دارند.

فشار دست
میزان فشار بر مداد همان چیزی است که به خط روح و ظرافت می بخشد.ضربات و خطوط بدون فشار ،ساده و یکنواخت می شود.خط ساده ای که با قلم و مرکب کشیده می شود می تواند بسیار زیبا باشد بویژه زمانی که خطوط یکنواخت و یکدست هستند.این نوع یکنواختی در خط سبب وضوح و صراحت اسکیس می شود.مداد شبیه قلم نیست و خطی که با آن کشیده می شود مثل خط قلم،یکنواخت نیست.مداد با مغزی سخت در مقایسه با مغزی نرم می تواند خطی نسبتاً یکنواخت ایجاد کند.اما زیبایی اسکیس مدادی به خاطر توانمندی هنرمند در اعمال فشار بر مداد به منظور تغییر در کیفیت خطوط است.حرکات خط پردازی )ضربه ای) ،کشیدن به سمت بالا ،چرخشی،همچنین حرکت ناگهانی مچ و آرنج و تغییرات ناگهانی زاویه سر مداد، در ایجاد تنوع و منحصر به فرد بودن اسکیس های مدادی نقش دارند.
مداد راحت ترین وسیله برای تمرین و آموختن اسکیس است.با وجود این،برای کسب مهارت،تمرین با مداد خیلی سخت است چرا که مداد ویژگی های خاصی دارد.در عین حال ،این مساله نباید شما را از آموختن اسکیس با مداد دور کند،بر عکس امیدوارم ویژگی های مداد شما را جذب این ابزار کند.

اسکیس زدن
هدف نهایی اسکیس،برداشت گرافیکی درست از تصویر [مورد نظر]است.گرچه،شیوه تفسیر و ارائه ،موضوعی جداگانه است و هر هنرمند برای بیان آن روش های خود را به کار می گیرد. اما نتیجه نهایی اسکیس ،اغلب تحت تاثیر برخی استانداردهای مورد قبول قرار می گیرد.اسکیس باید تا حدی واقعی به نظر بیاید و موضوع کشیده شده تا اندازه ای باید قابل تشخیص باشد.برای مثال،در سطحی ساده تر ،اسکیس درخت قاعدتاً شبیه درخت باشد نه یک شخص .و در سطوح پیشرفته ،درختی کهنسال نباید شبیه به نهال باشد .تنه و شاخ و برگ آن باید به نحوی ،مشخص کننده سن درخت باشد.خانه ای با نمای سنگی باید به گونه ای طراحی شود که قسمت های باریک بین سنگ ها و سیمان مشخص و واضح باشد.

مشاهده و ثبت
به منظور برداشت صحیح از تصویری که می خواهیم اسکیس بزنیم،باید زمانی را صرف کنیم و آن را به دقت مشاهده کنیم.اولین گام پراهمیت در زدن اسکیس مناسب،مشاهده دقیق تصویر مورد نظر است.این عمل باید دقیق و سریع اتفاق بیفتد.مشاهده مکرر و ثبت[تصویر مورد نظر]نیا زبه درک صحیح موضوع دارد.گاهی برای اطمینان از برقراری رابطه ای مناسب،برای آنکه موضوع مورد نظر به درستی به تصویر کشیده شود نیاز به اندازه گیری داریم.اسکیس از مناظر(به ویژه درختان) بهترین روش برای نشان دادن اهمیت مشاهده و ثبت است.این دو مزیتی باور نکردنی برای طراحان دارد چرا که تصویر با تناسب های دقیق در حکم بانک اطلاعات بصری است و برای کارهای بعدی می تواند منبع الهام و ایده به شمار آید.

اسکیس از مناظر
اسکیس از منظره ای ساده،اغلب شامل این اجزا است:درخت،بوته،زمین،تپه،آب و برخی اجزای ساخته دست بشر ،مثل خانه.اسکیس از منظره ای زیبا،ترکیبی دقیق از همه یا برخی اجزای بالاست .اسکیس از تنه درخت ،یک تپه یا فقط بستری از رود،بدون در نظر گرفتن اطراف آن به ندرت پیش می آید.تصور تپه ای بدون درخت به جز در محیط بیابانی مشکل است.بنابراین باید چشمانمان را عادت دهیم تا این اجزای تشکیل دهنده مناظر را به صورت تصویری از یک ترکیب مناسب ببینند.به این معنا که ابتدا زاویه دید مناسب را انتخاب کنیم،اگر منظره ترکیب مطلوبی نداشت،با جابه جا کردن اجزا آن،ترکیب جذاب را به دست آوریم.

درختان
درختان همانطور که می توانند از مهم ترین عناصر چشم انداز تلقی شوند اسکیس ازآنها نیز مشکل می نماید.زیرا درختان زنده اند ،رشد می کنند و در طی گذشت زمان دست خوش تغییر می شوند.برگ برخی درختان در زمستان می ریزد و برخی دیگر در بهار به گل می نشینند .بنابراین تغییرات فصلی می تواند در شکل ظاهری آنها تغییر ایجاد کند .مثل باد،برف و یخ.گونه هایی از درختان ،ساختار شاخه ای دارند بنابراین شکل ظاهری آنها می تواند با برگ یا بدون برگ باشد .رشد درختان تکی با توجه به فضای کافی در اطرافشان،با رشد درختان به صورت توده ای متفاوت است.تنه ی درختان مسن تر،پوسته ای شکسته دارد یا شاخه ها در پایه ی چتر درخت،خمیده شده و اغلب بخشی از ریشه ها در پایه تنه،از خاک بیرون زده و مشخص اند.این مشخصه ها نتیجه مشاهده،مراقبه و ثبت دقیق است.هر هنرمندی برای مشاهده و جستجوی جزئیات و نشانه های ویژه باید روشی مخصوص به خود داشته باشد.همچنین باید شیوه ای شخصی برای ثبت این نتایج در پیش گیرد چرا که اسکیس زدن یعنی ثبت همین نتایج.

تمرین های خط :
این تمرینات جهت تقویت عضلات دست وایجاد تمرکز می باشند .

این تمرینها رو ساده نگیرید چون اکثر اساتید با همین تمرینای ساده شروع کردن …!
طولانی ترین سفر ها با کوتاه ترین گامها آغاز می شوند !

