مساجد
مسجد نیایشگاه و محل گردهمایی مسلمانان است. مسجد قدمتی به اندازه خود اسلام دارد. اولین مسجد با ورود محمد، پیامبر اسلام به مدینه در عربستان سعودی پایهگذاری شد.
مسجد در قرآن
در قرآن، مسجد به معنای اعم نیایشگاه خداوند به کار رفته است. مسجد الاقصی، که معبد یهودیان یا کنیسه بوده است و در زمان نزول قرآن کاربردی غیر از آن نداشته است، دو بار در قرآن از آن به عنوان مسجد نام برده شده است.[۲][۳] همچنین در داستان اصحاب کهف نیز قرآن میگوید بر مزار آنان مسجدی بنا کردند.[۴] این مسجد بر اساس قول غالب مورخین با توجه به دین مرسوم آن روز کلیسا بوده ست. البته ممکن است کنیسه نیز بوده باشد. ولی با توجه به قبل تر بودن از اسلام نمیتواند به معنی مسجد مخصوص مسلمانان بوده باشد.
ساختار
ساختمان مسجدها از بخشهای گوناگون زیر تشکیل شدهاند:[۱]
- سردر
- آستانه
- گنبد
- بارو
- گلدسته
- صحن یا میانسرا
- حرم
- محراب
- رواق
- بارگاه
- چلهخانه
- حجره
- شبستان
- کتیبه
- ستون
- سرستون
- طاق
- خواجهنشین
- آرامگاه
- سنگ قبر
گنبد (به پهلوی: گومبت)[۱] یک سازهی معماری شبیه نیمکره توخالی است. تاریخ ساخت گنبد با مواد گوناگون به ماقبل تاریخ میرسد. گنبدهای مقرنس (به انگلیسی: corbel) در خاور میانهی باستان در ساختمانها و مقبرهها یافت میشود. ساخت اولین گنبدهای فنی پیشرفته در اروپا در انقلاب معماری رومی آغاز شد، هنگامی که رومیها فضاهای بزرگ داخلی معابد و ساختمان های عمومی، مانند پانتئون را درست میکردند.[۲
گنبد را میتوان به شکل یک کمان که با چرخش حول محور عمودی مرکزی آن به وجود میآید تصور کرد. همچنین گنبدهای قوسی شکل، اگر درست طراحی شوند دارای استحکام زیادی هستند و میتوانند فضای زیادی را بدون ستون محافظ پوشش دهند. گنبدهای مقرنس (به انگلیسی: corbel) با پیشروی افقی در هر طبقه از دیوار به وجود میآیند به طوری که هر طبقه نسبت به طبقهی پایینی بیشتر به داخل متمایل میشود و در پایان کل محوطه در یک نقطه به هم میرسد. گاهی اوقات به این نوع گنبد، گنبدنما گفته میشود. گنبد واقعی، گنبدی است که به طور فزایندهای به سمت داخل زاویهدار شده و در نهایت نسبت به پایه گنبد زاویه ۹۰ درجه پیدا میکند.[
بشر از ماقبل تاریخ تا دوران معاصر مسکنهای گنبدی شکل با استفاده از مواد محلی ساختهاست. اگر چه معلوم نیست کی اولین گنبد ساخته شد، نمونههای پراکنده از سازههای گنبدی شکل اولیه کشف شده است. اکتشافات اخیر در محوطه باستانی تپه چغامیش (۶۸۰۰ تا ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد)، واقع در دشت شوش ایران، استفاده از گل آجر و سازههای خشتی در ساخت گنبد را نشان میدهد. معماری پارسی ساسانی به احتمال زیاد معماری گنبد سازی گنبدهای بین النهرین را به ارث برده است. خرابه های کاخ اردشیر بابکان و قلعه دختر (فیروزآباد) در استان فارس، توسط اردشیر اول (۲۲۴–۲۴۰) ساخته شده است، استفاده از گنبد توسط امپراطوری ساسانی را نشان میدهد.[۲]
در سرزمینهایی مثل روم شکل نیمکره را برای گنبد بر میگزیدند و چون میانتار رانش بر منحنی آن منطبق نمیشد ناچار بودند که کنارههای آن را هرچه ستبرتر کنند تا در برابر رانش سدی باشد، در صورتی که معماران ایرانی نیم دایره را برای پوشش مناسب نمیدانستند و شکلهائی نظیر تخم مرغی و هلو چینی و بیضی را انتخاب میکردند که خود به خود میانتار رانش بود و این انتخاب باعث میشد که بتواند ضخامت گنبد را در خاستگاه و پاکار تنها به اندازه یک شانزدهم دهانه بگیرند (که البته هرچه بالاتر میرفت نازک میشد تا به کلاله برسد).[۳]
- گنبد پیازی (به انگلیسی: Onion dome)
- گنبد مقرنس(به انگلیسی: Corbel dome)
- گنبد بیضوی (به انگلیسی: Oval dome)
- گنبد سهمی (به انگلیسی: Parabolic dome)
- گنبد چندگوش (به انگلیسی: Polygonal dome)
- گنبد بادبانی (به انگلیسی: Sail dome)
- گنبد نعلبکی (به انگلیسی: Saucer dome)
- گنبد چتری (به انگلیسی: U
مناره (گلدسته) برجی مدور است که یکی از اجزاء معماری اسلامی است و بیشتر در مسجدها بکار میرود.