*** چند تذکر مهم :
۱. می توانید از هر ابزاری که روی صفحه تان خط ایجاد می کند و نمی شود پاکش کرد استفاده کنید که من روان نویس نک نمدی ( راپید یک بار مصرف ) رو توصیه می کنم . ولی به هیچ وجه از مداد استفاده نکنید ! نترسید ! با جسارت اشتباه کنید و اشتباه خود را با یک خط دیگر اصلاح کنید ! ولی دقت کنید تا به اشتباه کردن عادت نکنید !
۲.حتما در هر تمرینی اگر اشتباه کردید آن را با خط دیگری اصلاح کرده و تمرین را تا انتها ادامه دهید تا جایی که نقطه سفیدی در کاغذ باقی نماند !
۳.سعی کنید خط از ابتدا تا انتها یکپاچه و با سرعتی ثابت ( تند یا آهسته ) کشیده شود !
۴. از هر تمرین ۱۰ صفحه ( آ ۳ ) لازم است که اگر حوصله ندارید حداقل از هر کدام ۳ صفحه ( آ ۳ ) انجام دهید و در صفحه نقطه سفیدی باقی نماند ! ولی در کل تمرین جایی تمام می شود که شما بتوانید یک صفحه ( ۳ آ ) بدون خطا یا حد اکثر با سه خطا انجام دهید !!!
اما توضیح تمرینات :
تمرین اول :
کشیدن خط راست به طول( ۳ آ ) : (عمودی ، افقی ، مایل ۴۵ درجه) در ۸ جهت :
افقی از چپ به راست و برعکس ، عمودی از بلا به پایین و برعکس ، مایل ۴۵ از (پایین چپ) به (بلا راست) و برعکس ، مایل ۴۵ از (پایین راست) به (بالا چپ) و برعکس ( مطابق شکل )
در ضمن توصیه می کنم ۴ ضلع کاغذ ( ۳ آ ) رو یک سانت به یک سانت ( فقط دورکاغذ ) نقطه بگذارید و سپس شروع کنید به کشیدن خطها در ۲ جهت یکی در میان . ابتدا همه خطهای افقی بعد عمودی و بعد مایل ها و…
( هرجا اشتباه کردید و به نقطه دوم نرسید خط را کج نکنید و با خط دیگری آن را اصلاح کنید )
تمرین دوم :
به صورت کاملا اتفاقی داخل صفحه ۲ نقطه بگذارید و بعد آن دو را با پاره خطی به هم وصل کنید ! اگر به نقطه دوم نرسید آن را با یک خط دیگر اصلاح کنید (مطابق شکل ) تا جایی که صفحه کاملا سیاه شود !
تمرین سوم :
یک دایره با مرکز معلوم و به شعاع ۱۰ تا ۱۵ سانت بکشید و بعد شروع کنید به کشیدن قطر های آن ، دقت کنید که از مرکز عبور کنند و اگر رد نشد با خط دیگری اصلاح کنید ! صفحه را با دایره هایی با قطر های مختلف کاملا پر کنید .
تمرین چهارم :
یک چند ضلعی ( مثلا ۶ یا ۷ ضلعی ) بکشید و بعد از هر راس آن یک خط (مطابق شکل ) به سمت بیرون بکشید بعد با خطوط موازی اضلاع بین آنها را پر کنید . در صفحه آنقدر از این چند ضلعی ها بکشید تا پر شود.
تمرین پنجم :
ابتدا در صفحه یک سری خطوط منحنی و آزاد بکشید بعد ( مطابق شکل ) بین آنها را با پاره خطهایی پر کنید ، سعی کنید پاره خط هارا در جهتی بکشید که کوتاهترین فاصله بین دو خط منحنی باشد . و به همین ترتیب کل صفحه را پر کنید .
تذکر : این تمرین جهت تمرین خط است و با تمرین توپوگرافی فرق دارد که در آنجا جهت خطوط به سمت مرکز منحنی هاست تا بعد ایجاد شود

اسکیس و راندو

تکنیک: ماژیک

اسکیس و راندو

تکنیک: ماژیک و آبرنگ

اسکیس و راندو

تکنیک:ماژیک و آبرنگ

اسکیس

تکنیک:قلم فلزی

اسکیس برگزیده هفته اعضای باشگاه مهندسان ایران

اسکیس از : Arc 370
روان نویس(نوک نمدی)، ماژیک، مداد شمعی

تحلیل استاد : آقا / خانم arc 370 کار شما خوب شده. ۱- آزادی خطوط خوب بود ولی کمی هدفمندتر باید باشد، تا بنا بیشتر مورد توجه باشد.
۲-آسمان بناهایی همچون برج ها بهتر است که تا طبقه آخر نرود.
موفق باشید . به امید کار بهتر

اسکیس از : سحر
تکنیک : پاستل

تحلیل استاد :سحر خانم کار شما برای شروع خوب بود ولی ۱- باید سعی کنید در ارائه با پاستیل پس زمینه از بنا جدا شود و تاکید بیشتر روی بنا باشد.
۲- کنتراست شیت هم باید بیشتر شود.
موفق باشید.

اسکیس از: فرهیخته
عنوان:طرح شماتیک داخلی
تکنیک:آبرنگ
مدت زمان طراحی و ارائه: ۱:۲۰

تحلیل استاد : خانم فرهیخته عزیز سعی کن که به خطوط عمودی بیشتر توجه کنی و نیاز است برخی از سطوح مثل کف و دیوارها بیشتر تیره شود تا کنتراست بیشتری ایجاد شده و پرسپکتیو گویا تر شود.
موفق باشید.

اسکیس و راندو

تکنیک : ماژیک ،مداد رنگی ،آبرنگ

درز انبساط (کنترل) :
درزهای عمومی در نظر گرفته شده که درزهای کنترل یا انبساط نامیده می شوند نیروهای ناشی از انقباض و انبساط را با یک الگوی منظم جذب می کنند و تا حد معینی از کنده شدن قطعات بتنی (پیاده رو) جلوگیری می کنند. درزهای انبساط در فاصله‌های ۲۰ فوتی (۶ متری) در دال‌های بتنی کف که روی زمین قرار گرفته‌اند و در دیوارهای بتنی اطراف ساختمان در نظر گرفته می شوند.

نیمی از طول میلگردهای بکار رفته در دیوار و سنگفرش در هر درز کنترل قطع خواهند شد تا موجب ایجاد شکاف در آن قسمت‌ها بجای قسمت‌های دیگر شوند.
۳- دیوارهای بلوک بتنی تمایل دارند تا در هنگام سخت شدن و از دست دادن آب کاهش حجم داشته و ترک بر دارند آنها در فواصل ۲۰ تا ۴۰ فوتی (۶ تا ۱۲ متری) به درزهای انبساط نیاز دارند که به میزان محتوی رطوبت بلوک‌ها در زمانی که در محل خود نصب می شوند بستگی دارد.

دیوارهای گچی خارجی نیز مستعد کاهش حجم‌اند و برای آنها هم درزهای انبساط در فواصل حدود ۱۰ فوت (۳ متر) برای مهار ترک‌برداشتن توصیه می شود- سطوح دیوارهای داخلی و سقف اغلب به درزهای انبساط احتیاجی ندارند. زیرا از دیوارهای گچی پیش ساخته و یا پوشش گچی ساخته شده‌اند و گچ بعد گیرش در اثر تغیرات دما چندان تغییر حجم ندارد- لکن ازدیاد حجم گچ هنگام گیرش و تراکم و درهم فشردگی حاصله از آن همچنین جابجایی‌های ساختار زیرین می تواند باعث ایجاد ترک در دیوارها و سطوح وسیع گچ کاری شده گردد، بنابراین دیوارهای گچی و سقف‌های بزرگ باید بوسیله درزهای انبساط در فواصل ۳۰ فوتی (۹ متری) تقسیم‌بندی شوند – در جزئیات یک درز انبساط معمولی برای گچ، رابیتس در روی خطوط درزهای انبساط قطع شده و موجب بوجود آمدن خطوط ضعیفی می شود که حرکات داخل دیوار را به سمت خود سوق می دهد و از ایجاد آن در جاهای دیگر جلوگیری می کند، نوار فلزات انعطاف‌پذیر ضمن ایجاد ظاهری زیبا سطوح گچی را در یک تراز نگه داشته و در جابجایی‌ها براحتی می تواند حرکت کند.

آجر نیز با جذب مقادیر اندکی رطوبت (در ماهها و سالهای بعد) کمی منبسط می شود لذا در دیوارهای آجری درزهای انبساطی در حداکثر فواصل ۲۰۰ فوتی (۹۰ متری) توصیه می شود، یک نوار سخت لاستیکی در مرکز دیوار، قطعات دیوار را بهم متصل می کند.

برخی واژگان مهم و ضروری زبان تخصصی معماری :

• معماری مصری
• Egyptian architecture
• معماری یونان
• Greek architecture
• معماری ایرانی
• Persian architecture
• معماری کلاسیک
• Classical architecture
• معماری رومی
• Roman architecture
• روم
• Rome
• معماری رومانسکی
• Romanesque architecture
• معماری اسلامی
• Islamic architecture
• معماری گوتیک
• Gothic architecture

نویسنده : مهندس آرتور امید آذری

توسعه گردشگری و

مناطق آزاد تجاری در توسعه گردشگری

مهندس امید آذری- کارشناس ارشد معماری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران.

چکیده:

با نگاهی به مناطق آزاد تجاری می توان دریافت که توانمندی فراگیری در جذب و نگهداشت جهانگردان و دریافت سرمایه در این مناطق وجود دارد چنانچه می توان این مناطق را دروازه های طلایی اقتصاد بشمار آورد. از انجا که در رویکردهای جدید برنامه ریزی منطقه ای برای برخورداری و توزیع مناسب امکانات و پتانسیلهای درونی جایگاهی ویژه برای مناطق آزاد در نظر گرفته می شود می توان دریافت که این مناطق علاوه بر وجود جاذبه های فراگیر در توسعه گردشگری می توانند بهبود و رشد اقتصادی فراوانی را نیز بهمراه آورند و علاوه بر کار آفرینی و بهبود اقتصادی در عرصه ملی بر گسترش گردشگری و فواید حاصل از ان نیز موثر باشند. این امر چشم اندازی جامع را به حوزه مناطق آزاد تجاری در حوزه برنامه ریزی منطقه ای می طلبد تا کارامدی موثر و بهینه را در حوزه مداخلات برنامه ریزی کلان منطقه ای را در بر گیرد. در این گفتار به مواردی چند از این مراتب و تعاریف و معیارهای توسعه در رویکردی معطوف به مناطق آزاد اشاره می شود.

– مهندس معماری و کارشناس ارشد شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس

– دکترای معماری و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس

۱_مناطق آزاد:

۱_۱_تعاریف و مبانی:

مناطق آزاد را محدوده جغرافیایی مشخصی در کشور میزبان می دانند که مجهز به انواع امکانات برای پردازش صادرات و واردات یا انبارهای آزاد نگهداری کالا برای ترانزیت یا صادرات مجدد است و هدف اصلی از ایجاد آن دستیابی به شرایط و زمینه های مورد نظر در توسعه اقتصادی از قبیل جذب و جلب سرمایه های داخلی و خارجی افزایش تولید و پشتیبانی از آن نزدیکی بازارهای مصرف و عرضه کالاهای تجاری و صنعتی در بستر بهره وری از استعداد و امکانات موجود در منطقه است.تسهیلات ایجاد شده در مناطق آزاد شامل حذف تعرفه های گمرکی و سود بازرگانی و حذف مالیات برای تولید کنندگان رفع محدودیتهای صادراتی و ایجاد تسهیلات در ورود و خروج اتباع خارجی است.بر این اساس می توان دریافت که برای افزایش میزان ورود اتباع خارجی یا افراد داخلی می بایست در مناطقی که از توانمندی قرار گیری در زمره مناطق آزاد را برخوردار هستند و ترکیب و ادغام انها با مناطق گردشگری امکان بهبود هر دو رویه را در کارامدی و ارتقا موثر رشد اقتصادی این دروازه های طلایی اقتصاد فراهم کرد.

۲_جهانگردی:

۲_۱_مبانی و مفاهیم:

توریسم را عامل جهانگردی می دانند که دارای انواع گوناگونی به ترتیب زیر می باشند:

۱_جهانگردان مقیم یک کشور که در خود کشور سفر می کنند.

۲_جهانگردان اهل آن کشور که به خارج سفر می کنند.

۳_جهانگردان خارجی که به آن کشور سفر می کنند.

طبق تعریف سازمان بین المللی جهانگردی توریسم کسی است که به کشوری که در آن اقامت ندارد سفر می کند و هدف سفر انجام فعالیتهای اقتصادی نیست و در داخل مرزهای کشوری که مسافرات می کند حداقل یک روز و حداکثر یک سال اقامت می کند که این مفهوم با معنای توریسم بین المللی مطابقت دارد.

۲_۲_انواع جهانگردی:

توریسم را می توان از سه دیدگاه متفاوت تقسیم بندی نمد:

۱_تقسیم بندی بر اساس داخلی یا بین المللی بودن.

۲_تقسیم بندی بر اساس طول دوره اقامت.

۳_تقسیم بندی بر اساس فردی یا دسته جمعی بودن.

جهانگردان اعم از داخلی و خارجی بر حسب قصد از سفر و طول دوره اقامت در کشورهای خارجی یا مناطق مورد بازدید به دو دسته جهانگردان با اقامت طولانی و جهانگردان با اقامت کوتاه تقسیم می شوند.علاوه بر تقسیم بندی فوق می توان جهانگردان را بر حسب سایر مشخصات و خصوصیات به گروههای مختلف دیگر تقسیم کرد مثلا از نظر میزان درامد شغل سن و جنس و مرز ورودی یا نوع حمل و نقل هوایی دریایی زمینی به انواع گوناگون تقسیم می شوند. جهانگردی داخلی همانگونه که از نامش استنباط می شود به مسافرتهایی اطلاق می شود که بر اساس تعریف جهانگردی در داخل کشور صورت می گیرد بعبارتی فعالیتهای مربوط به جهانگردی داخلی دارای حدود معین و در قلمروی جغرافیایی یک کشور روی می دهد در حالی که جهانگردی بین المللی از لحاظ حدود جغرافیایی هیچگونه محدودیتی ندارد.

۲_۳_توسعه جهانگردی و شاخصهای  اقتصاد ملی:

از نظر اقتصادی وجه تمایز خاصی بین جهانگردی داخلی و بین المللی وجود دارد که بر تاثیر جهانگردی بر موازنه ارزی و تراز پرداختهای کشوری با در نظر گرفتن مبدا و مقصد جهانگردی استوار می شود.بدین معنی که مصارف جهانگردی خارجی در عین اینکه از نظر کشور صادر کننده شخص جهانگرد یک نوع واردات کالا و خدمات محسوب می شود در جدول موازنه ارزی آن کشور در ستون پرداختها منظور می گردد. از دید کشور پذیرای جهانگرد یک نوع واردات کالا و خدمات محسوب می شود که در جدول موازنه ارزی ان کشور در ستون دریافتها منظور می گردد.این نکته نشانگر این مطلب نیست که جهانگردی داخلی اگرچه بر خلاف جهانگردی بین المللی باعث نقل و انتقال ارزهای خارجی نمی شود کوچکترین تاثیری در ارقام تراز پرداختهای کشور ندارد معهذا تاثیر ان در توسعه اقتصادی داخلی قابل توجه است و بر همین اساس در زمره مولفه های اساسی در توسعه کمی کشور که از رکنهای توسعه پایدار و همراه با التزان در نظر گیری زیست بوم کشور بشمار می رود.

۳_انواع جاذبه های توریستی در مناطق آزاد:

از انجا که در حوزه میزان پذیرش جهانگردان چگونگی جذب و جاذبه های محیطی تاثیر دارد می توان دریافت که بر اساس بهره گیری مناسب و بهینه از این جاذبه های درون ذاتی محیط مناطق آزاد است که می توان به جذب گردشگر و جهانگردان داخلی و خارجی پرداخت. این امر می طلبد که در بستر نگاهی جامع به ماهیت جاذبه های مناطق آزاد اقداماتی در راستای بروز بیشتر و ساماندهی انها صورت گیرد تا امکان دریافت این جاذبه ها به مثابه جذب کننده های توریستی افزون و افزونتر گردد. انواع جاذبه های توریستی در مناطق آزاد را می توان بر حسب شرایط و نوع منابع طبیعی یا دست ساز بشری دارای تقسیم بندیهایی دانست که در میزان و چگونگی جذب جهانگردان دارای مراتب گوناگونی هستند که در ادامه به انها اشاره می شود:

۳_۱_جاذبه های مهیا در مناطق آزاد:

جاذبه های مهیا عبارتست از عواملی که بهره برداری از انها مستلزم هیچ نوع خرج اضافی برای خود سرمایه نمی باشد که از این نوع می توان به اب و هوا و مناطق زیبای گردشگری و کوه و کوهنوردی اشاره کرد.به عنوان مثال در منطقه زیبای قشم می توان از همجواری با دریا و نوع ساختار اقلیمی ان و پتانسیلهای طبیعی فصلی این منطقه در فصول خاصی از سال یا وجود مناظر زیبای طبیعی و چشم اندازهای درونی اشاره کرد.