منارهها سه کاربرد اصلی دارند:
- میل راهنما: برای راهنمایی کاروانها در مسیر جادهها و نشان دادن مکانهای اصلی بافت شهری.[۵]
- اذانگویی و خبررسانی: مکانی برای گفتن اذان.
- مناره نماد پیروزی: این نوع منارهها را از جمجمه سر انسانها و حیوانات میساختند.[۶]
اجزاء
منارهها از چهار جزء اصلی تشکیل شدهاند:
- پایه یا سکو: مربعیشکل یا چندپهلو بوده که بدنه یا ساقه مناره در وسط آن قرار میگیرد. پایهٔ مناره رهروان اصفهان و مناره خسروگرد سبزوار مربعی شکل بوده و پایهٔ مناره گار، مناره سین و مناره زیار هشت ضلعی. برخی از منارهها هم بدون سکو هستند مانند: مناره برسیان، مناره علی و مناره ساربان.[۷]
- ساقه: در ایران در منارههای پیش از اسلام اغلب مربعی شکل و در دوران اسلامی به شکل استوانه یا مخروطی ساخته میشده.
- سرپوش: مربع و هشت گوش که مهمترین بخش منارهاست.
- رأس: سایبان که به اشکال مختلف ساخته میشود.
بلند ترین مناره های کهن
- قطب منار
- منار جام
- منار ساربان
ممنوعیت ساخت مناره ها در سوئیس
دولت سوئیس پس از یک همه پرسی ساخت مناره برای مساجد را ممنوع کرد . اولریش اشلوئر از رهبران مخالف ساخت مناره ها در مصاحبه ای مناره ها را سمبل ادعای برتری اسلام بر مسیحیت دانست . این اقدام با اعتراض گسترده نهاد های اروپایی و واتیکان روبرو شد .[۸]
فهرست مساجد در دنیا
عربستان سعودی
- مسجد الحرام
- مسجد النبی
- مسجد قبا
- مسجد حمزه
عراق
- مسجد ابوحنیفه
- مسجد کوفه
- مسجد سهله
- مسجد کاظمین
- مسجد جامع سامرا
سوریه
- مسجد نقطه
- مسجد اموی دمشق
- مسجد الاقصاب
مصر
- مسجد رفاعی
- مسجد جامع ناصر محمد بن قلاوون
- مسجد سلطان حسن
- مسجد عمرو بن عاص
فلسطین
- مسجدالاقصی
- مسجد عمر
- قبهالصخره
مغرب
- مسجد حسن دوم
- مسجد ابراهیم الابراهیم
ایران
- مسجد حکیم اصفهان
- مسجد جامع یزد
- مسجد جامع بروجرد
- مسجد جامع قبله
- مسجد سلطانی بروجرد
- مسجد چوبفروشی
- مسجد عیدگاه
- مسجد کبود
- مسجد گذری
- مسجد جامع تبریز
- مسجد جامع نیشابور
- مسجد جامع گوهرشاد
- مسجد شاه اصفهان
- مسجد جامع شوشتر
- مساجد عبداللهی
- مسجد چوبی
- مسجد المهدی مهدیشهر
- مسجد الرضا(ع) کوهدشت
- مسجد جامع کوهدشت
ترکیه
- مسجد سلیمانیه
- مسجد مراد پاشا
- ایاصوفیه
- مسجد ایوب سلطان
- مسجد بایزید
- مسجد رستم پاشا
- مسجد سلطان احمد
- مسجد شاهزاده (استانبول)
- مسجد فاتح
- مسجد ینی والده
- مسجد جامع آدانا
- مسجد یاغ
- مسجد عیسی بیگ
- مسجد یشیل
- مسجد امیر سلطان
افغانستان
- مسجد کبود مزارشریف
- مسجد جامع هرات
- مسجد ملا محمود
- مسجد سهدکان چنداول
- مسجد نهگنبد
- آرامگاه و مسجد حاجی صاحب پایمنار
- مسجد گوهرشاد هرات
مالزی
- مسجد نگارا
آلبانی
- مسجد ادهم بیگ
ارمنستان
- مسجد کبود (ایروان)
امارات متحده عربی
- مسجد جمیرا
- مسجد شیخ زاید
لبنان
- مسجد فخرالدین
- مسجد محمدالامین
اروپا (بجز کشورهای اسلامی)
اسپانیا
- مسجد قرطبه
بریتانیا
- مسجد شاهجهان
- مسجد دیدزبری
- مسجد مرکزی لندن
- مسجد فضل
- مسجد بیتالفتوح
فرانسه
- مسجد اوری
- مسجد پاریس
قارههای آمریکا
کانادا
- مسجد الرشید
ایالات متحده آمریکا
- مرکز فرهنگی اسلامی نیویورک
- مرکز اسلامی واشنگتن
- مرکز اسلامی اوماها
- مرکز اسلامی آمریکا