۳_۲_جاذبه های نامهیا در مناطق آزاد:

عناصری که بهره گیری از انها مستلزم سرمایه گذاری در تجهیز انها می باشد که می توان از آثار تاریخی و آبهای معدنی و موزه ها نام برد.در این بخش نیز می توان به انواع موزه ها منابع طبیعی یا موزه های صنایع دستی و هنری اشاره کرد که در راستای بهبود آشنایی با فرهنگ کشور پذیرای جهانگرد مفید و کارامد واقع می شود.

۳_۳_جاذبه های فرعی و کمکی در مناطق آزاد:

جاذبه های فرعی معمولا بصورت غیر مستقیم در جنب جاذبه های مهیا می باشند چنانچه مثلا آب و هوا بعنوان جاذبه های مهیا بخودی خود می تواند جذب توریست داشته باشد ولی جاذبه های فرعی و کمکی در کنار جاذبه های مهیا خود را عرضه می کنند و در عین حال مانع جهانگرد برای وصول به سایر جاذبه ها نمی باشند.

۳_۴_جاذبه های مذهبی در مناطق آزاد:

ایران سرزمینی است که اماکن مذهبی گوناگونی را در خود جای داده است که بسیاری از انها مورد احترام و تقدس مذاهب و ادیان گوناگون می باشند که می توانند پذیرای بسیاری از زایران و جهانگردان باشند.علاوه بر ان اعیاد و مراسمات مذهبی و دینی مانند ایام عاشورای حسینی یا سوگواریهای محرم یا مراسمی خاص که در یک اقلیم انجام می شود _مانند مراسم قالیشویان مشهد اردهال_ نیز می توانند از جمله مراتب مذهبی در صنعت جهانگردی و جاذبه های مذهبی بشمار روند. در مناطق آزاد نیز می توان چنین مناطقی را مورد توجه قرار داد یا بگونهای و در صورت وجود چنین اماکنی انها را احیا و بازسازی دوباره کرد. این امر نیز معطوف به وجود چنین اماکنی در مناطق آزاد است که تا حدودی امکان احراز شرایط مطرح شده در جاذبه های مذهبی یا ملی را در بر گرفته باشد.

۳_۵_جاذبه های طبیعی در مناطق آزاد:

تلاش بشر امروزی برای گریز از محیطهای شهری آلوده و پناه بردن به دامان طبیعت از جمله دلایلی بشمار می رود که می تواند در جذب توریسم به مناطق طبیعی مورد ارزیابی قرار گیرد. در این میان توجه به اقلیم و گونه های گیاهی و آب و هوا نیز مهم می نماید که انواع جلوه های طبیعی جنگلها مراتع و مناطق باصفا و مفرح طبیعی در دامنه کوهها و دریاچه ها را در بر می گیرد و می تواند مکانی برای پناه بردن به دامان طبیعت شمرده شود. شاید بر این اساس بتوان دریافت که چرا قرار گیری در کویر و جاذبه های آن برای بسیاری جذاب می باشد هرچند که استمرار قرارگیری در ان مناطق دشوار می نماید. مناطق آزاد تجاری نیز می توانند در بستر احیا و توانمند سازی این جاذبه های طبیعی علاوه بر جذب گردشگران و بالاخص گردشگران خارجی امکان توسعه صنعت گردشگری را با افزایش رشد اقتصادی مناطق آزاد همراه کنند و امکان شکوفایی همزمان را برای هر دو مولفه های فوق فراهم نمایند.

۳_۶_جاذبه های تاریخی در مناطق آزاد:

آثار بجامانده از گذشته و تاریخی هموراه مورد توجه جهانگردان داخلی و خارجی می باشد که امکان آشنایی با فرهنگ و تمدن یک کشور دیگر یا آگاهی از سابقه تاریخی یک کشور را برای اهالی همان کشور میسر می کند.علاوه بر این آثار تاریخی معماری و شهرسازی می توانند نقشی اساسی در پراکنش ارزشهای فرهنگی و مذهبی و ملی داشته باشند که قسمت عمده جاذبه های جهانگردی را بخود اختصاص می دهند. بر این اساس برخی از مناطق آزاد تجاری می توانند از این جاذبه ها استفاده کنند که نمونه های ان در صنعت گردشگری جهانی مشهود و قابل لمس است.

۳_۷_جاذبه های فرهنگی در مناطق آزاد:

تنوع قومی و فرهنگی همواره از زیباترین جاذبه های صنعت توریسم بشمار می روند که بدلیل بهره گیری از ویژگیهای قومی و فرهنگی یکی از ایلها و قومها یا استانهای یک کشور می توانند دارای جذب و پذیرش خیل عظیم توریسمهای داخلی و خارجی باشند که در این میان می توان به صنایع دستی و محلی و مراسمات خاص منطقه ای مانند گلابگیری کاشان و مراسم ساحل نشینان جنوب ایران اشاره کرد.این جاذبه ها را مهمترین و کارامدترین جاذبه های مناطق آزاد می دانند که بدلیل بهره گیری از شاخصه های قومی و نژادی و محلی هم امکان رشد و توسعه بیشتری را دارد و هم می تواند با شرایط محیطی و متاثرهای بیرونی همخوانی و سازگاری بیشتری برقرار نماید.

۴_ارکان صنعت جهانگردی و توسعه گردشگری در مناطق آزاد:

ارکان صنعت جهانگردی را می توان در چهار گروه تقسیم کرد:

الف_منابع طبیعی:

شامل منابع طبیعی موجود در دنیا مانند آب و هوا جنگلها و سواحل دریا و حیوانات و جانداران هر منطقه و گلها و گیاهان می شود. این امر بدیهی است که هر منطقه تجاری آزاد دارای اقلیم و شرایط کلیماتولوژیک ویژه ای است که نقشی اساسی در توسعه صنعت گردشگری در این مناطق آزاد بخود می گیرد.

ب_عوامل زیر بنایی:

عوامل زیر بنایی شامل شاهراهها فرودگاهها و خطوط راه آهن و هوایی تسهیلات دریایی و بندری اتوبوس و هتلها و متلها و اماکن تفریحی و زیارتی است که دارای نقشی اساسی در جذب توریست بشمار می روند. این رکن صنعت گردشگری را می توان مهمترین رکن در توسعه گردشگری مناطق آزاد دانست که می بایستی از طریق برنامه ریزی کلان و ارزیابی کیفی مکانیزمهای زیر بنایی موجودبه اقدامات بهبود و بهسازی در راستای افزایش کیفیت و تسهیل در خدمات رسانی و جذب جهانگرد پرداخت. بدون شک در این میان وجود پایانه های حمل و نقل مناطق آزاد و نوع و چگونگی شاهراهها و فرودگاهها و تسهیلات دریایی و بندری مهمترین نقش را در افزایش یا کاهش میزان جهانگردان خارجی بخود معطوف می دارد. بعنوان مثال می توان با ارایه خدمات بیشتر یا بهبود کیفی در میزان و چگونگی ارایه خدمات و تسهیلات در حوزه حمل و نقل امکان افزایش رفاه را برای جهانگردان داخلی و خارجی فراهم کرد.

پ:تجهیزات حمل و نقلی:

شامل کشتی هر اتوبوسها قطارها و هواپیماها و وسایل نقلیه موتوری و غیر موتوری می شود که اسباب حرکت و از مولفه های اساسی در صنعت توریسم بشمار می روند. نوع و کیفیت وسایل و ناوگان حمل و نقلی بالخص پروازهای هوایی در میزان استفاده از مناطق آزاد و بهبود کیفی این مناطق تاثیر فراگیر دارد که ضرورت برنامه ریزی در این امر را دارای التزامی خاص می کند.

ت_منابع فرهنگی و روحیه مهمان نوازی:

منابع فرهنگی هر منطقه مانند صنایع مستظرفه ادبیات و تاریخ موسیقی و هنرهای نمایشی رقص ورزشها و سایر فعالیتهای فرهنگی می شود. منابع فرهنگی نیز در مناطق آزاد بعلت نوع فرهنگ جاری بر این مناطق در میزان جذب و نگهداشت جهانگردان و گردشگران تاثیر فراوانی دارد و می بایستی مورد التفات برنامه ریزان تصمیم گیران و تصمیم سازان در مناطق آزاد قرار گیرد.

منابع و ماخذ:

۱-کهن،گوئن،(۱۳۷۶) ،شاخص شناسی در توسعه پایدار،تهران، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.

۲-الیوت،جنیفر.آ،(۱۳۷۸) مقدمه ای بر توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه،ترجمه عبدالرضا رکن الدین افتخاری و حسین رحیمی،تهران،موسسه توسعه روستایی ایران.

۳-سایث،آشوانی،(۱۳۷۵) راهبردهای توسعه و روستاییان فقیر،ترجمه بهنام شاهپوری،تهران، وزارت جهاد سازندگی،مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.

۴-مارک هنری،پاول،(۱۳۷۴) فقر،پیشرفت و توسعه،ترجمه مسعود محمدی،تهران،موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

۵-تودارو،مایکل،(۱۳۶۳) برنامه ریزی توسعه،مدلها و روشها، ترجمه عباس عرب مازار،تهران،سازمان برنامه و بودجه.

۶-خادم آدم،ناصر،(۱۳۷۵) اصلاحات در سیاست توسعه،تهران،انتشارات اطلاعات.

۷_ قدوسی , مهران . مک هارگ , GIS , شهر و محیط زیست . مجله شهرنگار . شماره ۱۸ . سال سوم . ۱۳۸۰

۸_ فری , هیلدر براند . طراحی شهری , به سوی یک شکل پایدارتر شهر . ترجمه : دکتر حسین بحرینی . انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری . چاپ اول . ۱۳۸۳

۹_ ژیرارده , چگونه شهری پایدار بسازیم . ترجمه : فریبا قرائی . انتشارات دانش نما . چاپ اول . ۱۳۸۳

دکوراسیون آشپزخانه مدرن

یکی از شاخص های مهم دکوراسیون یک آشپزخانه به سبک مدرن وجود کابینت های بدون فرم است و تنها چیز قابل مشاهده مرز بین در ها و کشوهای کنار هم می باشد.معمولا در آشپزخانه های مدرن باید از پانل های تخت  و ساده به عنوان در کابینت استفاده کرد. و از هر گونه کنده کاری و تزیینی روی در کابینت خوداری کرد.استفاده از زیبای مواد طبیعی مانند گره های طبیعی موجود در چوب بلوط یا رگه های زیبای موجود در سنگ مرمر،استفاده از عناصری از قبیل لوستر، میزو صندلی غذا خوری و صندلی کانتر. در یک آشپزخانه مدرن و ایده آل رنگ های زنده ومتمایز اغلب توسط همین عناصر در فضا وارد می شوند.دستگیرهای براقی که شکل ساده و ظریف دارند گویای دکوراسیون سبک مدرن آشپز خانه  می باشند.

نکاتی در مورد طراحی معماری

بهتراست هیچوقت این موضوع رو فراموش نکنیم، اسکیس هدف نیست فقط یک وسیله است .
هدف اصلی طراحی معماری ست و یکی از ابزار های این کار اسکیس های دستی به حساب میاد .
شاید بشود خیلی بهتر با کامپیوتر و یک نرم افزار و یا حتی با ماکت مثلا تکه های یونولیت یا پاره های مقوا و… بزرگ ترین بنای قرن رو طراحی کرد ! پس ابزار مهم نیست !
مهم خلاقیت شخصی است که از اون ابزار استفاده می کند…
اسکیس هم یکی از هزاران راهی است که می تواند استعداد های یک معمار را شکوفا کند.

آموزش به صورت مراخل زیر پیشنهاد می شود:
تقویت دست :

۱.طراحی با دست آزاد
۲.کروکی معماری از روی عکس برای به دست آوردن اعتماد به نفس
۳.کروکی معماری در محل برای درک بهتر فضاهای معماری

هم اکنون دست قوی شده و شخص توانای دارد آنچه را می بیند به تصویر در آورد و
در ادامه قرار است آنچه را در ذهن دارد به تصویر بکشد :

۴. طراحی معماری : اسکیس

۴.الف – تمرین پرسپکتیو و کشیدن حجم های معماری
۴.ب – آشنایی با پلان ، مقطع ، نما ، سایت ، دیاگرام و …
۴.ج- کانسبت و تفکر در کنار دیدن کار معماران بزرگ
۴.د – مطالعه معماری و بررسی موارد بالا در تاریخ معماری و معماری معاصر

۵.پرزانته :
۵.الف ـ شیت بندی
۵.ب – راندو : پرسناژ ، درخت ، آب ، آسمان
۵.ج راندو : شناسایی تکنیک ها و استفاده از رنگ برای بهتر تعریف کردن فضا

در آخر :
۶. نقاشی کشیدن کافی است!!!!
با انتخاب موضوع های مختلف شروع به طراحی معماری کنید
و کار خود را با اساتید خود کرکسیون کنید !

پیش گفتار

در تاریخ هنر، هیچ هنری به اندازه‏ی هنر اسلامی بحث‌بر انگیز و در عین حال متعالی و حیرت‌انگیز نبوده است. از یک سو نگاه عارفانه و شهودی هنرمندان اسلامی با تأسی به مبانی قرآنی و عرفانی و نیز مبتنی بر هندسه و ریاضیات، آثاری پدید آورده است که شگفت‌انگیز و بس زیبا و متعالی است و از سوی دیگر، نگاه فقهی و کلامی. هنر اسلامی، روایت زیبایی توسط راویان و حکایت‏گرانی است که در متن عالم در پی رد پای یار جان، هرچه زیبایی است را کاویده‌اند تا گوهر مروارید کمال را به چنگ آورند و آن‏گاه به عنوان تجلی حق، چراغ فروزان راه کسانی کنند که به دنبال حقیقتند  و وصل به عرش یار. این هنر، روایت شیدایی است، حکایت کشف و شهود است. تصویر و تجلی «اعیان ثابته» و حقایق نازله در عالم ماده. هنری که از « الحمرا» تا «تاج‏محل»، بستر بی‌نظیری از دریافت کاشفانه‏ی هنرمندان مذهب، در منظر چشم حیرت‌فزای جهانیان قرار داده است. یکی از هنرهای اسلامی، هنر معماری مسجد است.

نخستین خانه ای که برای مردم (ونیایش خداوند) قرار داده شد، همان خانه کعبه است که درآن برکت وهدایت خلایق است.

(آل عمران،۹۶)

اولین پدیده های معماری اسلامی که با ظهور اسلام ظهور یافتند، مساجد بودند. برای ادای فریضه واجب نماز که انجام آن به طور گروهی و اجتماعی توصیه شده است، بهترین محل، همان جایگاههایی بودند که مردم قبل از اسلام در آن جمع می شدند، این مکانها عمدتاً، معابد، آتشکده ها، پرستشگاهها کلیساها بودند که با تغییر شکل مختصری، تبدیل به مساجد شدند از آنجا که در ایران پیش از اسلام، مهر پرستی و دین زرتشت رواج داشت، بناهای باقی مانده از این آیین، تبدیل به مساجد شدند.

اولین مسجد، در زمان پیامبر اکرم۹در شهر مدینه و به دست انصار ساخته شد.این مسجد که به شکل مربع و مصالح آن از خشت و سنگ لاشه بود. ابتدا شکل سرپناهی با ستونهایی از درخت نخل و پوششی از نی و بوریا برای جلوگیری از تابش شدید نور آفتاب داشت که بعدها همین سرپناه به شبستان تبدیل شد. اطراف مسجد نیز صفه هایی به نام صحابه پیغمبر۹ از جمله ابوذر به وجود آمد.

پلان مسجد النبی در سال هفتم هجری

به طور کلی ، مساجد ایران را به چهار گروه شبستانی، چهار طاقی، ایوانی و چهار ایوانی تقسیم می کنند.

۱)   شبستانی
مسجد فهرج یکی از اولین مساجد شبستانی است و از بخش سرپوشیده در جانب  قبله و حیاط مرکزی و ایوان جلوی آن و صفه هایی در اطراف

تشکیل یافته است. به اعتقاد اکثر محققان و پژوهشگران و با توجه به بررسی های به عمل آمده، مسجد فهرج جزو اولین مساجد قرن اولیه هجری است.

دومین مسجد شبستانی را تاریخانه دامغان می دانند. که نقشه مستطیل شکل با حیاط مرکزی مربع و شبستانی در جهت قبله و رواقهایی در اطراف دارد.

۲)   مساجدچهارطاقی
طرح این مساجد، همانطور که از نام آنها پیداست، شامل چهار ستون در چهار گوشه مربع شکل می باشد که بوسیله چهار قوس در چهار جهت اصلی نمایان شده است و چون از چهار طرف باز بوده به چهار طاقی شهرت یافته است. این طرح ساده دارای چهار گوشواره به منظور ایجاد زمینه ای دایره شکل برای گنبد است. این فضا که بر روی آن گنبد مدوری با خیز کم و بدون ساقه قرار گرفته است و به وسیله چهار درگاه به فضای خارج خارج ارتباط می یابد. بناهای چهار طاقی عمدتاً به عنوان آتشکده و یا آتشگاه مورد استفاده قرار می گرفته اند مانند چهار طاقی نیاسر و خرم دشت در کاشان و چهار طاقی برزو در اراک و چهار طاقی فراشبند در فارس.

۳)   مساجد ایوانی

بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که شرق ایران به ویژه خراسان، جایگاه ایوانهاست و ما ایوانهای بزرگ را از دوره اشکانی که قلمرو آنها در شرق ایران بوده، در اختیار داریم. اولین ایوانهای اسلامی در جنوب و مقابل گنبد خانه شکل گرفتند و سپس، ابتدا ایوان شمالی در جهت قرینه سازی با ایوان جنوبی و بعضاً برای استفاده از آفتاب زمستان، ساخته شد. بدیهی ست که یکی از کاربردهای ایوان جنوبی دوری از گرمای تابستان است. چون ایوان جنوبی پشت به آفتاب و در سایه قرار گرفته است،

نمازگزاران به مقتضای فصل از دو ایوان شمالی و جنوبی استفاده می کنند. از مساجد تک ایوانی می توان از مسجد نیریز که بنایی ساده با یک ایوان دارد و همچنین از مسجد جامع رجبعلی واقع در محله درخونگاه تهران و مسجد جامع یزد و نیز مسجد جامع سمنان نام برد.

ساجد دو ایوانی

مساجد زوزن در فریومد سر راه جاده خراسان و مسجد ساوه از نمونه های مساجد دو ایوانی هستند. مسجد دو ایوانی ساوه که از مسجد سلجوقی ست ویژگی خاصی دارد که ایوان شمالی و جنوبی آن مقابل هم نیستند.

مساجد چهار ایوانی

می دانیم که سلجوقیان در کنار احداث بناهای متعدد، به ساختن مسجد رغبت بیشتری نشان داده اند و از این روی تعداد بسیاری مسجد از عصر خود به یادگار گذاشته اند. در عصر سلجوقی کسی که به احداث و عمران و آبادانی مساجد و متعلقات مربوطه به آنها دارالضیافه و مدرسه و کتابخانه و دارلایتام و رباط و آب انبار، سعی و اهتمام داشت خواجه نظام الملک وزیر ملکشاه سلجوقی بود. از این روی آثار زیادی از دوره سلجوقی در ایران و فلات ایران داریم که تا این زمان به خوبی بر جای مانده اند. به نظر آندره گدار فرانسوی اولین مسجد چهار ایوانی در ایران مدرسه خوارگرد یا خوارجرد خواف است و بعد از آن مسجد جامع اصفهان و مسجد جامع زواره و اردستان را جزو مساجد اولیه چهار ایوانی ایران می دانند.

عناصر مشترک در معماری مساجد

به طور کلی مساجد دارای عناصر مشترکی هستند که آنها را از سایر بناها متمایز می سازد. این عناصر مشترک عبارتند از: صحن، ایوان، رواق، مناره، گنبد، شبستان و محراب. ولی باید توجه داشت که بعضی از مساجد فاقد صحن و مناره هستند. مانند مسجد شیخ لطف الله اصفهان و تعدادی از مساجد اولیه اسلامی نیز ایوان و گنبد ندارند. مانند تاریخانه دامغان، اما هیچ مسجدی نمی تواندمحراب نداشته باشد. بنابراین کلیه عناصر ذکر شده به نوعی کم و زیاد در ساختمان مساجد اسلامی به کار رفته شده اند. مثلاً بعضی از مساجد دارای چندین محراب هستند. مانند مسجد جامع اصفهان که ۹ محراب دارد ولی اکثر مساجد دارای یک محراب در جنوب مسجد اند. در ساختار بعضی از مساجد طاق نماها نقش اساسی و کاربردی دارند در صورتی که در برخی دیگر منحصراً دارای جنبه زیبایی شناختی و تزئینی و ایجاد تقارن و خارج کردن دیوارها از شکل یکنواختی می باشد.

صحن و حیاط

یکی از عناصر مهم معماری مساجد اسلامی، صحن و حیاط است که به دلیل پیروی از طرح و و نقشه اولین مسجد جهان (مسجد النبی) طرح مربع و یا مربع مستطیل دارد و فضای آزاد و روحانی را برای واردین به مسجد ایجاد می کند. در واقع شکل و فرم و عناصر تزیینی ابتدا در همین صحنها به نمایش در می آیند و شما هنگام ورود به مسجد بسیاری از عناصر معماری و تزیینات وابسته به معماری را یک جا مشاهده می کنید.

صحن مسجد جامع زنجان

رواق
رواق ها فضاهای سرپوشیده ستون دار اطراف صحن و حیاط مساجد هستند که معمولاً در پشت آنها دیوارهای انتهایی مسجد قرار دارند. ما در تاریخانه دامغان شاهد این رواقها هستیم. همچنین در مسجد حضرت آیت الله بروجردی در قم در کنار صحن قدیمی آستانه حضرت معصومه، دوطرف ایوان جنوبی رواق دارد، اما رواقها بیشتر در کشورهای اسلامی حوزه مدیترانه و هند و پاکستان به کار گرفته شده اند.

ایوان
بدون تردید زباترین و عالی ترین ایوانها در مساجد و بناهای اسلامی ایران مشاهده می شود. ایوانهای مساجد ایران از نظر ارتفاع و تناسبات فنی و عناصر تزیینی در بین سایر بناها و مساجد اسلامی کشورهای جهان نمونه و منحصر به فرد هستند. تنوع و زیبایی بعضی از ایوانها به قدری زیاد است که نمی توان آنها را با یکدیگر مقایسه نمود. هر ایوانی زیبایی خاص مجموعه خود را دارد. ایوانهای ایرانی، اغلب بلند و متناسب با بنا ساخته شده اند.

مناره ها:

مناره ها بناهایی هستند در قالب برج بلند و باریک که معمولاً در کنار مساجد و بقاع متبرکه برای گفتن اذان ساخته می شوند. در گذشته مناره ها، نقش میل راهنما در کنار جاده ها و ابتدای شهرها و در کنار مساجد و کاروان سراها و یا مدارس و دارالضیافه ها، (مهمان پذیرها) را ایفا می کردند. این بناها به دلیل روشن کردن چراغ و یا آتش، بر فراز آنها برای راهنمایی مسافرانی که شب هنگام از راههای دور به طرف شهر می آمدند به «مناره» یا محل نور مرعوف می شدند و برخی از منابع به آن هم گفته اند. کلمه منار یا مناره، به معنی جای نور و نار (آتش) است و در فرهنگهای لغت نیز، به همین معنی آمده است. پلکانهای مناره ها از داخل به صورت مارپیچ است و هر چه به طرف رأس منار پیش می رود پهنای پله ها کمتر و باریک تر می شود. از آثار و علایم مناره های قبل از اسلام که تعداد کمی از آنها برجای مانده اند. معلوم می شود که مناره ها با هدف کاربری علایم راهنمایی در دوران قبل از اسلام ساخته می شده اند. قدیم ترین منار یا برج راهنمای موجود در ایران، میل اژدها مربوط به دوره اشکانی ست که در غرب نورآباد ممسنی قرار دارد. این میل هفت متر بلندی دارد و مصالح آن از سنگهای سفید با تراش منظم است. پلکانهای میل اژدها از داخل است و در بالای آن آتشدان سنگی وجود دارد.

زیباترین منارهای زوجی ایران در زمان صفویه احداث شدند که نمونه های زیبای آن مناره های مسجد امام خمینی(مسجد شاه اصفهان)و مناره های مدرسه چهارباغ(مادر شاه)در چهار باغ اصفهان است. منارسازی در ایران از دوره قاجاریه روبه

سقوط و افول نهاد هم چنان که اکثر بناهای سنتی ایران از دوره قاجاریه به بعد شکلهای سنتی خود را از دست دادند.

مناره مسجد و مدرسه چهارباغ

مناره ها به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:

۱)میل یا منارهای راهنما که پیشتر شرح آن ارائه شد.

۲)منارها یا گلدسته هایی که برای گفتن اذان و خبررسانی کاربرد داشته و دارند. از این رو در دوران اسلامی نام «مأذنه» نیز به خود گرفتند که قبل از وجود بلندگو بر بالای آنها اذان می گفتند. شکل مأذنه ها متفاوت است اما در ایران تقریباً تمامی گلدسته ها یا مأذنه ها شبیه هم هستند. بدنه یا ساق همه آنها در ایران مدور است

در کشورهای عربی بیشتر از طرحهای چهارضلعی و شش و هشت ضلعی استفاده کرده اند بدنه مأذنه ها در این کشورها باریکتر از مأذنه های ایران است.

گنبد
گنبدها یکی از علایم معماری اسلامی هستند که متنوع ترین آنها درایران به کار گرفته شده اند. این گنبد ها از خشت خام با اندود کاهگل تا آجر و سنگ در سرتاسر ایران اسلامی خودنمایی می کنند. انتخاب رنگ آبی که رنگی است آرام بخش و متعادل و روحانی برای خود مزیتی ست برای گنبدهای ایرانی، هنگامی که از بلندای شهر یا روستایی، منظره آن را مشاهده می کنیم گنبدها همانند نگین فیروزه ای در میان بافتهای شهری و روستایی می درخشند.

نورگیرها
اگر به دقت گنبد خانه های بناهای اسلامی را ملاحظه کنید، اطراف گنبد و یا در ساق یا ساقه آن نورگیرهای زیبایی را خواهید دید که به علت شدت و ضعف نور، طرحهای بدیعی را به وجود آورده و بر زیبایی مسجد یا آرامگاه و یا زیارتگاه افزوده اند. این پنجره ها که معمولاً در بغل ایوانها نیز به وجود آمده اند و اصطلاحاً به آن چنگ می گویند. در اکثر مساجد قدیمی جزو عناصر همراه مسجد هستند. نورگیرها از مصالح کاشی، معرق، سنگ، آجر، کاشی و چوب ساخته می شوند و دارای نقوش اسلیمی یا هندسی هستند. جنس پنجره های نورگیر در کشورهای هند و پاکستان از سنگ مرمر است.

کاشی کاری

به طور کلی نقش کاشی در ایران بسیار مهم و اساسی بوده است. زیرا تقریباً غالب بناهایی که از شاهکارهای معماری ایران محسوب می شوند بخش عمده زیبایی و شکوه خود را از کاشی کاریهای زیبای خود را دارند که با هماهنگی رنگها و طرحها در گوشه و کنار بنای مساجد و زیارتگاهها جای گرفته اند. این کاشی کاریها به صورت خشت و معرق کار شده و یکی از ویژگی های تزئینات معماری ایران، کاشی کاری است که در نهایت استادی و تلفیق رنگها با هم در دیواره های جانبی و ایوانها خودنمایی می کند.

متن کتیبه مسجد جامع اصفهان:

مقرنس کاری

یکی از عناصر تزیینی معماری که در زیبا ساختن بناهای ایرانی بخصوص مساجد و نقش مهمی دارد مقرنس کاری است. مقرنس ها که شباهت زیادی به لانه زنبور دارند، در بناها به شکل طبقاتی که روی هم ساخته شده برای آرایش دادن ساختمانها و یا برای آنکه به تدریج از یک شکل هندسی به شکل هندسی دیگری تبدیل شود، به کار می روند. این مقرنس ها را می توان ازجمله وسایل موثر ساختن گنبد ها دانست، که بعدها محتوای نظری اولیه را از دست داده و بیشتر برای تزیین به کار رفت.

برخی معماران ایرانی نیز که این مقرنسها را در جبهه ساختمانها به کار می برده اند، در ساختن آن مهارت را به حدی رسانده اند که نمی گذاردند موجب سنگینی ساختمان شود و بر اصل و پایه فشار آورد.

با مشاهده شکلهای طبیعی قندیلهای یخی و آهکی درون غارها در می یابیم که به احتمال زیاد هنرمندان نخستین این فن از همان قندیلها برداشتی هنرمندانه کرده اند و عینا آن را در سطوح داخلی و خارجی بناها با استفاده از آجر، گچ و یا سیمان به کار گرفته اند. مقرنسها معمولا در سطوح فرو رفته گوشه های زیر سقف ایجاد       می شود.اما محل قرار گیری این عنصر تزیینی میتواند در بالای دیوارها،سقفها،گوشه ها، سردرها و … باشد.

کاربندی ( رسمی بندی )

کاربندی مجموعه باریکه طاق های موربی است که از تقاطع آنها جهت زدن طاق، به منظور ایجاد پوشش استفاده می کنند.

قالب این باریکه طاق ها با استفاده از نی و گچ به دست می آید ( این باریکه ها را تویزه یا لنگه می نامند).

طرز کار به این ترتیب است که ابتدا دو یا چهار طاق کامل به عنوان تویزه اصلی و باربر با مصالح بنایی اجرا کرده، بقیه باریکه طاق ها را به آن متصل می کنند. پس از اینکه همه تویزه ها را در فضا به همین ترتیب واداشتند، روی آنها طاق می زنند.

اگر کاربندی به صورت پوشش دوم مطرح باشد، جهت اتصال بین پوشش کاربندی با سقف اصلی در دهانه های بزرگ، اکثر اوقات از سازو( طنابی است از الیاف خرما و نی) استفاده می کنند که کار کابل را انجام می دهد.

کاربندی ها معمولاً به دو بخش عمده قالب شاقولی و سرسفت تقسیم می شوند.

تعیین اضلاع کاربندی

برای تعیین اضلاع کاربندی از فرمول زیر استفاده می کنیم:

تعداد اضلاع کاربندی = (a+b-2) 2

در اینجا a  طول مستطیل کاربندی و b عرض آن می باشد.

نحوه رسم :

ابتدا دایره محیطی مستطیل زمینه را رسم می کنیم.

چون کاربندی ما ۱۰ ضلعی است، دایره را به ۱۰ قسمت تقسیم می کنیم.

چون طول مستطیل در مقابل سه قسمت از تقسیمات دایره قرار می گیرد، بقیه نقاط را سه به سه به هم وصل می کنیم.

عرقچین روی کاربندی در این شکل به صورت سروی است. از نمونه های کاربندی ۱۰ ضلعی، حجره های پایین مدرسه خان شیراز و قیصریه ابراهیم خان کرمان و حمام وکیل کرمان را می توان نام برد.

منابع :

۱)محمد کریم پیر نیا، معماری اسلامی ایران
۲)محمد یوسف کیانی، معماری ایران در دوره اسلامی
۳)پپ آبراهام ، مترجم صدری افشار غلامحسین، معماری ایران

۴)لویی واندنبرگ، مترجم عیسی بهنام باستان، باستان شناسی ایران

۵) شعرباف، اصغر، ۱۳۸۵، گره و کاربندی، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.

۶) بزرگمهری، زهره، ۱۳۸۵، هندسه در معماری، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.

گرداورنده: دینا صنیعی

نقش بام در طراحی معماری

یک بام سبز، بامی است که مقدار یا تمامی آن با پوشش گیاهی و خاک، یا با محیط کشت روینده، پوشانده می شود. لفظ بام سبز

همچنین می تواند برای بامهایی که مفاهیم “معماری سبز” را مد نظر قرار می دهند، نظیر پانلهای خورشیدی و یا صفحات فتوولتائیک، بکار رود.

تاریخچه کاربرد بامهای سبز
بامهای سبز مدرن که از سیستم لایه های پیش ساخته تشکیل می شوند، بالنسبه پدیده ای نو می باشند. این نوع بامها در دهه ۱۹۶۰ در آلمان توسعه و به بسیاری از کشورهای اروپا گسترش یافتند. بر اساس برآوردهای موجود، امروزه حدود ۱۰ درصد از کل بامهای آلمان، بام سبز می باشند. ایلات متحده نیز بامهای سبز قابل توجهی دارد، اما تعداد آنها به اندازه اروپا نیست.

مزایای بامهای سبز
• تامین فضایی سازگار و مطبوع برای کاربران ساختمان – به دلیل قراردادن حیاط و پاسیو

امکان پرورش میوه جات، سبزیجات و گلها

• کاهش بار گرمایش (با افزودن توده و لایه عایق حرارتی) و سرمایش بنا (از طریق سرمایش تبخیری) – بویژه اگر بصورت شیشه ای بوده و بعنوان گلخانه و یا سیستم گرمایش غیرفعال خورشیدی عمل نماید. بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۰۵ توسط Brad Bass از دانشگاه تورنتو انجام یافت، نشان داده شد که بامهای سبز می توانند اتلاف گرمایش و مصرف انرژی را در زمستان به مقدار قابل توجهی کاهش دهند.

کاهش اثرات گرمایش و تغییرات آب و هوایی شهری

• افزایش محدوده زندگی (بامهای سبز می توانند بعنوان فضای تفریح، استراحت مورد استفاده قرارگیرند.)

کاهش سیلاب

• تصفیه هوا و کاهش CO2 هوا
• کاهش و تعدیل شدت صداهایی که تا dB18 وارد ساختمان می شود و از آن خارج می شود به میزان dB3 یا بیشتر

افزایش زیستگاه جانداران در مناطق مسکونی بهبود مناظر اطراف ساختمان با فراهم کردن یک فضای سبز زیبا

• بالا بردن طول عمر غشای بام (دو یا سه بار بیشتر) با محافظت از آن در برابر اشعات UV مضر و صدمات آب و هوایی
• افزایش ارزش ملک

معایب بامهای سبز
• برخی پیامدهای منفی استفاده از بامهای سبز به شرح زیر است:
• نیاز به تقویت سازه بامهای موجود برای استقرار بام سبز و وجود این حقیقت که اغلب این بامها برای حضور انسان طراحی نمی شوند.

در برخی موارد، تطبیق طراحی این بامها با شرایط اقلیمی منطقه کاری دشوار است.

• بامهای سبز همچنین نیازمند معیارهای سازه ای قابل قبول می باشند. بسیاری از بامهای موجود، بدلیل بار وزن ملزومات خاک و گیاهان برای دارابودن بام سبز مناسب نیستند. (در این بین یک دال بتنی در تبدیل به بام سبز بسیار کاراتر از دالهای چوبی یا فلزی است).

منبع:پایگاه اطلاع رسانی شهرسازی و معماری

معماری زیر زمینی

دلیل تأکید بر اهمیت معماری زیر زمینی ، گذشته از دلایل فضایی و زیبا شناختی ، فواید علمی آن است . اگر چه بهره برداری از زیر زمین با مشکلاتی چون دشواری های بهره گیری از نور طبیعی ، تهویه و حرکت به روبه روست ، مزایای بیشماری هم دارد از جمله :آزاد کردن سطح زمین از بنا و تاسیسات مزاحم ، کاهش هزینه تامین انرژی ، محافظت در برابر خطراتی از جمله گردباد ، طوفان ، سرقت و ایجاد ارتباط دوستانه با محیط زیست . ضمن آن که احداث بنا در درون زمین ، خود به خود عایق صوتی مناسبی پدید می آورد.معماری در زیر زمین همچنین فرصت های متفاوتی ایجاد می کند از جمله :گسترش در جهات مختلف (مانند ریشه درخت ) بدون نیاز به تعریف نما و حجم بیرونی ، نور پردازی طبیعی و مصنوعی بسیا ر تأثیر گذار ،تاکید بر فضای درون ،تلفیق معماری با طبیعت ، خلق فضاهای پیچیده و پیوسته همچون غارهای طبیعی ، القای حال و هوایی رمز آلود و اسرار آمیز و دوری از کلیشه های معماری مبتنی بر زیبا شناسی حجم بیرونی بنا . معماری زیر زمینی با اهداف معماری پایدار هم پیوند بیشتری دارد  بسیاری از معماران می کوشند بامعماری پشیده در خاک موجب کاهش مصرف انرژی و آلودگی های بصری ، محیطی و صوتی شوند.